ਗੇੜੀ ਰੂਟ ਫੇਸ 7 ਮੋਹਾਲੀ ਚੰਡੀਗੜ Gedi route phase 7 Mohali chandigarh

ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ 1791 ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉੱਪਲ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਉੱਪਲ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਧਰਮ ਕੌਰ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ "ਹਰੀਆ" ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ 1805 ਈ: ਦੇ ਬਸੰਤ ਤਿਉਹਾਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਖੋਜ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ, ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਨੇ ਬਰਛੇ ਸੁੱਟਣ, ਤੀਰ ਚਲਾਉਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਕਰ ਲਿਆ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਹ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ।

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸ਼ਿਕਾਰ ਲਈ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਸਿਪਾਹੀ ਅਤੇ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਸਨ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਬਾਘ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਹਰ ਕੋਈ ਡਰ ਕਾਰਨ ਘਬਰਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਲੜਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਇਆ। ਇਸ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਾਘ ਦੇ ਜਬਾੜੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਮੂੰਹ ਅੱਧਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਤੂੰ ਰਾਜਾ ਨਲ ਵਾਂਗ ਬਹਾਦਰ ਹੈਂ', ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਹ 'ਨਲਵਾ' ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਨਲਵਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸੈਨਾਪਤੀ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ 1807 ਈ: ਤੋਂ 1837 ਈ: ਤੱਕ (ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ) ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਨਾਲ ਲੜਦਾ ਰਿਹਾ। ਅਫਗਾਨਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਲੜਾਈਆਂ ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਕਸੂਰ, ਮੁਲਤਾਨ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ।
ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਤੈਮੂਰ ਲੰਗ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਅਖੰਡ ਸੀ। ਇਸ ਵਿਚ ਕਸ਼ਮੀਰ, ਲਾਹੌਰ, ਪਿਸ਼ਾਵਰ, ਕੰਧਾਰ ਅਤੇ ਮੁਲਤਾਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਹੇਰਾਤ, ਕਲਾਤ, ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ, ਪਰਸ਼ੀਆ ਆਦਿ ਉੱਤੇ ਉਸਦਾ ਦਬਦਬਾ ਸੀ। ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਧੀਨ ਲਿਆਂਦਾ। ਉਸ ਨੇ 1813 ਈ: ਵਿਚ ਅਟਕ, 1818 ਈ: ਵਿਚ ਮੁਲਤਾਨ, 1819 ਈ: ਵਿਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ 1823 ਈ. ਵਿਚ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।
@: ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਦੇ ਪਾਰ ਅਫਗਾਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ। ਨਲਵੇ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੈਬਰ ਦੱਰੇ ਤੋਂ ਪਾਰ ਭਜਾ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਰਾਹ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਖੈਬਰ ਦੱਰਾ ਪੱਛਮ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਸਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਖੈਬਰ ਦੱਰੇ ਰਾਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਯੂਨਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲੁੱਟਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ 500 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਪਾਸਿਉਂ ਯੂਨਾਨੀ, ਹੰ, ਸ਼ਾਕਾ, ਅਰਬ, ਤੁਰਕ, ਪਠਾਨ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਹਮਲੇ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਤੈਮੂਰ ਲੰਗ, ਬਾਬਰ ਅਤੇ ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਨੇ ਖੈਬਰ ਦੱਰਾ ਰਸਤਾ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਫਗਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਅਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ: ਸਿਆਲਕੋਟ (1802), ਕਸੂਰ (1807), ਮੁਲਤਾਨ (1818), ਕਸ਼ਮੀਰ (1819), ਪਖਲੀ ਅਤੇ ਦਮਤੌਰ (1821-2), ਪਿਸ਼ਾਵਰ (1834) ਅਤੇ ਖੈਬਰ ਪਹਾੜੀਆਂ। ਜਮਰੌਦ (1836)। ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਨੂੰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸਿੱਕਾ ਚਲਾਇਆ ਜੋ 'ਹਰੀ ਸਿੰਗੀ' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਇਹ ਸਿੱਕਾ ਅੱਜ ਵੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹੈ।

ਹਰੀਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਨੇ ਮੁਲਤਾਨ ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੱਦੇ 'ਤੇ ਆਪ ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਸਤੇ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਰਹੇ। ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਨੇ ਇੱਥੇ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਹਾਕਮ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਤੋਂ ਇੰਨਾ ਡਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਛੱਡ ਕੇ ਭੱਜ ਗਿਆ। ਅਗਲੇ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ ਪਰ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਝਗੜੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ। ਇਸ ਉੱਤੇ ਪੂਰਨ ਜਿੱਤ 6 ਮਈ, 1834 ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਅਪ੍ਰੈਲ 1836 ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਪੂਰੀ ਅਫਗਾਨ ਫੌਜ ਨੇ ਜਮਰੌਦ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਨਲਵਾ ਅਚਾਨਕ ਘਾਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਦਾ ਐਲਾਨ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਨਾ ਕਰੇ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਦਦ ਲਈ ਤਾਜ਼ਾ ਫੌਜ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਜੋ ਸਿਪਾਹੀ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਾ ਹੋਣ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ। ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਤੋਂ ਡਰ ਕੇ ਅਫ਼ਗਾਨ ਫ਼ੌਜ ਦਸ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਈ। ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਯੋਧਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਨਲਵਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਠਾਨ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਆਦਰ ਵੀ ਕੀਤਾ।
☝️ "ਚੁੱਪ ਰਹੋ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਆ ਜਾਵੇਗਾ"

ਆਉ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਕਿੱਸਾ ਪੜ੍ਹੀਏ
ਪਾਇਆ। ਯਾਨੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਕਾਬੁਲ ਵਿੱਚ ਮਾਵਾਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ “ਚੁਪ ਸਾ, ਹਰੀ ਰਘਲੇ” ਕਹਿ ਕੇ ਚੁੱਪ ਕਰਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਭਾਵ ਚੁੱਪ ਹੋ ਜਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿਚ ਨਲਵਾ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਡਰ ਸੀ।
ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਸ ਮਹਾਨ ਯੋਧੇ ਲਈ ਸਾਡੇ ਪਿਆਰ ਕਾਰਨ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਫਿਰ ਮੈਨੂੰ ਦ ਡਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਮਾਜਿਦ ਸ਼ੇਖ ਦਾ ਇੱਕ ਲੇਖ ਮਿਲਿਆ। ਮਾਜਿਦ ਸ਼ੇਖ ਲਿਖਦਾ ਹੈ,
“ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਕਿਵੇਂ ਪਠਾਨ ਯੂਸਫਜ਼ਈ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਡਰਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਸ਼ਾਂਤ ਰਹੋ, ਹਰਿ ਰਘਲੇ। ਭਾਵ, ਚੁੱਪ ਰਹੋ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਆ ਜਾਵੇਗਾ।

ਨਲਵਾ ਦੇ ਡਰ ਕਾਰਨ ਪਠਾਣਾਂ ਨੇ ਸਲਵਾਰ-ਕਮੀਜ਼ ਪਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ!
ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਠਾਨੀ ਸੂਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਸਲਵਾਰ-ਕਮੀਜ਼ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ, “ਸਾਡੇ ਪੁਰਖੇ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਨੇ ਪਠਾਣਾਂ ਨੂੰ ਸਲਵਾਰ ਪਹਿਨਾਈ ਸੀ। ਅੱਜ ਵੀ ਪਠਾਣ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਡਰ ਕਾਰਨ ਸਲਵਾਰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜ 1820 ਵਿਚ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਆਈ। ਉਦੋਂ ਨਲਵਾ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਪਠਾਣਾਂ ਉੱਤੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਗਈ ਸੀ। ਲਿਖਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਪਠਾਨ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਗੁਲਾਮ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕੁਚਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਹ ਗੱਲ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਾਰਦੇ…ਪਹਿਲਾ ਔਰਤਾਂ, ਦੂਜਾ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਤੀਜਾ ਬਜ਼ੁਰਗ। ਬਸ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਪਠਾਣਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਨੀ ਜਾਂਦੀ ਸਲਵਾਰ ਕਮੀਜ਼ ਪਹਿਨਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਵ ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਅਜਿਹਾ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਠਾਣਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਲਵਾਰ ਪਹਿਨਦੇ ਸਨ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ‘ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ-ਦਾ ਚੈਂਪੀਅਨ ਆਫ਼ ਖ਼ਾਲਸਾ ਜੀ’ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਹਿਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਜੋ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਲੜਾਕੂ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਦੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਡਰ ਸੀ। ਇੰਨਾ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਜਹਾਂਗੀਰੀਆ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਠਾਣਾਂ ਨਾਲ ਜੰਗ ਹੋਈ ਤਾਂ ਪਠਾਣਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਸੁਣਿਆ ਗਿਆ- ਤੋਬਾ ਕਰੋ, ਤੋਬਾ ਕਰੋ, ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਆਪ ਖਾਲਸਾ ਸ਼ੂਦ। ਭਾਵ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਮਾਫ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਖ਼ੁਦਾ ਖ਼ਾਲਸਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
🗡️ ਸ਼ਹਾਦਤ!
1837 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਲਵਾ ਨੇ ਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਮਰੌਦ ਦੇ ਕਿਲੇ ਵੱਲ ਫੌਜ ਭੇਜਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਫੌਜ ਮਦਦ ਲਈ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚੀ। ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨਾਲ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਤੋਂ ਪਾਰ ਖੈਬਰ ਦੱਰੇ ਦੇ ਮੂੰਹ ਤੱਕ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦ ਜਮਰੌਦ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।
ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਬਲ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸੁਪਨਾ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਅਫਗਾਨ ਲੜਾਕਿਆਂ ਕਾਰਨ ਕਾਬੁਲ ਨੂੰ 'ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਕਬਰਿਸਤਾਨ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 20 ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਉਸ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਸ਼ਾਲ ਮੰਗਵਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਇਹ ਲੜਾਈਆਂ ਰੰਗੀਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਸ਼ਾਲ ਦੀ ਕੀਮਤ 5 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਉਸੇ ਕੁਸ਼ਤੀ ਅਖਾੜੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਜਿੱਤੀ ਸੀ। 1892 ਵਿੱਚ, ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਬਾਬੂ ਗੱਜੂ ਮੱਲ ਕਪੂਰ ਨੇ ਉਸਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਵਾਈ।

ਜਦੋਂ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਅਧੂਰੀ ਹੀ ਰਹੇਗੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਖੋਜ ਹੋਈ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ। ਨਲਵਾ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਉਹ ਸਥਾਨ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਿਰੰਗੇ ਝੰਡੇ ਦੀ ਤੀਜੀ ਪੱਟੀ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਅਥਾਹ ਹਿੰਮਤ ਦਾ ਇਨਾਮ ਦੇਣ ਲਈ ਹਰਾ ਰੰਗ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸਹੀ ਸਮਾਂ ਹੈ ਕਿ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਦੇ ਜੰਗੀ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾਵੇ।

On Air daily post nows

ਬਾਈ ਦੀਪ ਸਿੱਧੂ ਦੇ ਬਰਸੀ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬਾਈ ਦੇ ਭਰਾ ਮਨਦੀਪ ਸਿੱਧੂ ਹੋਏ ਇਕੱਠੇ।...

ਦੌਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੰਢਾਏ ਜਿਹੜੇ , ਮੰਦੇ ਯਾਦ ਨੇ
ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਪਿੱਠ ਨਾ ਵਿਖਾਈ ਓ , ਬੰਦੇ ਯਾਦ ਨੇ
ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਵੱਜ-ਵੱਜ ਹੱਡ ਰਹੇ ਟੁੱਟਦੇ
ਰਾਹਾਂ ਵਾਲ਼ੇ ਰੁੱਖ ਸਣੇ ਸਾਨੂੰ, ਖੰਬੇ ਯਾਦ ਨੇ
ਤਪਦੇ ਹਾੜਾਂ 'ਚ ਪਹੁੰਚੇ ਪੈਰ ਪੰਧ ਕੱਟਕੇ
ਯਾਰਾਂ ਘਰੋਂ ਮਿਲੇ ਪਾਣੀ ਸਾਨੂੰ, ਠੰਢੇ ਯਾਦ ਨੇ
ਅੱਤ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਸਾਡੇ ਟੀਵੀ ਕੋਈ ਨਾ
ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਵੇਖ ਕੇ ਬਿਤਾਏ, ਸੰਡੇ ਯਾਦ ਨੇ
ਲੀਰਾਂ ਨੂੰ ਲੁਹਾ ਕੇ ਜੀਨਾਂ ਜੋ ਪੁਆ ਗਏ
ਸਾਡੇ ਲਈ ਰੱਬ, ਲੋਕਾਂ ਤਾਈਂ - ਮੰਦੇ ਯਾਦ ਨੇ
ਜੇਲ੍ਹ ਵਾਲੇ ਦੁਖੜੇ, ਮੇਰੀਆਂ ਗਰੀਬੀਆਂ
ਦਿੱਤੇ ਜੋ ਗੁਜਾਰੇ ਲਈ ਲੋਕਾਂ , ਗੰਢੇ ਯਾਦ ਨੇ
'ਮਿੰਟੂ' ਸੀ ਬੇਗਾਨੇ, ਜ਼ਹਿਰ ਤੱਕ ਚੂਸ ਗਏ
ਸਾਡੇ ਬੁੱਕਲ 'ਚ ਬਹਿਕੇ ਸਾਨੂੰ , ਡੰਗੇ ਯਾਦ ਨੇ
-ਮਿੰਟੂ ਗੁਰੂਸਰੀਆ