Leesadviezen.nl

NIEUWSBRIEF SEPTEMBER 2023

1. Nieuwe titels
2. Anders omgaan met ‘de niveaus’
3. Aangeboden
4. Ten slotte

1. Nieuwe titels

Er zijn sinds de vorige nieuwsbrief weer heel wat nieuwe titels toegevoegd aan de site:

‘Kalle’ van Bert Wagendorp, het tweede deel in zijn reeks ‘De memoires van Abel Sikking’, waarin een prachtig, en vaak schokkend beeld wordt geschetst van de ontwikkelingen in de negentiende eeuw in de Verenigde Staten, de burgeroorlog, de uitroeiing van de indianen, de slavernij.
‘Mijn toekomst is Roos’ van Hinke van Abbema, over een jongen die in een verkeerd lichaam geboren is, en in transitie gaat, met alle problemen die dat met zich meebrengt.
‘Alkibiades’ van Ilja Leonard Pfeijffer: een boek voor enthousiaste lezers in gymnasium 5 en 6: een meesterwerk (dat wat traag op gang komt…) over de teloorgang van de democratie in Athene (je zou het boek aan al onze politici aanraden: Athene is net Nederland anno 2023!).
‘De onbedoelden’ van Cobi van Baars, over een tweeling in het katholieke Limburg in de jaren zestig van de vorige eeuw, die omdat hun moeder ongehuwd was, voor adoptie wordt aangeboden, maar aan twee verschillende ouderparen: jarenlang weten de geadopteerde meisjes niet dat ze een tweelingzus hebben! (Het verhaal is gebaseerd op de werkelijkheid)
‘Grijs’ een YA van Carlie van Tongeren, over een jongen en een meisje die bij een strandfeestje samen de duinen ingaan, met heel verschillende verwachtingen, en dus een heel pijnlijke uitkomst.
‘Dat beloof ik’ van Roxane van Iperen, een voor een belangrijk deel autobiografisch verhaal over de gruwelijke jeugd van de bekende schrijfster.
‘Ik dacht dat jij’ van Joke van Leeuwen: een knap geschreven monoloog van een volbloed narcist: je leest het boek tandenknarsend!
‘De schoft’ van Marente de Moor: heel actueel: over een reddingsschip op de Middellandse Zee dat daar voortdurend vluchtelingen oppikt uit zinkende rubberbootjes. Heldhaftig? Je krijgt in een pakkend verhaal heel veel genuanceerd materiaal ter overdenking over deze complexe materie. (Spoiler: er is geen wit en geen zwart).
‘Duizend & ik’ van Yorick Goldewijk; een actuele YA in deze tijd van opkomende A.I.: kan een robot menselijke eigenschappen ontwikkelen? En zo ja, hoe moet je dan met hem/haar/hen omgaan?
‘Iconen’ van Erik Vlaminck, in België heel populair, in Nederland ten onrechte nog niet zo bekend. Dit boek is een schokkende aanklacht tegen corruptie, machtsmisbruik en verwaarlozing in de zorg voor zwakbegaafden: een verhaal dat gebaseerd is op de werkelijkheid zoals de schrijver die heeft ervaren toen hij werkzaam was in die sector.
‘No Exit’ van Maren Stoffels, een spannend verhaal over een opmerkelijke manier om pesten tegen te gaan.

‘Onder de radar’ zijn ook nog enkele titels toegevoegd, uit de categorie ‘ten onrechte niet opgenomen’: dan gaat het om boeken die ik destijds om een of andere reden / door een of andere oorzaak ‘gemist’ heb, en die ik tussen de nieuwe boeken door probeer ‘in te halen’.

‘De hemel is altijd paars’ van Sholeh Rezazadeh, over de integratie van een jonge Iraanse vrouw in Nederland,
‘Zwarte Sylvester’ van James Worthy, over een jongen die, als hij hoort dat hij nog maar kort te leven heeft, besluit om wereldwijd naam te maken..
‘Fidelio leeft nog’ van Jonathan van het Reve, over een moordaanslag op de redactie van een satirisch programma.
‘Liverpool’ van James Worthy, een liefdesverklaring van de auteur, aan zijn overleden vader, en aan de stad en de voetbalclub Liverpool.
‘Mensen zonder uitstraling’ van Jente Posthuma, over een meisje wier moeder jong sterft, en wier vader nou niet direct opvoedingskwaliteiten heeft.

2. Anders omgaan met de ‘niveaus’

Ik heb sterk de indruk dat de ‘niveaus’ van Theo Witte vijftien jaar na hun introductie hun doel voorbijgeschoten zijn. In de vorige Nieuwsbrief, van maart van dit jaar, heb ik al uitgebreid stilgestaan bij de subjectiviteit van niveau—indelingen, zowel bij mijn site als bij lezenvoordelijst.nl, maar m.n. bij Young Adults komen de problemen rond die niveau-indeling duidelijk aan het licht.

In een publicatie van de hand van de Limburgse docente en promovenda Linda Ackermans, onder de vlag van Stichting Lezen, ‘Young adult-literatuur op de leeslijst en in de lespraktijk; Een onderzoek naar de inzet en positie van literatuur voor jongeren in de bovenbouw van het havo en vwo’ (Amsterdam 2022) laat ze zien dat er door docenten heel verschillend aan wordt gekeken tegen Young Adults. Een misverstand dat sowieso bestaat bij (een beperkt aantal) docenten is dat YA ’s niet op de lijst zouden mogen in de bovenbouw van havo en vwo.
Als we ervan uitgaan dat het ontwikkelen van een positieve attitude t.a.v. literatuur een van de belangrijkste doelen is van literatuuronderwijs (als dat niet lukt , is dat onderwijs een gevalletje ‘operatie geslaagd, patiënt overleden!), zou toch onze inzet gericht moeten zijn op het aanbieden van ‘het juiste boek op het juiste moment’ aan iedere leerling. ‘Eisen’ van een bepaald niveau kan heel contraproductief werken.
In de Nieuwsbrief van maart, heb ik al benadrukt (maar het kan niet voldoende gezegd worden):

Een niveau-aanduiding is bij die keuzebegeleiding een hulpmiddel. En niet méér dan dat!

Stel dus alsjeblieft geen ‘eisen’ van het type ‘in klas x moet je per se y boeken van niveau z op je lijst hebben staan.
Natuurlijk stimuleer je dat leerlingen zich ontwikkelen, is het belangrijk dat ze niet ‘lui’ en ‘gemakzuchtig’ blijven steken op een niveau waar de boeken amper of geen uitdaging meer bieden (hun fiets heeft immers ook al lang geen steunwieltjes meer!), maar ‘moet’ een leerling aan boeken van een niveau beginnen die hem niet boeien, die (nog) te hoog gegrepen zijn, dan ‘verlies’ je hem als lezer!

Dus:

-Begeleiden bij de keuze: noodzakelijk!
-Stimuleren dat een leerling zich ontwikkelt, boeken leest op het niveau dat hij aankan: prima!
-Eisen dat een leerling een bepaald niveau moet halen (écht, het gebeurt nog steeds op redelijk grote schaal!): funest!

Ga dus vooral flexibel om met die hele niveau-indeling! Die is nooit ‘spijkerhard’.

Een probleem bij de niveau-indeling vormen de YA-boeken.

Er zijn geweldige YA-boeken zijn die passen in niveau 2, maar in feite voor iedere lezer een boeiende leeservaring opleveren. Een voorbeeld: ‘Neem nooit een beste vriend’ van Erna Sassen is een aantrekkelijk en ‘leerzaam’ boek voor nagenoeg iedere lezer! Maar een leerling uit vwo-4 die met dit boek aankomt, zal op veel scholen worden teruggefloten, wellicht zelfs weggehoond: ‘Jammer, dat mag je niet meer lezen!’
Die niveau-aanduiding ‘niveau 2’ kan dus verwarring wekken, omdat het een verzamelterm is voor
eigenlijk drie categorieën van boeken:

-Vrij eenvoudige, spannende boeken, mooie ‘binnenkomers’ voor ‘moeilijke’ lezers: boeken dus van bijvoorbeeld Mel Wallis de Vries;
-Vrij eenvoudige boeken die eigenlijk voor volwassen lezers geschreven zijn: boeken van Giphart, Krabbé, Kluun;
-‘Echte’ Young Adults, variërend in moeilijkheid: boeken van Erna Sassen, Els Beerten, Buddy Tegenbosch, Marco Kroon, Ted van Lieshout.

Hoe om te gaan met dit probleem? De oplossing die hiervoor elders, bij lezenvoordelijst.nl gekozen is, een tweedeling met vier, resp. zes niveaus, werkt m.i. niet; is in een aantal opzichten onlogisch en nodeloos gecompliceerd.

Wat naar mijn mening wel werkt, is een andere benadering van die niveaus, namelijk:

DE NIVEAU-AANDUIDING GEEFT HET MINIMUM-LEESNIVEAU AAN DAT EEN LEZER MOET HEBBEN OM EEN BOEK VAN DAT NIVEAU TE GAAN LEZEN.

De situatie op Leesadviezen rond de niveaus is als volgt:

Er staan op de site geen boeken van niveau 1: de redenering daarachter is dat die op de basisschool thuishoren. Ik ga ervan uit dat iedere brugklasser het VO betreedt met énige leeservaring.
Niveau 2 is dan het niveau voor de onderbouw, met dien verstande dat beginnende lezers het beste naar de categorie ‘vrij eenvoudige, spannende boeken’ verwezen kunnen worden, of naar de categorie ’vrij eenvoudige boeken uit de ‘volwassen’ literatuur (zie de lijsten hieronder!). (Belangrijk hulpmiddel bij uw advisering in de onderbouw is de informatie uit de leesautobiografie, het ‘leesverleden’ van de betreffende leerling: wat voor de ene onderbouwleerling een prima keuze is, kan voor een ander nog veel te hoog gegrepen zijn. Iets ervarener onderbouwleerlingen kunnen dan binnen niveau 2 de Young Adults kiezen.

Ook leerlingen uit bijvoorbeeld havo-4 die niet direct ‘echte lezers’ zijn, zouden ook in deze laatste groep moeten mogen zoeken!

En zelfs leerlingen uit hogere klassen zouden – bijvoorbeeld als ze op zoek zijn naar boeken rondom een bepaald thema – in deze categorie terecht moeten kunnen.

Aan de hand van de informatie op Leesadviezen.nl kunt u in ‘twijfelgevallen’ natuurlijk altijd leerlingen een boek aan- of afraden!

Niveau 3 is dan het ‘gemiddelde’ niveau voor de bovenbouw, voor de meeste leerlingen in havo-4 en 5 en vwo-4; en ook voor nogal wat leerlingen in vwo-5 en 6. In al deze klassen zitten natuurlijk ook ervarener lezers: voor hen zijn er de boeken van niveau 4 en 5.

Boeken van niveau 6 staan niet op Leesadviezen.nl: in de omschrijving van Theo Witte destijds is niveau 6 het academische niveau: dat wordt nooit gehaald op een middelbare school (althans niet door de leerlingen daar!). Te denken valt aan boeken als ‘De Ongeschreven Leer’ van Geerten Meijsing, of ‘De God Denkbaar, Denkbaar de God’ van Willem Frederik Hermans.


De lijstjes van niveau 2

Hieronder vindt u de, sinds de vorige Nieuwsbrief bijgewerkte, lijstjes met boeken van niveau 2:

1. Vrij eenvoudige, spannende boeken

Mel Wallis de Vries ‘Vals’
vier meisjes in een afgelegen huisje in de Ardennen
Lydia Rood ‘Feest’
een feestje bij een meisje thuis loopt uit de hand
Theo en Marianne Hoogstraten ‘Webcamgirls’
drie meisjes, onnadenkend voor de we**am
Juultje van den Nieuwenhof ‘Disconnect’
een groepje jongeren, opgesloten in een kelder
Caja Cazemier ‘ ’
ellendige gevolgen van sexting
Mel Wallis de Vries ‘Schuld’
de gruwelijke gevolgen van pestgedrag
Mel Wallis de Vries ‘Pijn’
gruwelijke filmpjes op snapchat
Daniëlle Bakhuis ‘De eliminatie’
tien mensen opgesloten; vijf mogen overleven..
Juultje van den Nieuwenhof ‘After dark’
een verjaardagsfeestje loopt uit op een drama
Mel Wallis de Vries ‘Vlucht’
drie meisjes, opgesloten, krijgen een gruwelijke opdracht
Margje Woodrow ‘Fake trip’
een schoolreis naar Barcelona ontspoort
Margje Woodrow ‘Verwoest’
een spelletje truth or dare loopt vreselijk uit de hand
Sophie Jansen ‘Weg van jou’
op de Romereis verdwijnt een meisje
Maren Stoffels ‘No Exit’
een schokkende manier om pesten te stoppen

2. Vrij eenvoudige boeken uit de ‘volwassen’ literatuur

Ronald Giphart ‘Troost’
een topkok, televisiepersoonlijkheid in de problemen
Renate Dorrestein ‘Zonder genade’
een jongen sterft door zinloos geweld
Tim Krabbé ‘Het gouden ei’
Zijn vriendin is ineens spoorloos verdwenen
Wanda Bommer ‘Engel’
een jonge danseres: problemen in een popgroep
Tim Krabbé ‘Een goede dag voor de ezel’
Een doodgewone man, een moord
Kluun ‘Komt een vrouw bij de dokter’
Zij heeft kanker, hij gaat vreemd
Karel Glastra van Loon ‘De passievrucht’
wie is de vader van zijn kind?

Wanda Bommer ‘Boom’
een knappe jongeman maakt het drie vrouwen erg lastig
Mano Bouzamour ‘Bestsellerboy’
Zijn boek wordt een succes, hij uitgekotst
Mano Bouzamour ‘De belofte van Pisa’
Maak je school af, zegt zijn criminele broer
Martje van den Burg ‘Havo is geen optie’
een lerares, lastige, veeleisende ouders
Saskia Noort ‘Bonuskind’
een vechtscheiding: twee kinderen in de problemen
Arjen Lubach ‘IV’
Een spannend verhaal rond de jacht op een staatsgeheim

3. Young adults, in verschillende graden van moeilijkheid

Peter van Gestel ‘Die dag aan zee’
zij sliep op het strand, haar broer verdronk
Khalid Boudou ‘De Pizzamaffia’
een concurrentiestrijd loopt uit de hand
Els Beerten ‘Lopen voor je leven’
hardlopend een trauma verwerken?
Erna Sassen ‘Dit is geen dagboek’
Zijn moeder pleegde zelfmoord…
Tiny Fisscher ‘Dat stomme boek’
zoektocht naar zijn vader
Buddy Tegenbosch ‘Oog om oog’
als je degene weer tegenkomt die jou altijd pestte
Anna Woltz ‘Honderd uur nacht’
op de vlucht komt ze in New York in problemen
Koos Meinderts ‘De zee zien’
pubervriendschap, liefde, lafheid en dood
Iris Boter ‘Mislukt’
ze kreeg de kans om foutjes uit het verleden te repareren..
Marieke Nijkamp ‘54 Minuten’
een schietpartij op een Amerikaanse school
Oliver Reps ‘De dag die nooit komt’
een droom wordt een nachtmerrie
Buddy Tegenbosch ‘Match’
een jonge, talentvolle voetballer krijgt problemen
Sophie Jansen ‘Volg me’
over de gevaren van sociaal media
Thomas van der Meer ‘Welkom bij de club’
een luchtige verhaal over een transgender
Wilma Geldof ‘Elke dag een druppel gif’
opgroeien in een ‘fout’, NSB-gezin
Wilma Geldof ‘Het meisje met de vlechtjes’
een jong meisje in het gewapend verzet
Marlies Segers ’Grenzeloos’
een meisje wordt misbruikt op een feestje
Erna Sassen ‘Zonder titel’
een puber botst met zijn agressieve klasgenoot
Goedele Ghijsen ‘Vluchtweg’
een moeilijke klas: vluchten of vechten?
Maren Stoffels ‘Ik zie je tussen de wolken’
hoe los je ‘onoplosbare’ problemen op?
Buddy Tegenbosch ‘Mijn nacht met Vedder’
een nachtelijke ‘mini-roadtrip’
Marco Kunst ‘Patroon’
Één domme actie: enorme gevolgen
Edward van de Vendel ‘De gelukvinder’
een jonge asielzoeker schrijft zijn ervaringen op
Marita de Sterck ‘Wild vlees’
rouwverwerking, eerste liefde
Lydia Rood ‘Feest’
een feestje bij een meisje thuis loopt uit de hand
Jan Simoen ‘Slecht’
Een jongen is opgepakt door de politie; waarom?
Erna Sassen ‘Neem nooit een beste vriend’
Pubervriendschap is vaak al lastig, maar als er ook nog seks bijkomt..
Yorick Goldewijk ‘Duizend & Ik’
De saaiheid van het dagelijks bestaan doorbreken..?

Hinke van Abbema ‘Mijn toekomst is Roos’
In een ‘verkeerd lichaam’ geboren zijn; en dan?

Carlie van Tongeren ‘Grijs’
Seks kan heel leuk en opwindend zijn, als je er allebei aan toe bent

Als we de niveaus dus voortaan op déze manier presenteren aan onze leerlingen, en duidelijk maken dat zowel ónder je niveau, als bóven je niveau lezen frustrerend is, kun je ook als vanzelfsprekend eisen dat ze in twijfelgevallen altijd advies vragen.

3. Aangeboden:

-‘Coaching’

Al meer dan tien jaar ‘coach’ ik secties Nederlands op het gebied van fictie- en literatuuronderwijs. Op een studiemiddag of sectievergadering bespreek ik als ‘critical friend’ het literatuurprogramma van de sectie, en draag concrete suggesties aan om dat efficiënter, effectiever en aantrekkelijker te maken.
Als uw sectie daar ook behoefte aan heeft: het kost u anderhalf uur en mijn reiskosten naar uw school.

Mijn ervaringen op de zestig, zeventig scholen waar ik inmiddels ben geweest, heb ik omgezet in een boekje, de ‘Beknopte Praktijkgids voor gewoon goed literatuur- en fictieonderwijs’. De papieren versie is op dit moment uitverkocht; een pdf-versie is beschikbaar en kost een tientje. In ruim zestig pagina’s vindt u daar alles wat ik her en der aan problemen ben tegengekomen en wat ik daarvoor aan oplossingen bied; dus alles wat u nodig heeft om een doordacht, effectief en efficiënt programma op te zetten, dat leerlingen aan het lezen krijgt én houdt.

-U kunt via [email protected] de actuele titellijst aanvragen, in word en in excel

-U kunt gratis lesmateriaal aanvragen: ik heb op dit moment twaalf (bovenbouw-)lessen ontwikkeld die min of meer direct in te zetten zijn:
1. Migratie
2. De mens tussen geest en beest
3. Verwachtingen
4. Ironie
5. Misdaad en straf
6. Een kunstenaar kijkt terug
7. Muziekles
8. Het verhaal in klassieke muziek
9. Identificatie
10. Wat je fantaseert, ben je zelf
11. Poëzie
12. Literair-historisch thema: De held
Een mailtje naar [email protected] , en ik stuur u het hele pakket.

4.Ten slotte:

Ik wens u een succesvol en plezierig nieuw schooljaar!

Joop Dirksen

NIEUWSBRIEF MAART 2023

1. Nieuwe titels
2. Niveau-aanduiding: nuttig of problematisch?
3. Hulp bij het kiezen van boeken
4. De gebruikelijke aanbiedingen
5. Ten slotte

1. Nieuwe titels

Er zijn weer nieuwe titels toegevoegd aan de site:
´November´ van Thomas Olde Heuvelt: een ‘Faust-verhaal’: hoe egoïstisch is de mens, als het erop aan komt?
‘De beesten’ van Gijs Wilbrink: een geweldig debuut, over een dubieuze familie in de Achterhoek.
‘Onkrijgbaarheid’ van Tim Krabbé: de ‘oude meester’ is het nog niet verleerd: een intrigerend verhaal over de Grote Liefde in iemands leven.
‘Neem nooit een beste vriend’ van Erna Sassen: een prachtige YA, een zelfstandig te lezen vervolg op het ook al heel geslaagde ‘Zonder titel’.
‘Wij zijn van diamant’ van Alex Boogers, over twee broers, en een familie in oorlogstijd: imponerend!
‘Luister’ van Sascha Bronwasser, een prachtig verhaal over machtsmisbruik, over ‘coming-of-age’, over zien in plaats van kijken. Juichende recensies in de Volkskrant en in de NRC: Librisprijs-materiaal!

‘Onder de radar’ is ook nog een titel toegevoegd uit de categorie ‘ten onrechte niet opgenomen’: dan gaat het om boeken die ik destijds om een of andere reden / door een of andere oorzaak ‘gemist’ heb, en die ik tussen de nieuwe boeken door probeer ‘in te halen’. In dit geval betreft het ‘IV’ van Arjen Lubach; dankzij alle aandacht voor prins Bernhard dezer dagen ineens weer actueel!

2. Niveau-aanduiding: nuttig of problematisch?!

Laten we vooropstellen: als een leerling die toch al niet dol op lezen is, bijvoorbeeld aan het begin van havo-4, een ‘verkeerd’, slecht gekozen, te moeilijk boek begint te lezen (omdat het dun was, of er aantrekkelijk uitzag) bevestigt dat zijn vooroordeel dat lezen ‘een waardeloze tijdspassering’ is. Die leerling is ‘voorgoed’ verloren voor de literatuur! Boekkeuzebegeleiding is dus heel belangrijk, bij zo ongeveer élke leerling, maar zeker voor de onderbouw en de vierdeklassers. De ideale vorm daarvan is natuurlijk om via individueel contact te achterhalen wat iemands smaak is, en dan nóg kun je je vergissen. En welke docent heeft de tijd om ál zijn/haar leerlingen op deze manier te begeleiden?
Een site als Leesadviezen kan helpen, mits goed gebruikt. (Zie voor een uitgebreide bespreking van de m.i. beste aanpak daarbij, mijn Beknopte Praktijkgids.)

Een niveau-aanduiding is bij die keuzebegeleiding een hulpmiddel. En niet méér dan dat!

Toen ik, lang geleden, in 1998, met het geven van leesadviezen via internet begon, hanteerde ik om het niveau van boeken aan te geven, een systeem met uitroeptekens in drie kleuren: een groen uitroepteken stond voor een eenvoudig verhaal, oranje voor een exemplaar van een ‘gemiddeld’ niveau, en voor boeken met een rood uitroepteken moest je toch al wel de nodige leeservaring hebben opgedaan.
Dat systeem ruilde ik in 2008 in voor de niveau-indeling van Theo Witte: in zijn oorspronkelijke vorm was dat in grote lijnen een helder geheel: ik heb de beschrijving opgenomen op mijn site, voor de niveaus die pasten bij mijn doelgroep, scholieren van het VO, dus voor niveau 2 tot en met 5. (In mijn hele schoolloopbaan ben ik geen enkele leerling tegengekomen die past in de omschrijving bij niveau 6.)

Maar: elke indeling is natuurlijk subjectief: bij Leesadviezen.nl is het aangegeven niveau mijn inschatting, waar u het mee eens of oneens kunt zijn, en die in sommige gevallen ook afwijkt van wat de mensen bij lezenvoordelijst als niveau noemen.
Grappig vind ik dat bij hen enerzijds, terecht, gesproken wordt van een ‘didactische bandbreedte’ van een boek: ‘een niveau 3 toekennen aan een boek betekent dat deze titel bij uitstek geschikt is voor leerlingen met dit niveau, maar ook te lezen is voor leerlingen op het niveau er direct onder (N2) of boven (N4).’ Maar tegelijkertijd stelt men daar: Een betrouwbaar niveau aan een boek toekennen is tijdrovend en vereist ervaring. Om wildgroei te voorkomen en de betrouwbaarheid van de niveaus te waarborgen behoudt de redactie zich het alleenrecht voor om niveaus toe te kennen.
Dus: Don’t try this at home!

Enerzijds is daar dus de erkenning dat die niveauaanduidingen niet méér zijn dan een subjectieve indicatie van de moeilijkheidsgraad van een boek (weliswaar door deskundigen vastgelegd!), maar anderzijds wordt er op allerlei plekken, door sites, door secties, door docenten vaak een enorme waarde aan toegekend. Bijvoorbeeld:
Volgens het Referentiekader taal moeten leerlingen op het einde van vwo-6 minstens niveau 4 bereiken. (aldus lvdl.nl)
Kort door de bocht geconcludeerd: een leerling uit vwo-6 die met plezier boeken van niveau 3 leest en er zinnige dingen over kan zeggen, maar moeite heeft met – en geen leesplezier meer ervaart bij boeken van niveau 4, faalt. Ik denk dat we echter blij mogen zijn als alle leerlingen van school vertrekken met een positieve attitude t.a.v. literatuur, dankzij het lezen van boeken op hun eigen niveau!

Dus:

Begeleiden bij de keuze: noodzakelijk!
Stimuleren dat een leerling zich ontwikkelt, boeken leest op het niveau dat hij aankan: prima!
Eisen dat een leerling een bepaald niveau moet halen (écht, het gebeurt op redelijk grote schaal!): funest!

Ga dus vooral flexibel om met die hele niveau-indeling! Die is nooit ‘spijkerhard’.

Een bijkomend vervelend effect van al te veel gewicht toekennen aan niveaus is dat er geweldige YA-boeken zijn die passen in niveau 2, maar in feite voor iedere lezer een boeiende leeservaring opleveren. Een voorbeeld: ik heb onlangs van Erna Sassen ‘Neem nooit een beste vriend’ gelezen en voor de site uitgewerkt. Zij slaagt erin om in heel heldere taal een inkijkje te geven in de gedachten- en gevoelswereld van een puber uit een vmbo-klas. Aantrekkelijk en ‘leerzaam’ voor iedereen! Maar een leerling uit vwo-4 die met dit boek aankomt, zal op veel scholen worden teruggefloten, wellicht zelfs weggehoond: ‘Jammer, dat mag je niet meer lezen!’

Ik krijg bijna heimwee naar het ‘pré-Witte-stadium’, en stel voor, teruggrijpend op mijn ‘oude’ systeem:
-boeken van niveau 2 verdienen een groen uitroepteken: ze zijn relatief eenvoudig, maar veel ervan zijn voor álle leerjaren boeiend;
-boeken van niveau 3 zouden een oranje uitroepteken moeten krijgen: van ‘gemiddeld’ niveau, te lezen door leerlingen met al enige leeservaring;
-boeken van niveau 4 en 5 krijgen een rood uitroepteken: geschikt voor leerlingen met veel leeservaring.
Ik voel er niet veel voor om mijn hele site te gaan verbouwen, blijf dus de niveaus van 2 tot en met 5 hanteren, maar met bovenstaande in mijn achterhoofd!

3. Hulp bij het kiezen van boeken

Onlangs kreeg ik een mailtje van een abonnee, die een interessant probleem aankaartte, namelijk het feit dat de keuze op Leesadviezen eigenlijk te groot wordt voor veel leerlingen:
Ze vroeg om ‘een 'top 10' per niveau’. Ze mailde: ‘Mijn leerling zag dus een hele lijst boeken op niveau 3 maar kon daar nog niet zoveel mee. Hij zou graag (en van andere leerlingen hoor ik dat ook), desnoods met een sterretjessysteem, een indicatie krijgen wat leeftijdgenootjes een 'leuk' boek vinden. Het thema geeft al wat aan natuurlijk, maar de waardering van anderen maakt de keuze makkelijker. Ik ben ervan overtuigd dat zo'n 'ranking' kinderen helpt met hun keuze. Het aantal pagina's vermelden is misschien ook nog een idee, of een paar steekwoorden ( WO-2; verzet, spannend) of (buitenbeentje, gevaar, held), of (ongelukkig, verliefd, happy end). Hele recensies lezen ze niet, maar in één oogopslag een beetje inhoud aangeven helpt wél bij de keuze.’
Deze abonnee, mevrouw Yvette van Buuren-Dijkstra verdient de credits voor dit idee, en dus vermeld ik, met haar toestemming, hier haar naam.

Het resultaat vind je hieronder!

KEUZEHULP BIJ LEESADVIEZEN, VOOR NIVEAU 2 EN 3

De overvloed aan boeken op Leesadviezen.nl kan het voor jongeren wellicht soms juist moeilijker maken om bij ‘het goede boek’ uit te komen; en voor u, als docent speelt soms misschien hetzelfde probleem: hoe krijg ik mijn leerlingen, en dan met name beginnende, en minder gemotiveerde leerlingen bij dat ‘goede boek’?
In mijn optimisme ga ik ervan uit dat leerlingen die boeken van niveau 4 en 5 ‘aan kunnen’, hun weg wel vinden in het aanbod; al blijft ook daar uw hulp natuurlijk belangrijk!
Maar onderbouwleerlingen en ook beginnende ‘bovenbouwers’ kunnen wel wat hulp gebruiken.

Hieronder heb ik een nadere indeling gemaakt van de boeken van niveau 2, maar eerst heb ik op basis van de cijfers van Google Analytics een lijst gemaakt van de meest opgevraagde boeken van niveau 3, in de meest populaire thema’s: misdaad, oorlog en liefde.
Dat betekent niet per se dat dit ook de meest gelezen boeken zijn of de boeken waar leerlingen uiteindelijk het meest enthousiast over zijn; maar ze trokken bij de leerlingen wel de meeste aandacht in hun keuzeproces.
Door een korte omschrijving probeer ik ze een ‘gezicht’ te geven; maar alle informatie over al deze boeken vindt u natuurlijk gewoon op de site!

Veel opgevraagde misdaadboeken niveau 3

Henk van Straten ‘Kwaad bloed’
een bejaard echtpaar wordt wreed overvallen 110 pagina’s
Kees van Beijnum ’23 seconden’
een moord op een prostituee; haar dochter wil opheldering 389 pagina’s
Peter Middendorp ‘Jij bent van mij’
wat maakt een man tot verkrachter en moordenaar? 247 pagina’s
Martijn Neggers ‘Spoetnik’
een leraar krijgt problemen op school, maar vooral in zijn straat 286 pagina’s
Tommy Wieringa ‘De heilige Rita’
een roofoverval op het platteland, met dodelijke afloop.. 286 pagina’s
Kim van Kooten ‘Lieveling’
kindermisbruik met medewerking van de moeder 236 pagina’s
Peter Middendorp ‘Neven’
drugsdealer zijn, levert problemen op! 174 pagina’s
Stefan Brijs ‘Maan en zon’
een jongen wordt verleid om drugs te smokkelen
Mensje van Keulen ‘De rode strik’
kinderen hebben moeite met mama’s nieuwe vriend 205 pagina´s
Frènk van der Linden ‘De steniging’
een mysterieuze moord op een Marokkaanse jongen 302 pagina´s
Elvis Peeters ‘Wij’
een groepje jongeren die uitverveling gruwelijke dingen doen 171 pagina´s
Tim Krabbé ‘De grot’
een leraar denkt snel rijk te kunnen worden 181 pagina´s
Herman Koch ‘Zomerhuis met zwembad’
een huisarts die je beter kunt mijden 381 pagina´s
Herman Koch ‘Het diner’
hoever ga je om je criminele kinderen te beschermen? 300 pagina´s
Herman Koch ‘Odessa Star’
papa wil indruk maken op zoon, door ‘stoer’ te gaan doen 304 pagina´s
Jessica Durlacher ‘De held’
een gewelddadige overval op een joods gezin 379 pagina´s
Renate Dorrestein ‘Verborgen gebreken’
in**st, doodslag: van je familie moet je ’t hebben 293 pagina´s

Veel opgevraagde boeken oorlog niveau 3

Roxane van Iperen ‘’t Hooge nest’
een huis vol onderduikers in WO II: echt gebeurd! 364 pagina´s
Alfred Birney ‘Tolk van Java’
gruwelen in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog 465 pagina´s
Dirk Ayelt Kooiman ‘Montijn’
een man vertelt over zijn leven in oorlogen 367 pagina´s
Anne-Gine Goemans ‘Honolulu King’
een oude man bekent een hoeveelheid ‘wraakmoorden’ 346 pagina´s
Harry Mulisch ‘De aanslag’
een ‘verzetsmoordaanslag’ verziekt het leven van een jongen 255 pagina´s
Leon de Winter ‘Geronimo’
Osama Bin Laden, ‘terreuropperhoofd’, wordt opgespoord 362 pagina´s
Johan Faber ‘De veteraan’
een Nederlandse soldaat, gefrustreerd terug na een VN-missie 347 pagina´s
Tessa de Loo ‘De tweeling’
twee meisjes, gescheiden opgegroeid in WO II 435 pagina´s
Jessica Durlacher ‘Emoticon’
een jongen gaat als vrijwilliger naar Israël 436 pagina´s

Veel opgevraagde boeken liefde niveau 3

Ted van Lieshout ‘Beitelaar’
een vijftienjarige jongen wordt verliefd op een man 164 pagina´s
Nina P***k ‘Buitenleven’
twee jonge vrouwen gaan ‘rustig’ ‘buiten’ wonen 238 pagina´s
Koen Caris ‘Stenen eten’
een jongen merkt dat hij verliefd is op zijn vriend 251 pagina´s
Esther Gerritsen ‘De terugkeer’
een depressie maakt een relatie kapot, en méér 244 pagina´s
Lale Gül ‘Ik ga leven’
liefde voor een niet-mohammedaan, dat kan niet 347 pagina´s
Merijn de Boer ‘De saamhorigheidsgroep’
voor je grote liefde heb je veel over 394 pagina´s
Sander Kollaard ‘Uit het leven van een hond’
de liefde komt soms onverwacht 127 pagina´s
Splinter Chabot ‘Confettiregen’
anders zijn, homo zijn, is niet altijd gemakkelijk 337 pagina´s
Marijke Schermer ‘Liefde, als dat het is’
de veelkleurigheid van liefdesrelaties 202 pagina´s
Gerwin van der Werf ‘Strovuur’
een meisje gaat op roadtrip met haar maffe neef 246 pagina´s
Stefan Enter ‘Pastorale’
twee jongeren, op zoek naar, ja, naar wat? 286 pagina´s
Philip Huff ‘Niemand in de stad’
eenzaam te midden van vriend(inn)en 348 pagina´s

KEUZEPROBLEMEN BIJ BOEKEN VAN NIVEAU 2

Boeken kiezen in de onderbouw is vaak een probleem. Moet je leerlingen ‘de vrije hand’ geven, of al ‘sturen’? Nuttig is het om een leesautobiografie te laten schrijven in de brugklas, waardoor je als docent zicht krijgt op het ‘leesverleden’ en de ‘leesattitude’ van je leerlingen. Het ligt voor de hand dat je de minder belezen brugklassers nog toestaat om bijvoorbeeld met ‘Loser-boeken’ aan de gang te gaan, terwijl je bij wat ‘ervarener’ lezers de lat wat hoger legt. Maar in de brugklas lijkt het wenselijk om ‘ruimdenkend’ te zijn ten aanzien van de boekenkeuze. Wel zou ik vanaf het begin fictie eisen, en dus niet bijvoorbeeld biografieën van voetballers: geen ‘Gijp’ of ‘Kieft’.
Al vrij snel, zeker in klas 2 kan de stap naar niveau 2 van Leesadviezen.nl worden gemaakt.

Er woedt een discussie over de spannende, maar niet zo diepgravende, ‘voorspelbare’ boeken van schrijvers als Mel Wallis de Vries en Margje Woodrow . Ze leveren leesplezier aan de beginnende lezers – heel belangrijk! - , en pas als leerlingen werkelijk ‘blijven steken’ in dat type boek, zou ik als docent ingrijpen.

Ik probeer hieronder uit het rijke bestand van Leesadviezen.nl een selectie te presenteren van boeken van niveau 2, waarmee u uw onderbouwleerlingen kunt ‘sturen’, kunt adviseren’. De lijst is in drie groepen te verdelen:

1. Vrij eenvoudige, spannende boeken (‘type Mel Wallis de Vries’)
2. vrij eenvoudige exemplaren uit de ‘volwassen’ literatuur (Giphart, Krabbé),
3. Young Adults in verschillende gradaties van ingewikkeldheid.

Ik geef er een korte karakteristiek bij: nadere informatie vindt u in het docentenmateriaal op de site. Belangrijk bij uw advisering, in klas 1, 2 en 3, blijft de informatie uit de leesautobiografie, het leesverleden van de betreffende leerling: wat voor de ene tweedeklasser prima is, kan voor de ander nog veel te hoog gegrepen zijn!

1. Vrij eenvoudige, spannende boeken

Mel Wallis de Vries ‘Vals’
vier meisjes in een afgelegen huisje in de Ardennen
Lydia Rood ‘Feest’
een feestje bij een meisje thuis loopt uit de hand
Theo en Marianne Hoogstraten ‘Webcamgirls’
drie meisjes, onnadenkend voor de we**am
Juultje van den Nieuwenhof ‘Disconnect’
een groepje jongeren, opgesloten in een kelder
Caja Cazemier ‘ ’
ellendige gevolgen van sexting
Mel Wallis de Vries ‘Schuld’
de gruwelijke gevolgen van pestgedrag
Mel Wallis de Vries ‘Pijn’
gruwelijke filmpjes op snapchat
Daniëlle Bakhuis ‘De eliminatie’
tien mensen opgesloten; vijf mogen overleven..
Juultje van den Nieuwenhof ‘After dark’
een verjaardagsfeestje loopt uit op een drama
Mel Wallis de Vries ‘Vlucht’
drie meisjes, opgesloten, krijgen een gruwelijke opdracht
Margje Woodrow ‘Fake trip’
een schoolreis naar Barcelona ontspoort
Margje Woodrow ‘Verwoest’
een spelletje truth or dare loopt vreselijk uit de hand
Sophie Jansen ‘Weg van jou’
op de Romereis verdwijnt een meisje
2. Vrij eenvoudige boeken uit de ‘volwassen’ literatuur

Ronald Giphart ‘Troost’
een topkok, televisiepersoonlijkheid in de problemen
Renate Dorrestein ‘Zonder genade’
een jongen sterft door zinloos geweld
Tim Krabbé ‘Het gouden ei’
Zijn vriendin is ineens spoorloos verdwenen
Wanda Bommer ‘Engel’
een jonge danseres: problemen in een popgroep
Tim Krabbé ‘Een goede dag voor de ezel’
Een doodgewone man, een moord
Kluun ‘Komt een vrouw bij de dokter’
Zij heeft kanker, hij gaat vreemd
Karel Glastra van Loon ‘De passievrucht’
wie is de vader van zijn kind?
Wanda Bommer ‘Boom’
een knappe jongeman maakt het drie vrouwen erg lastig
Mano Bouzamour ‘Bestsellerboy’
Zijn boek wordt een succes, hij uitgekotst
Mano Bouzamour ‘De belofte van Pisa’
Maak je school af, zegt zijn criminele broer
Martje van den Burg ‘Havo is geen optie’
een lerares, lastige, veeleisende ouders
Saskia Noort ‘Bonuskind’
een vechtscheiding: twee kinderen in de problemen
Arjen Lubach ‘IV’
Een spannend verhaal rond de jacht op een staatsgeheim
3. Young adults, in verschillende graden van moeilijkheid

Peter van Gestel ‘Die dag aan zee’
zij sliep op het strand, haar broer verdronk
Khalid Boudou ‘De Pizzamaffia’
een concurrentiestrijd loopt uit de hand
Els Beerten ‘Lopen voor je leven’
hardlopend een trauma verwerken?
Erna Sassen ‘Dit is geen dagboek’
Zijn moeder pleegde zelfmoord…
Tiny Fisscher ‘Dat stomme boek’
zoektocht naar zijn vader
Buddy Tegenbosch ‘Oog om oog’
als je degene weer tegenkomt die jou altijd pestte
Anna Woltz ‘Honderd uur nacht’
op de vlucht komt ze in New York in problemen
Koos Meinderts ‘De zee zien’
pubervriendschap, liefde, lafheid en dood
Iris Boter ‘Mislukt’
ze kreeg de kans om foutjes uit het verleden te repareren..
Thomas Olde Heuvelt ‘Hex’
een gruwelijk geheim in het lieflijke plaatsje Beek (bij Nijmegen)
Marieke Nijkamp ‘54 Minuten’
een schietpartij op een Amerikaanse school
Oliver Reps ‘De dag die nooit komt’
een droom wordt een nachtmerrie
Buddy Tegenbosch ‘Match’
een jonge, talentvolle voetballer krijgt problemen
Sophie Jansen ‘Volg me’
over de gevaren van sociaal media
Thomas van der Meer ‘Welkom bij de club’
een luchtige verhaal over een transgender
Wilma Geldof ‘Elke dag een druppel gif’
opgroeien in een ‘fout’, NSB-gezin
Wilma Geldof ‘Het meisje met de vlechtjes’
een jong meisje in het gewapend verzet
Marlies Segers ’Grenzeloos’
een meisje wordt misbruikt op een feestje
Erna Sassen ‘Zonder titel’
een puber botst met zijn agressieve klasgenoot
Goedele Ghijsen ‘Vluchtweg’
een moeilijke klas: vluchten of vechten?
Maren Stoffels ‘Ik zie je tussen de sterren’
hoe los je ‘onoplosbare’ problemen op?
Buddy Tegenbosch ‘Mijn nacht met Vedder’
een nachtelijke ‘mini-roadtrip’
Marco Kunst ‘Patroon’
Één domme actie: enorme gevolgen
Edward van de Vendel ‘De gelukvinder’
een jonge asielzoeker schrijft zijn ervaringen op
Marita de Sterck ‘Wild vlees’
rouwverwerking, eerste liefde
Lydia Rood ‘Feest’
een feestje bij een meisje thuis loopt uit de hand

Jan Simoen ‘Slecht’
Een jongen is opgepakt door de politie; waarom?
Erna Sassen ‘Neem nooit een beste vriend’
Pubervriendschap is vaak al lastig, maar als er ook nog seks bijkomt..


4. De gebruikelijke aanbiedingen

-U kunt de titellijst aanvragen, in word en in excel
-U kunt gratis lesmateriaal aanvragen: ik heb op dit moment twaalf (bovenbouw-)lessen ontwikkeld die min of meer direct in te zetten zijn:
1. Migratie
2. De mens tussen geest en beest
3. Verwachtingen
4. Ironie
5. Misdaad en straf
6. Een kunstenaar kijkt terug
7. Muziekles
8. Het verhaal in klassieke muziek
9. Identificatie
10. Wat je fantaseert, ben je zelf
11. Poëzie
12. Literair-historisch thema: De held
Een mailtje naar [email protected] , en ik stuur u het hele pakket.

-‘Coaching’
Als u helemaal gelukkig bent met de wijze waarop u en uw sectie fictie- en literatuuronderwijs geven, prima, dan is wat hieronder volgt, voor u niet interessant.
Maar als u zich ergert over het feit dat u veel leerlingen niet aan het lezen krijgt, dat het met de motivatie van leerlingen vaak slecht gesteld is, als u dus niet helemaal / helemaal niet tevreden bent over uw fictie- en literatuuronderwijs, dan heb ik twee oplossingen:
- U huurt me in (het kost u alleen mijn reiskosten naar uw school) voor een sessie van zo’n anderhalf uur (tijdens een sectievergadering of studiemiddag). Als ‘critical friend’ (of noem het eigentijds: ‘coach’!) ben ik al op zestig, zeventig scholen op bezoek geweest om het literatuur- en fictieonderwijs efficiënter, effectiever, aantrekkelijker te maken; met vrijwel uitsluitend heel positieve reacties en effecten als resultaat. Of:
- U bestelt de pdf-versie van mijn ‘Beknopte Praktijkgids voor gewoon goed literatuur- en fictieonderwijs’ (de papieren versie is uitverkocht). Die gids kost u een tientje; is gebaseerd op wat ik in al die sessies in secties aan problemen ben tegengekomen, en wat ik aan oplossingen bied. Daar vindt u in ruim zestig pagina’s dus alles wat u nodig heeft om een doordacht, effectief en efficiënt programma op te zetten, dat leerlingen aan het lezen krijgt én houdt.

5. Ten slotte:

We zijn de mijlpaal van de 500e school die gebruikmaakt van Leesadviezen.nl. in de afgelopen periode gepasseerd! Op dit moment staat de teller op 501 scholen.
Uit de gegevens die Google Analytics me elke maand levert over het gebruik van de site bleek dat het populairste thema bij leerlingen wéér misdaad was, gevolgd door liefde en oorlog.
De top-5 van meest opgevraagde boeken bestond uit ‘November’ op 1, ‘Onkrijgbaarheid’ op 2, ´Hebben en zijn´ op 3, ‘Confrontaties’ op 4, en ‘Confettiregen’ op 5.

Joop Dirksen