Medical Information

الله ج فرمايی
وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا ۚ
د شپی ناوخته 1:05Am بجه یو مریض چی نوم یی جلات خان او د 65 کالو عمر یی لرل Acute inferior wall MI او د سینی شدید درد یی درلوده چی نوموړی مریض افغان ميډیکل کمپلیکس ته مراجعه کړی وه چی دزړه ناروغیو متخصص استاد دوکتور زیارمل شیرزی پواسطه انجیوګرافی شو.
په نوموړی معاینه کی معلومه شوه چی مریض د زړه دوه رګونه بند و، چی وروسته ورته انجیوپلاستی ترسره او نوموړی رګونه خلاص او د مریض وضعیت الحمدالله د ډاډ وړ دی.

شاک:Shock
د طب او نرسینګ زده کړیالان او د عاجل وارډ کارکوونکی باید د شاک(Shock) اړوند نښی وپیژنی او د دی بیړنی حالت درملنه په وخت تر سره کړی.

تعریف:Diffination
شاک قوی ژوند ګواښونکی حالت دی. شاک هغه وخت رامنځته کیږی چی کله بدن ته د دورانی وینی بهیر کم یا له ستونزی سره مخ شی.

شاک پنځه⑤ اصلی ډولونه لری چی په لاندی توګه یی یادونه کیږی.

① — اناپیلاکتیک شاک:Anaphylactic Shock
دا ډول شاک د حساسیت په وړاندی دبدن د عکس العمل په پایله کی منځته راځی. عوامل یی.

درمل لکه پنسیلین،سیفالوسپورین او وریدی آیرن.
د خزندو نیش یا چیچلو له لاری.
دځینو نباتاتو شیره...

نښی: Sign/Symptoms
← د فشار ټیټ والی یا سقوط.
←د تنفس یا ساه اخیستلو ستونزی
← د ژبی او شونډانو پړسیدل.
← د پوستکی رنګ الوتل.

درملنه: Treatment
ایپنفرین (epinephrine)وریدی لګول ورپسی هایدروکورتیزون(hydrocortisone) او انتی هستامینیک د تنفس د اخستلو لپاره اکسجن او یا هم برانکودایلوټورز لکه البوتیرول(albuterol) تطبیقول.

②— کاردیو جینیک شاک:Cardiogenic shock
دغه شاک معمولا د زړه عضلی ته د وینی له نه رسیدلو یا (MI) او د زړه د حملی (heart attack) په پایله کی واقع کیږی.

نښی:S/S
←د زړه د حرکاتو ډیریدل(increased heart rate)
←سخت او زر زر تنفس.
← د رنګ بدلیدل یا الوتل.
← د تشو متیازو نشتون یا کمیدل.
Treatment : درملنه:
د ترومبولایتیک درمل تر څو وینه نرۍ کړی او د جراحۍ عملیات انجیوپلاستی تر سره کول.

③— هیمورجیک شاک hemorrhagic Shock
دا شاک هغه مهال رامنځته کیږی چی بدن ۲۰% سلنه یا تر دی زیاته وینه له لاسه ورکړی. چی ډیری وخت د ټپی کیدلو او ترافیکی پیښو وروسته منځته راځی.
نښی:S/S
← د وینی بهیدل.
←خولی کیدل.
←ګنګسیت.
←ګچ او ګول کیدل(Confusion)
←په بیړه تنفس کول.
←د ننۍ وینی بهیدنی په صورت کی د ګیډی درد ،ګانکی او د تور رنګه غایطه موادو خارجول.

درملنه: Treatment
داسی مرسته وشی چی د وینی بهیدل و دروی او دلاسه تللو مایعاتو د بیا پوره کولو لپاره وریدی کرستلویید او د وینی ور کونه پیل شی.
داسی درمل لکه ډوپامین (dopamine) او ایپنیفرین(epinpherine) د زړه د حرکاتو د زیاتید او دوینی د پمپ کولو د قدرت په خاطر تطبیق شی.

④— نیوروجینیک شاک:Nueroginic Shock
دا رقم شاک هغه وخت راځی چی د عصبی مرکزی سیستم خرابتیا رامنځته شی او یا (spinal cord) ته صدمه ورسیږی.

نښی:S/S
←دفشار یو ناڅاپه ټیټدل.
← ګرم او رنګ الوتی پوستکی.
← د زړه د حرکاتو کموالی.

درملنه: Treatment
د لاندی درملو کارونه
لکه ، atropine، Dopamine ،vasoprosin تطبیقول تر څو د زړه حرکات او د زړه ضربان نارمل حالت ته راوګرځی.

⑤— سیپټیک شاک:Septic Shock
دا ډول شاک د باکتریاوو، ویروسونو او فنګل د حملی په پایله کی چی سيپسیس(Sepsis) رامنځته کوی او بیا سيپټیک شاک را منځته کیږی.

نښی:S/S
د تشو متیازو کموالی.(low urine out)
تبه.
ګنګسیت.
سرګرځیدل.
د زړه ضربان زیاتوالی.
زر زر تنفس کول.

درملنه: Treatment
د موجود انتان لپاره د هغه اړوند وریدی انتی بیوتیک ورکول د حیاتی اورګانونو له خرابیدلو مخنیوی د انسولین او کورتیکواستروییدونو تطبیقول.

مونږ او تاسی په ورځنی ژوند له دی ډول پیښو سره مخ کیږو نو لازمی بریښی ترڅو د خپلی پوهی په اساس د هیوادوالو او خپلو کورنیو د مرګ کچه را کمه کړو.
مننه

لوړ فشار (Hypertension)
راټولونه او ژباړه: صدیق الله ځلاند
د طب پوهنځي محصل
ــــ
پېژندنه : هغه حالت دئ چي د زیات وخت له پاره د رګونو پر جدار باندي د ويني په واسطه قوه واردوي. پر دوو برخو وېشل سوي دي:
۱:(Primary hypertension) هغه لوړ فشار دئ چي په ( %95) پېښو کي ئې علت معلوم نه وي، نوموړی فشار د (50-20) کلنۍ په عمر لرونکو اشخاصو کي رامنځ ته کېږي.
۲: (Secondary hypertension) هغه لوړ فشار دئ چي (%5) پېښو کي ئې علت معلوم وي، نوموړی فشار د اساسي طبي حالاتو له سببه منځ ته راځي لکه د پښتورګو ناروغي، د زړه ناروغي او داسي نور...
دلوړ فشار تقسیم بندي د اندازې د واحدو له نظره:
Category Systolic BP_Diastolic Bp
Optimal

هر هغه وخت چې د تريخي تېږي د تريخي د پاړسوب باعث شي نو که مريض ډير زوړ او ضعيفه نه وي تريخی يې بايد د جراحي له لا ي لېري کړل شي. د تريخي نه درلودل په راتلونکې کې د ناروغ روغتيا ته کوم خاص زيان نه رسوي.

نېږدې ۱۵۰۰ افغانۍ په افغانستان کې، ۲۴۰۰ کلداري په پاکستان کې، ۲۴۰ ډالره په امريکا کې، ۲۵۰ يورو په اروپا کې او ۲۰۰ پونډه په بريتانيا کې خلګ د مېاشتي مصرفوي چې د ځان لپاره د سږو سرطان په پېسو واخلي.

⬅️ روژه مبارکه تر بل هر وخت د سګريټو پرېښودلو لپاره ښه موقع ده. سږ کال دغه فرصت له لاسه مه ورکوئ!

د امېندوارۍ په وخت کې د مور وجود ډيري وينې ته اړتيا لري تر څو ماشوم ته په کافې اندازه اکسيجن ور ورسوي. د انسان وجود د اوسپنې د کارولو له لاري وينه جوړوي لدې امله د امېندوارو ښځو په وجود کې بايد په کافې اندازه اوسپنه موجوده وي تر څو د اړتيا مطابق وينه جوړه کړي. په اوسني شرايطو کې بايد په افغانستان کې امېندواري ښځې د ورځې يوه ۶۰ ميلي ګرامه د اوسپنې ګولۍ خوري.

فوليک اسيد يو وېټامين ده او په امېندوارو ښځو کې د دې وېټامين کمبود کېدی شي د ماشوم د عيبي کېدلو باعث شي لدې امله امېندواري ښځې بايد د ورځې يوه دانه ۰،۴ ميلي ګرامه د فوليک اسيد ګولی وخوري.

دغه کال خپلې روغتيا ته وقف کړئ
- په هفته کې لږ تر لږه درې ورځې نېم ساعت منډه يا ورزش وکړئ
- که سګريټ يا چېلم څکوئ او يا نسوار کوئ پرېيږدئ
- که مو وزن زيات وي کم يې کړئ

که تاسو د تايرويډ د جګ يا ټېټ فعاليت ناروغيو نښې نښانې لرئ کورته نېږدې ډاکتر ته ورشئ چې معاينه مو کړي. د دې ناروغيو تشخيص د وينې د عادي معاينې پواسه کيږي چې د افغانستان په شمول د نړۍ په هر کونج کې پيدا کيږي.

⬅️ د تايرويډ غدې له حده زيات فعاليت:
- تېز يا غير نور مال د زړه ټکان
- بې خوبي
- د وزن له لاسه ورکول
- ژر وارخطا کېدل او غوصه کېدل
- د ګرمۍ احساس
- د لاس لړزه او يا رپېدل

⬅️ د تايرويډ غدې له حده کم فعاليت:
- د ستړيا احساس
- د وزن زياتېدل
- قبض
- ژور خپګان
- جنسي کمزورتيا
- د وېښتانو نري کېدل او تويدل
- د فکري او جسمي فعاليت کمېدل

کال دانه (لشمانيا څه ته وايي)؟
لشمانيا(کالدانه) يوه داسې ناروغي ده چې د طفیلی وحیدالحجروی پرازيټونو له خوا رامنځته کیږي او ډېرى وختونه د وجود په بربنډ برخو کې د پوستکي د ټپونو سبب کیږي.

په افغانستان کې، کالدانه معمولاً په کابل، هرات، کندهار او بلخ په ولايتونو کې موندل کیږي خو عمده مرکز یی دکابل ښار د دشت برچی د اتفاق ښارکوټی دی.

لشمانیا د ناوړه روغتيا ساتنه او په واټونو کې کثافات، د لشمانيا مياشي ته د هغه د خوښې وړ چاپیريال رامنځته کوي.

لشمانيا په څه ډول خپرېږي؟

دا ناروغۍ د لشمانيا د ښځينه خاورين مياشي (فیل بوتومیس) د چیچلو له لارې چې دخپلو ژڼکو د مړولو لپاره يې ترسره کوي، لیږدول کیږي.

د لشمانيا مياشي په افغانستان کې تر ډېره بريده د ماښام او شپې پر مهال فعاله وي دا ځکه چی د ورځی لخوا نه دوی د لمر دوړانکو په مقابل کی حساسی دی اونادرا دوه فیصده چانس میاشو ته شته چی په تصادفی توکه انسانان یا حیوانان وچیچی ..

په لشمانيا باندې د اخته کس نښې نښانې څه دي؟

لشمانيا څلور ډولونه لري د مياشي له خوا د سړي تر چیچلو وروسته د هغه نښې نښانې د اوونيو او يا مياشتو وروسته څرګند کیږي.

د پوستکي ډول د لشمانيا تر ټولو معمول ډول دى دا ډول لشمانيا د وجود په بربنډ برخو معمولاً په مخ او لاسونو کې د پوستکي د ټپونو سبب کیږي دا ډول معمولاً د څو مياشتو د تيرېدو وروسته د ټپونو د پرځاى پرېښودو سره ښه کیږي.

د سالک ډول لشمانيا د پوستکي ستر ټپونه چې د جذام ناروغۍ ته ورته ده، رامنځته کوي د دې ډول لشمانيا درملنه ستونزمنه ده مخاطى ډول لشمانيا د پوستکي په ټپونو سره پيل شوى چې د غړو لکه پوزې او خولې د غړيو د له منځه تلو لامل کیږي د بدن د داخلى غړيو لشمانيا چې د لوړې تبې، د وزن د کمیدو، د تورې (طحال) او ځیګرپاړسوب او د وينې د کموالې دپرسوب له امله څرګند کیږي چې د نه درملنې په صورت کې کیداى شي وژونکي واوسي ..

څرنګه کولاى شم په لشمانيا د اخته کیدو څخه مخنيوى وکړم؟

د لشمانيا څخه د مخنيوي تر ټولو ښه لار، د لشمانيا د مياشي د چیچلو مخنيوى دى. د هغو سيمو څخه چې پکښې دا مياشي را ټولیږي په تیره بيا په تودو او لنده بلو سيمو کې او ډيرانونو کې، ځان لیرې وساتئ که چيرې د بیده کیدو لپاره د مياشو جالۍ ولرئ، ورڅخه ګټه واخلئ.

د اوږده لسټونى لرونکى جامو اغوستل هم په لشمانيا اخته مياشو د چیچلوموکه له منځه وړى تر اوسه پورې د دې ناروغۍ د مخنيوي لپاره کوم ډول واکسين شتون نلری خو درمل یی په بازار کی موندل کیژی چی بیه یی خورا لوړه ده..

که چيرې پوه شم چې په لشمانيا باندې اخته شوى يم بايد څه وکړم؟

د روغتيايي مرستې په لټه کې شئ د دې ناروغۍ درملنه د نورو ناروغیو د ډول په پرتله توپير لري په هغه سيمه کې چې د روغتيايي مرستې ترلاسه کول ستونزمن دي، مهمه ده ترڅو د دې مياشي د چیچلو څخه د مخنيوي په خاطر، د هر ډول پاملرنى څخه کار واخيستل شي. یادونه:- د یادولو وړ بولم چی ددی ناروغی درملنه او تشخیص یی په ټول هیواد کی په دولتی روغتیایی مراکزو کی وړیا ده او کوم فیس د ناروغ نه اخیستل کیږی او د خپلسري تداوۍ نه هم ډډه وکړئ او تداوي لپاره ماهر ډاکتر ته مراجعه وکړئ.

روغ صحت يو ډير لوی نعمت دی. د دې ثروت د ښه ساتلو لپاره د متوازنو، مناسبو او په اندازه خوړو خوړل حياتي ارزښت لري.

د شکر HbA1c یوه اصطلاح ده چې معمولا د شکر ناروغۍ لپاره کارول کیږي. دا لارښود تشریح کوي چې HbA1c څه شی دی، دا څنګه د وینې د ګلوکوز کچه سره توپیر لري او دا څنګه د شکر ناروغۍ تشخیص لپاره کارول کیږي

HbA1c څه شی دی؟

د HbA1c اصطالح ګلایټ شوي هیموګلوبین ته اشاره کوي. دا وده کوي کله چې هیموګلوبین، د وینې د سرو حجرو کې یو پروټین چې ستاسو په ټول بدن کې اکسیجن لیږدوي، په وینه کې د ګلوکوز سره یوځای کیږي، "ګلایټ" کیږي.

د ګلایټ شوی هیموګلوبین (HbA1c) په اندازه کولو سره، ډاکټران کولی شي د دې توان ولري چې د وینې د شکر کچه د څو اونیو/میاشتو په موده کې څه وي ټولیز انځور ترلاسه کړي.

د شکرې ناروغانو لپاره دا خورا مهم دی ځکه چې د HbA1c کچه لوړه ده ، د شکر ناروغۍ پورې اړوند اختلالاتو رامینځته کیدو خطر خورا ډیر دی.

HbA1c asaemoglobin A1c یا simplyA1c ته هم ویل کیږي

د HbA1c تعریف

د HbA1c ګلایټ شوی هیموګلوبین (A1c) ته اشاره کوي، کوم چې د پلازما ګلوکوز اوسط غلظت پیژني

د HBA1c څنګه د اوسط وینې ګلوکوز دقیق اوسط اندازه کوي؟

کله چې بدن بوره پروسس کوي ، د وینې جریان کې ګلوکوز په طبیعي ډول هیموګلوبین سره وصل کیږي.

د ګلوکوز مقدار چې د دې پروټین سره یوځای کیږي مستقیم تناسب دی د بورې ټول مقدار سره چې ستاسو په سیسټم کې پدې وخت کې شتون لري.

ځکه چې د انسان په بدن کې د وینې سره حجرې د نوي کولو دمخه د 8-12 اونیو لپاره ژوندي پاتې کیږي، د ګلیکټ شوي هیموګلوبین (یا HbA1c) اندازه کول د دې مودې په اوږدو کې د وینې د ګلوکوز اوسط کچې منعکس کولو لپاره کارول کیدی شي ، د وینې ګلوکوز کنټرول اوږدمهاله ګټور ګیج چمتو کوي.

که ستاسو د وینې د شکر کچه په وروستیو اونیو کې لوړه وي، ستاسو HbA1c به هم لوړ وي.

د HbA1c اهداف

د شکرې ناروغانو لپاره د HbA1c هدف دا دی:👇

48 mmol/mol (6.5%)

په یاد ولرئ چې دا یو عمومي هدف دی او د شکرې ناروغانو ته باید یو انفرادي هدف ورکړل شي چې هدف یې د دوی روغتیایی ټیم لخوا هدف وي.

یو فرد HbA1c باید ستاسو د ورځني ژوند په اساس هدف ترلاسه کولو وړتیا په پام کې ونیسي او ایا تاسو د منظم یا شدید هایپوس خطر سره مخ یاست.

د HbA1c په تشخیص کې

HbA1c کولی شي هغه خلک په ګوته کړي چې د شکرې یا پریډیابیټ ناروغي لري په لاندې ډول دي:

HbA1c mmol/mol %
Normal Below 42mmol/mol 6.0
👇
Prediabetes 42 to 47mmol/mol 6.0% to 6.4%
Diabetes 48mmol/mol or Over 6.5% or Over

د HbA1c کمولو ګټې څه دي؟

دوه لویې مطالعې - د انګلستان احتمالي ډایبېټس مطالعه (UKPDS) او د شکر ناروغۍ کنټرول او پیچلتیا آزموینې (DCCT) - ښودلې چې د 1 ډایابیس یا ټایپ 2 ډایبایټس د خلکو لپاره د HbA1c 1٪ (یا 11 mmol/mol) ته وده ورکوي. د مایکروواسکولر اختلالاتو خطر 25٪
د مایکروواسکولر ګډوډیو کې شامل دي:

Retinopathy
Neuropathy
Diabetic nephropathy
او د (د پښتورګو ناروغي)

څیړنې دا هم ښودلې چې هغه خلک چې د ټایپ 2 ډایبایټس لري چې د HbA1c کچه یې 1٪ کموي:

19% کم د زړه د ناکامۍ احتمال 16% کم د زړه د ناکامۍ احتمال 43% کم احتمال لري چې د عصبي رګونو ناروغۍ له امله د انزال یا مړینې احتمال ولري څنګه HbA1c د وینې ګلوکوز له کچې سره توپیر لري؟

د HbA1c یو اوږد مهاله غورتیا وړاندې کوي، د اوسط په څیر، ستاسو د وینې د شکر کچه د یوې مودې په اوږدو کې څومره لوړه ده.

د HbA1c لوستل د ګوتو له وینې څخه اخیستل کیدی شي مګر ډیری وختونه د وینې نمونې څخه اخیستل کیږي چې ستاسو د لاس څخه اخیستل کیږي.

د وینې د ګلوکوز کچه ستاسو په وینه کې د ګلوکوز غلظت دی چې په یو وخت کې په یوه نقطه کې، د بیلګې په توګه د ازموینې دقیقه وخت.

دا د ګړندي پلازما ګلوکوز ازموینې په کارولو سره اندازه کیږي ، کوم چې د ګوتو څخه اخیستل شوي وینې په کارولو سره ترسره کیدی شي یا د لاس څخه د وینې نمونې څخه اخیستل کیدی شي.

په هرصورت، روژه ګلوکوزازموینې یوازې ستاسو د اوسني ګلوکوز کچه اشاره کوي، پداسې حال کې چې د HbA1c ازموینه د عمومي مارکر په توګه کار کوي چې ستاسو اوسط کچه د 2-3 میاشتو په موده کې ده.

HbA1c د فیصدي (DCCT واحد) یا په mmol/mol (IFCC واحد) کې د ارزښت په توګه څرګند کیدی شي. د 2009 راهیسې، mmol/mol په انګلستان کې د کارولو لپاره اصلي واحد دی.

په یاد ولرئ چې د HbA1c ارزښت، کوم چې په mmol/mol کې اندازه کیږي، باید د وینې د ګلوکوز کچه سره مغشوش نشي چې په mmol/l کې اندازه کیږي. زموږ د HbA1c تبادلې وسیلې وکاروئ ترڅو د اندازه کولو دوه واحدونو ترمینځ بدلولو کې مرسته وکړي.

کله باید د HbA1c کچه معاینه شي؟

هرڅوک چې په شکر ناروغۍ اخته وي باید لږترلږه په کال کې یو ځل د HbA1c معاینه وکړي.

ځینې ​​​​خلک ممکن د HbA1c ازموینه ډیر ځله ولري. دا ممکن ډیر احتمال ولري که تاسو پدې وروستیو کې خپل درمل بدل کړي وي یا ستاسو روغتیایی ټیم په بل ډول غواړي ستاسو د شکر ناروغۍ کنټرول په کال کې له یو ځل څخه ډیر وڅاري.

که څه هم د HbA1c کچه یوازې د شکر ناروغۍ تخریباتو وړاندوینه نه کوي، ښه کنټرول د ستونزو د خطر کمولو لپاره پیژندل کیږي.

دا مهمه ده چې یادونه وکړو ځکه چې د وینې د ګلوکوز کچه په دوامداره توګه بدلون مومي، په لفظي توګه د یوې دقیقې دقیقې په اساس، د وینې د ګلوکوز منظم معاینه اړینه ده ترڅو پوه شي چې ستاسو کچه څنګه د ورځې په اوږدو کې بدلیږي او زده کړه چې مختلف خواړه ستاسو د ګلوکوز کچه څنګه اغیزه کوي.

د هغو خلکو لپاره چې د شکر ناروغۍ نلري، د هیموګلوبین A1c کچه نورمال حد د 4٪ او 5.6٪ ترمنځ دی. د هیموګلوبین A1c کچه د 5.7٪ او 6.4٪ تر منځ پدې معنی ده چې تاسو پری ذیابیطس لرئ او د شکر ناروغۍ ډیر چانس لرئ. د 6.5٪ یا لوړ کچه پدې معنی ده چې تاسو د شکر ناروغۍ لرئ.

د لوړ HbA1c معنی دا ده چې ستاسو په وینه کې ډیر شکر شتون لري. دا پدې مانا ده چې تاسو ډیر احتمال لرئ چې د شکر ن

????

غاښونه بايد د ورځي دوه ځله او هر ځل لږ تر لږه د دوو دقيقو لپاره په برس او کريمو پاک شي. د غاښونو له برس کولو وروسته سمدلاسه په خوله اوبه مه تېروئ بلکه په خوله کې زيات کريم تو کړئ او يو څه وخت ورکړئ ترڅو د غاښو د کريمو مفيد مواد مو په خوله کې پاتې شي. د غاښونو له هغو کريمو استفاده وکړئ چې فلورايډ (fluoride) ولري.

د شکرې ناروغۍ لپاره وړ وړ درملونه شته، ځني د انسولين کچه او ځني نور بيا د هغه اغېز زياتوي. د مثال په ډول مِټفورمېن (Metformin) د انسولين اغېز او ګلېکلازايډ (Gliclazide) يې کچه لوړوي. ځني ناروغانو ته بيا پخپله د انسولين لګولو اړتيا وي. خو تر ټولو مهمه دا ده چې نوموړي درمل بايد ټول عمر استعمال شي او د ډاکټر له مشورې پرته پرې نه ښودل شي. له درمل سره سره ناروغان بايد وزن کم کړي او منظم ورزش يا تمرين وکړي. د صحي خوړو خوړل او د سګريټو نه څکول د درملنې مهمه برخه ده.

د شکرې ناروغۍ عمده علامې:
- زياته تنده
- د ادرار يا بولو زياتوالی
- د وزن له لاسه ورکول

د زړه له حملې د ځان ژغورني لاري چاري
- فعال اوسئ او ورزش و کړئ
- که مو وزن زيات وي کم يې کړئ
- له سګريټو څکولو ځانونه و ساتئ
- صحي خواړه (ډيره ميوه، سبزيجات او لېږ نور شيان) و خورئ

که د وېښتانو پخه لرئ او سر مو خارښ کوي تاسو کولای شئ چې له هغو شامپو ګانو څخه استفاده وکړئ چې يو لدغو لاندې اجزاوو څخه ولري. په ډيری هيوادونو کې د دغه شامپوګانو د اخېستلو لپاره تاسو د ډاکټر نسخې ته اړتيا نه لرئ.
زېنک پېرتيون zinc pyrithione
سالېسليک اسيډ Salicylic acid
سلِنيم سلفايډ Selenium sulphide
کِټوکونازول Ketoconazole
کول ټار Coal tar
هغه شامپو ګاني چې يو له پورته اجزاوو څخه ولري بايد يوه مياشت استعمال شي. که يوې کار ور نکړ بله و ازمويئ تر څو هغه شامپو پيداکړئ چې ستاسو د سر پخه او خارښ ور سره ورک شي. که له پورته شامپوګانو سره مو د سر پخه او خارښ ښه نه شو نو بيا خپل کورته نېږدې له ډاکټر سره مشوره وکړئ.

* دا په نجونو کې د مخصوص سوري باندې یوه نرۍ پرده ده . د هرې نجلۍ د بکارت پرده فرق کوي . د ځینو نجونو د بکارت پرده سورۍ سورۍ وي چې د پریوډ/حیض یا میاشتینۍ خونرېزۍ پر مهال ترې وینه تېرېږي . د ځینو نجونو د بکارت پرده یو لوی سوری لري او ځینې نجونې په ټوله کې بېخي د بکارت پرده نه لري .

* ځینې سرسخته مذهبي او کلتوري ګروپونه له نجونو غواړي چې د واده پر مهال د بکارت پرده ولري . او د واده په لومړۍ شپه یې مېړه ورڅیرې کړي . که نه نو نجلۍ باکره نه شمېري او فکر کوي چې نجلۍ له لمنې ناپاکه ده او له بل چا سره یې کوروالی کړی دی . مګر دا خبره بالکل مطلق غلطه او بې بنیاده ده .

* ځکه چې ځینې نجونې له اوله دا پرده نه لرې یا هم بغیر له دې چې چا سره یې کوروالی کړی وي ، څیرې شوې وي . هغه نجونې چې د اس سورلۍ کوي ، سایکل چلوي ، سپورټ کوي ، کلب ته ځي یا نڅا کوي د دې امکان لري چې د بکارت پرده یې وشکېږي . له دې علاوه د ټامپون په استعمالولو سره هم کېدای شي چې د بکارت پرته له منځه لاړه شي . نو فلهذا که چېرته د لومړي ځل ج**ع پر مهال نجلۍ وینې نه شوه مطلب یې دا نه دی چې نجلۍ باکره نه ده او بدلمنې ده .

* که داسې وي نو اوس خو د جراحۍ په واسطه د دې امکان شته چې د بکارت پرده بېرته ورغول شي . هم دارنګه ځینو کلتورونو کې د نجلۍ مور یا خواښې له نجلۍ او هلک غواړي چې د واده له لومړۍ شپې وروسته د نجلۍ په وینو ککړه ټوټه ورکړي تر څو هغوی یې خلکو ته وښیي او ورته ووایي چې لور یا نږور یې پاکلمنې ده .

👈 خامخا نشر / شئیر Share کړئ !

لاندې درمل يو ځاى ډول سره مه کاروئ.
1. تتراسايکلين د پنسلين سره:
ځکه چې تتراسايکلين د باکترياوو وده نهى کوى(Bactriostatic) او پنسلين يې د ښه تاثير لپاره حجروى ديوال فعاليت تنبه کوى يعنې پنسلين Bactriocidal دي.
2. ازيترومايسين د انتى هستامين سره:
يو ځاى کارول يې د زړه شديد درد او د زړه QT انتروال د اوږد کيدو سبب کيږى.
3. انتى اسيد او اوسپنه:
په IDA يا د اوسپنې کموالى له کبله کمخونى کې (Iron dificiency anemia) د Iron سره يو ځاى انتى اسيد يو ځاى مه استعمالوئ؛ ځکه چې د اوسپنې جذب لپاره اسيدي يا تيزابى محيط ته اړتيا ده.
3.درمل Metronidazole او Warfarin :
ددې درملو يو ځاى استعمال ددې سبب کيږى چې ميټرونيدازول د وارفرين ميتابوليزم نهى کړى؛ دغه نهى اصلاً د ځيګر د CYP-2C9 د بلاک په اثر رامنځته کيږى او په حاملګۍ کې د دې درملو يو ځاى کارول د Fetal bleeding سبب کيږى.
4.درمل Lasix يعنې Furosemide د Gentamycin سره:
دا درمل يو ځاى کارول کوڼوالى منځ ته راوړي.
5.درمل Non dihydropyridine لکه Verapamil او diltiazem د بيتا بلاکر سره:
ددې درملو يو ځاى استعمال شديد Bradgcardia او د زړه بلاک رامنځته کوي.
6.درمل Nifedipine يا هغه درمل چې dipine ختميږى د Nitrate سره:
د دې درملو يو ځاى کارول د رګونو د پراخوالى(Vasodilation) سبب کيږى او باالاخره د فشار شديد ټيټوالى (Sever hypotension) منځ ته راوړي.
7.درمل Vigra يعنې Sildenafil د Sublingual nitroglycerine سره:
د دې درملو يو ځاى کارول د رګونو شديد پراخوالى منځ ته راوى او کيداى شي د مړينې سبب وګرځي.
8.درمل Omeprazole د Antiplatelete يا Anti-Cougulant سره:
د دې درملو يو ځاى کارول وينه بهيدنه منځ ته راوړي.
9. درمل Statin د Gemifibrozil سره:
دا درمل يو ځاى کارول د عضلى ناروغى (Myopathy) سبب ګرځي.
10.درمل Ciprofloxacin,Clarithromycin,Cimitidine,Fluvoxamine او Erythromycin د Theophylline سره:
ځکه چې دا درمل د CYP-450 انزايم نهى کوونکي دي او په وينه کې د theophylline سويه لوړي چې مړينې ته چانس برابروي.
11.درمل Warfarin د NSAIDs سره :
د دې درملو يو ځاى کارول د معدې معائي لار وينې بهيدنې ( GIT bleeding) خطر زياتوى.
12. درمل Omeprazole د Clopidogrel سره :
د دې درملو په يو ځاى کارولو کې اوميپرازول د کلوپيډوګريل اغيز کموى چې دا کار اصلاً د ځيګر CYP2C19 انزا

دحاملګی ددوران میکروب چی دماشوم ضایع کیدو سبب کیږی یا TORCH infection --------------------------------------------------------------------------
ایا دا میکروب پیژنی؟ ؟؟
څه ډول میکروب دی؟ ؟
ولی مینځ ته راځی او کومی بدی پایلی مینځ ته راوړی؟ ؟
ایا ددی میکروب تداوی امکان لری؟ ؟؟
ددی پوسټ په لیدو به مو ټول سوالونه حل شی.
--------------------------------------------------------------------------
ټارچ اینفکشن یاTORCH infection:
دحاملګی ددوران اکثره او مهم انتانی ناروغی ده چه نن سبا اکثره حامله میندی دهمدی انتانی ناروغی څخه رنج وړی چه عامیانه اصطلاح کی ورته دحاملګی ددوران دوینی مکروب وایی.
داناروغی خپله یو سندروم دی چه لاندی انتاناتو څخه مینځ ته راغلی دی:
1-Toxoplasmosis
2-Other infection like:(Chlamydia,HIV,Syphillis,Coxasacki virus,Hepatotis B, Chicken pox)
3-Rubella
4-Cytomegalo virus
5-Herpes simplex virus 2
پورتنی ټولی ناروغی دحمل په محتوی باندی بدی اغیزی مینځ ته راوړلی شی. چه دحمل په دوران کی نوموړی انتانات دپلاسنتا څخه تیریږی اود Fetus په وده او نمو باندی بده اغیزه کوی.
-------------------دتارچ اینفکشن تاثیرات ------------------ - -1-که چیری یوه حامله مور په (11-20)هفته کی پدی مکروب اخته شی نو% 90 د لاندی سندروم احتمال شته دی؛
Congenital Rubella Syndrome.
2-په% 25واقعاتو کی هغه ماشومان چه مور یی دحاملګی په لمړی دری میاشتو کی په روبیلا انتان اخته شوی وی نو ماشوم کی لاندی مشکلات مینځ ته راځی:
1-Cataract
2-Hrart defect (PDA)
3-Poor eye sight
4-Hearing loss
5-Movement disorder
6-Mental retardation.
3-همدارنګه دلاندی ناروغیو دپیداکیدو باعث هم ګرځی:
1-Meningitis
2-Pneumonia
3-Anemia.
------------------ددی میکروبی نارغی کلینیکی نښی --------------
کله چه یوه حامله مور پدی ناروغی اخته شی نو لاندی کلینیکی څرګندونی پکی مینځ ته راځی:
1-Flue
2-Petechial Rash on the skin
3-Fever
4-Poor feeding
5-Enlarged Liver and Spleen
6-Jaundice
7-Muscle pain
8-Fatigue.
9-Some time cough and tonsilitis.
-----------------دتارچ اینفکشن تشخیص --------------------------
1- Clinical finding
2-Comlete physical exame
3- Blood exame for TORCH infection.
------------------ Dr.Rahimullah

د وينې فشار
تعريف: د ويني په واسطه پر رګونو(شيريانونو) باندې وارد شوی فشار د وينې د فشار په نامه ياديږي.
يا: دا هغه فشار دی چې د ويني په واسطه د رګونو په ديوالونو باندې وارديږي.

★:د وینې فشار په دوه ډوله دی:
(①)- لوړ فشار【systolic blood pressure】:
※:سيستوليک د وينې فشار: هغه فشار دی چې د هغه په واسطه وينه رګونو ته رسوی ، يعني کله چې زړه رګونو ته وينه پمپ کوي په دې وخت کې چې د رګونو په ديوال کوم فشار منځته راځي د systolic blood pressure په نوم ياديږي __چې نورماله کچه يې【 100__140 mm Hg】ده.

*__د ويني لوړفشار هغه وخت رامنځ ته کېږي کله چې د وينې دپرېشر اندازه 【 100__140 mm Hg】 ته ورسېږي ځکه خو د لوړ فشار نوم هم ورکړل شوی دی.

※:لوړ فشار د زړه د انقباض (تنګيدو) په وخت کې پر رګونو باندې وارد شوی فشار د وينې لوړ فشار په نوم ياديږي.
_يا: لوړ فشار هغه فشار دی چې په رګونو باندې د زړه د راټولېدو له امله رامنځ ته کېږي.
※: يا: دا د وينې هغه فشار دی چې د زړه د تنګيدو په وخت کې پر رګونو باندې وارديږي.
_همدارنګه که فشار چې تر خپل نورمالې کچې لوړ شي د لوړ فشار په نوم ياديږي.

__ځينې وختونه د راز راز روغتيايې لاملونو له کبله د وينې فشار له منځني کچې څخه لوړېږي د ې حالت ته په طبې اصطلاح کې د وينې لوړ فشار (هايفرټينشن) وايې.

که د ويني لوړ فشار ژر کنترول نشي او درملنه يې په خپل وخت کې ترسره نه شي،نو د زړه ناروغیو او عصبي رګونو له منځه تللو سبب ګرځي کوم چې انسان د مرګ لامل هم کیدی شي.

(②)- ټيټ فشار【Diastolic blood pressure】:
※:ديا ستوليک د وينې فشار: ګله چې زړه وينه په يوه پمپ سره پمپ کړي د دې نه پس يوه کمه شيبه ارام کوي، د زړه دا د استراحت د حالت فشار د Diastolic blood pressure په نوم ياديږي.
__چې نورماله کچه يې 【60__90 mmHg】 ده.

*__د وينې ټيټ فشار هغه وخت رامنځته کيږي کله چې د وينې د ډپرېشن اندازه د【60__90 mmHg】ته ورسيږي
ځکه خو د ټيټ فشار نوم هم ورکړل شوی دی.

ټيټ فشار د زړه د انبساط (پراخيدو) په وخت کې پر رګونو باندې وارديږي.
_يا: دا هغه فشار دی چې د زړه د خلاصېدو په وخت کې په رګونو باندې راځي يا وارديږي.
_يا: دا د وينې هغه فشار دی چې د زړه د پراخيدو په وخت کې په رګونو باندې وارديږي.
_همدارنګه که فشار تر خپلې نورمالې کچې ټيټ شي د ټيټ فشار په نامه ياديږي.

★:څنګه کولی شو د وينې فشار معلوم کړو؟

–د وينې د فشار د اندازه کولو مخکې بايد لاندې ټکي په نظر کې ولرو:
_ناروغ بايد په راحت شکل ناست وي په داسې ډول چې د لاسو بازوګان يې له زړه سره په سطحه کې ليول (برابر) وي.

_تر اندازه کولو نيم ساعت مخکې بايد سګريټ، چای، قهوه داسې شيان استعمال نه کړي، ځکه یاد شوي شيان يو اندازه فشار لوړوي.
_تر اندازه کولومخکې بايد پنځه دقيقي استراحت وکړي.

په یاد ولرئ، د وينې فشار په ډېر عمر لرونکو کسانو، چاغو خلکو، د شکر په ناروغانو، تشويش لرونکو او هغه کسانو کې چې الکول (شراب) څښي، لوړ وي.

★: اوس راځو د وينې د فشار معلومولو عملي طريقې ته:
د دې په خاطر باندې چې د وينې فشار د معلومولو عملي طريقه زده کړو نو لومړۍ اړينه ده چې د وينې د فشار د اندازه کولو الې مهمې برخې وپيژنو:
عموماً د وينې فشار د اندازه کولو آله لاندې مهمې برخې لري:

1-Inflates rubber cuff(هوا ورکوونکی)
2-Inflatable rubber cuff( هوا احيستونکی يا خلطه)
3-Rubber tube(ربړي نل)
4-Air Valve(د هوا وال)
5-Chest piece(د سينې برخه)
6-Ear frame(د غوږونو چوکاټ)

اوس راځو د وينې د فشار د اندازه کولو عملي طريقه زده کوو:
(1):- لومړۍ دوينې د فشار آلې د خلطې برخه يا Inflatable rubber cuff داسې را اخلو چې د Inflatable rubber cuff زيګ طرف په ښي لاس باندې راشي او هغه بيا په ښي او يا چپ لاس باندې په داسې ډول تړو چې:
※: بايد Inflatable rubber cuff د څنګلې د بند څخه 2.5cm(يا دوه ګوتې پورته)په داسې ډول وتړل شي چې دوه نلونه يې بايدAnteriorبرخه کې واقع وي او لږ بايد Medial خواته وي.

(2):- وروسته په دوهم قدم کې نفس(pulse)ګورو--(په يوه لاس باندې pulse ګورو دBrachial Pulse Sites ساحه کې او بل لاس باندې Inflates rubber cuff باندې هوا ورکوو چې په نتيجه کېInflatable rubber cuff هوا اخلي)-- هوا تر هغه ورکوو چې pulse ورک شي--کله چې pulse ورک شو،نو د هغې نه وروسته به30عدده يا 30mm هوا يا فشار نور هم ورکړو.

※:کله مو چې30mm نوره هوا هم ورکړه نو-- سمدلاسه د ستاتسکوپ Ear frame برخه غوږونو ته اچوو او د ستاتسکوپ Chest piece برخه د ناروغ په شيريان(هغه ځای چې مخکې مو pulseپکې معلوم کړی وو يعني Brachial Pulse Sites) باندې کيږدو.

※:بيا به هوا ورو ورو کموو(ورو ورو د پمپ وال خلاصوو)کله چې د لومړي ځل لپاره پهEar frame کې اواز واوريدل شو(د زړه زربان واوريدل شو)،نو دا د ناروغ لوړ فشار(systolic blood pressure) دی--- هوا نوره هم ورو ورو کموو کله چې همدا اواز کوزوری(slow) او ورک شو، نو دا د وينې ټيټ فشار(Diastolic blood pressure) شو.
★: وینې د لوړ فشار له څه نه پیدا کیږي؟
روغتیا پالان وايي چې د وینې د لوړ فشار لاملونه عبارت دي:
– په غذايي رژیم کې د مالګې ډیر استعمال
– د الکولي مشروباتو استعمال
– غوړ لرونکو خواړو خوړل
– د وینې د رګونو ناروغۍ
– عصبی او روانی تشویشونه
– سگریټ څښل
– ارثيت
– عمر زیاوالی
– وزن زیاتوالی.

sciatic nerve:—
د یو ډېر کړوونکی درد دی چې د لګن له هډوکی پیل او د یو ورون تر وروستۍ برخې پورې امتداد لري او ډېر کم په دواړو ورنونو کې هم پیښیږي. د درد منځنی د ملا د تیر له لاندینۍ برخې څخه سرچینه اخلي او د پښې تر ګوتي پورې سرایت کوي، چې دې ته عرق النساء sciatica Nerve ویل کېږي.

:—
د ناروغ یوه پښه سر تر پایه ډېر سخت درد کوي، ناروغ ترې ګرځېدای نه سي او په خېټه ځان څکوي، درد دومره سخت وي، چې ناروغ ترې چغې وهي او کله کله چې په پښو حرکت کږي په یوې پښې زور نه سي کولی او ګوډ ګوډ ځي.
له ډېر درد څخه پرې ځینې کسان داغونه لګوي او پر پښو یې د اور سکروټې ږدي، چې له دې ناقصي درملنې سره ډېر کسان په دیمي ګوډوالي باندي اوړي.

#اسباب:—
د درد په پښه کې د څه تومور سته والی، چې د هغې په ذریعه کوم عصب اغېزمن کېږي، د ملا د تېر په مهرو کې څه خرابۍ، ډېره موده تنګې جامې اغوستل او په لمده ځمکه ناسته، په روماتېرم، نقرص او داسې نورو ناروغیو ډېره موده اخته کېدل.

#درملنه:—
ناروغ ته Inj. Neurabion او Inj. Ergopyrine هره ورځ یو یو امپول په عضله کې پیچکاري کړئ او تر لسو ورځو پورې دوام ورکړئ. په همدې توګه ناروغ تهInj. Triredesol
۱ سي سي په موضعي توګه. ناروغ ته Tab. Diagesic
او یا Tab. Diclofenac 50 mg د ورځې درې دانې ورکوئ، که د درد افاقه ونه سوه، د جراحي عملیاتو مشوره ورکړئ.

ډينګو ناروغي یا Dengue fever
دا يوه وايروسي ناروغي ده کوم چې د ډينګو پنوم میاشي څخه انسان ته انتقاليږي نوموړی یو وژونکي او خطرناکه ناروغي ده چې ګاونډي هيواد کې ورځ تر بلی خپریدونکي خو اوس هلته کور په کور او لښتیو ډنډونو او ان هيلکوفټرو پواسطه د دغه ماشي ضد درمل شیندلو عملیات روان دا چې زموږ هېواد غریب دی او نه مو مالی توان شته او نه هم وسایل نو دغه لیکنه ضرور له نورو سره شریکه کړی ترڅو عام خلک ترې باخبره اوسئ.

کله چې د ډينګو وايروس زموږ بدن ته داخل شي څه به رامنځته شي؟
Mechanism👇
هر کله چې زموږ بدن پوستکي ته د ډينګو میاشي پواسطه افرازات داخل شي دغه وایروس زموږ د دبن سپينو حجراتو یا دفاعي سيستم سره يوځای کيږي کله چې wbc یا سپين حجراتو سره دغه وایروس ونښلي زموږ دفاعي سيستم یا سپین حجرات د دغه وايروس پر وړاندې عکسل عمل یا ریکشن له ځانه ښایي کله چې د وایروس او WBC ترمنځ جګړه رامنځته شي دلته WBC له ځانه مختلف ډوله پروټيني مواد افرازوي په خاص ډول سايټوکین او انټرفيران چې همدغه پروټينونه بیا محتلف تاسیرات زموږ پر بدن ښکاره کوي لکه تبه، زوکام ته ورته علایم، شدید دردونه،هر کله چې دغه مواد زیاته اندازه افراز شي زموږ ځيګر او د هډوکو مغز تر تاسیر لاندې نيسي چې دا د بدن پر مایعاتو او د رګونو په پريميبیليټي نفوذیه قابلیت تاسیر لري او وړو رګونو څخه مایعات د بدن په ژورو ماننده یا cavity کې ته داخلیږي چې ددې له کبله د بدن فشار په ناڅاپي توګه ښکته غورزیږي او په کافي اندازه وینه د بدن حیاتي غړو ته نه رسیږي همدارنګه زموږ bone marraw د وایروس تر تاسير لاندې راځي او بیا د بدن د ویني جوړونکي حجرات او ویني لخته کیدو مواد یا پلاټلیټ جوړیدل تر تاسیر لاندې راځي چې دا چاره بیا ویني بهیدلو ته زمینه برابریږي او ناروغ له بدن څخه bleeding جریان پیداکوي چې د ډینګو وایروس یو غټ او.مهم او تر ټولو زیات اختطلات همدا وینه بهېدنه ده.


ډينګو ناروغي د اخته شخص نښې نښاني👇

کله ډينګو میاشی پواسطه وايروس زموږ وینی ته داخل شی نو د 3 څخه تر 14 ورځو پورې اعراض او علایم پر بدن ښکاره کیږي.
د بدن حرارت لوړیدل یا تبه مګر تبه لوړه یا شدیده وی
سر درد
عضلاتو دردونه
زړه بدوالی
کانګه
د بندونو دردونه
پر پوستکي خاپونه یا داغونو راښکاریدل
په کمه اندازه خلک دغه ډینګو وايروس سره شدید کیږي او وینه بهیدونکي تبه باندی اخته کیږي.
د ویني بهیدل چې ترومبوسايټ کمیدل یا د ویني سختوالي مواد کمیږی چې له کبله يې وینه نرۍ کیږي نو له همدې کبله وينه بهېدنه رامنځته کیږي.
د فشار ښکته کیدل په زیاته اندازه.

څنګه دغه ناروغي خپريږي؟

دغه وایروسی ناروغي د ښځينه ډينګو میاشي پواسطه له یو ځای څخه بل ځای ته خپريږي دغه ناروغي مختلف ټايپونه لري چې د ځنو ډولونو څخه اوږدمهاله ايمونيټي یا دفاعي سیستم حفاظت لپاره انټي باډي تولیدیږي او له ځنو څخه بیا لنډ مهاله انټي باډي جوړوي.

د ډينګو ناروغۍ کلنیک
دغه ناروغان لړزه لرونکي
تبه، لوړه درجه تبه،
عضلاتو دردونه
او پدې ناروغۍ کې درد ډير شدید وی
چې ورته هډوکي ماتیدونکي درد نوم ورکړل شوې دی.

سر درد
بندونو دردونه
لړزه هغه وخت په ناروغ کې رامنځته کیږي کله چې ناروغ تبه له 40• درجی ته لوړه شي.
همدارنګه ناروغان به زړه بدوالی او کانګه لري
د 4 څخه تر 7 ورځې روسته پر پوستکي داغونه پيدا کیږي چې له همدې داغونو روسته وينه بهیدل رامنځته کیږي.
ډينګو ناروغي زموږ د بدن هر سیسټم تر اغيز لاندې راولي لکه ځيګر ،دماغ،زړه.

لاملونه

د ډينګو ناروغی لامل د ډينګو پنوم ښځينه میاشي دي ARNA وایروس دی کوم چې د فلاوایروس یا فلاويرډيا کورنۍ څخه دي .

د ډينګو ناروغي څنګه خپریږي؟

د ډینګو میاشي پواسطه کوم چې انسان چیچي او د دغه مياشي چيچلو وخت د سهار وختي او ماښام ته نزدې وخت وي خو کولای شي د ورځې هر وخت یو شخص دغه میاشي وچیچي.
له یو شخص څخه بل شخص ته په لومړیو 2 الا 10 ورځو کې اخته کس د ویني پواسطه انتقالیږي له هغې روستو بیا د لاړو او دبدن افرازاتو پواسطه یو اخته شخص بل شخص ته انتقالوي.

ډينګو ناروغۍ تشخیص
دغه وایروسي ناروغۍ تشخیص له ناروغ اعراض او علایمو څخه نیولی تر لابراتواری ټيسټنو باندې.کیږي
یعنې که یو شخص پورتني علایم او اعراض ولری تاسو باید دغه شحص ته د Dengue انټي باډي یا IgG Igm وکتل شي
Hematorit
platelate
AST
PCR
Low level WBC

د ډینګو ناروغي مخنوي سینګه وکړو؟
واکسین لګول
د میاشو ضد درمل شیندل
د میاشو ضد ننټ یا جالیو استعمال.

درملنه د ډینګو وایروس
Anti viral therapy
ANSAI but avioded such us ibuprofen and aspirin risk factor for bleeding and bronconstraction
Ref.
Dengue virause jurnal and virulgy of amirican ressurch center.