Karolina Królikowska-Grzelak

Jeśli jest Ci z czymś źle, to nie jest to "zbyt błahy" problem... 💚

Zamrożone całości, czyli fragmenty przeszłości, które uniemożliwiają elastyczne funkcjonowanie w tu i teraz.
Osobiście wierzę i jestem przekonana, że takie doświadczenia można przepracować, w empatycznej, w pełni akceptującej, relacji (terapeutycznej), tak żeby czerpać więcej radości i wolności z aktualnych doświadczeń.

"Doświadczenia, w których proces przetwarzania jest zablokowany
i uniemożliwia przesuwanie do przodu, Gendlin nazywa
zamrożonymi całościami (frozen wholes) lub doświadczeniami ograniczonymi strukturą (structure bound experiences). Sztywna struktura doświadczenia może być przekonaniem o sobie lub świecie, może być warunkiem wartości, może być dezadaptacyjnym schematem poznawczo-emocjonalnym powstałym w wyniku traumy lub zaniedbania w dzieciństwie. Przykłady zamrożonych całości
to poczucie krzywdy, zachowanie bierno-agresywne lub reakcja
stanowiąca objaw zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego. Sztywna
struktura takiego doświadczenia blokuje człowiekowi kontakt
z jego implicite i nie zmienia się pod wpływem nowych znaczeń
płynących z teraźniejszości. W związku z tym doświadczenie ograniczone strukturą nie podlega modyfikacji pod wpływem zwykłych wydarzeń życiowych, a człowiek ma tendencję do nieustannego powtarzania swojego schematu reagowania w niezmieniony sposób mimo zmiennych warunków zewnętrznych.
Pod wpływem relacji terapeutycznej i procesu rozumienia – głównie empatycznego reagowania terapeuty – doświadczenie ograniczone strukturą może zostać zrekonstytuowane w swoich zamrożonych częściach.
Wówczas to, co było sztywne i ograniczone strukturą, staje się procesem.
Rekonstytucja oznacza zmianę na poziomie sposobu doświadczania.
Zmieniają się podstawowe znaczenia tego doświadczenia zawarte
na poziomie organicznym.
Coś, co budziło lęk, teraz może się stać wzruszającym przeżyciem.
Coś, co budziło wstyd, może po zmianie wywoływać smutek i poczucie samotności.
Gendlin zaznacza, że ważne życiowo doświadczenie ograniczone strukturą wymaga
reakcji empatycznej terapeuty odnoszącej się do tych aspektów doświadczenia,
które jeszcze funkcjonują procesualnie, są na przykład nierozpoznaną przez klienta emocją albo potrzebą implicytywnie powiązaną z tym doświadczeniem. Tylko wtedy jest szansa na przesunięcie do przodu procesu, na rekonstytucję doświadczenia, czyli
tylko wtedy może zajść ważny proces zmiany."
Piotr Fijewski, „Doświadczanie a psychoterapia”

fot. Evie S.

Relacja z Ja jest zawsze pierwotna w stosunku do relacji z Innymi.
To jak czujemy się z sobą samym, wprost i bezpośrednio wpływa na to, jak czujemy się i jak traktujemy naszych bliskich ludzi.
To ze sobą spędzamy najwięcej czasu i to "Ja" towarzyszy na na okrągło.
I od tej relacji zaczyna się rozwój.

🧡💬 🤝 🌱

Bałagan, który prowadzi do porządku. Wzrost, który wymaga poświęceń po drodze. Dezintegracja, odpowiednio wsparta, może prowadzić do integracji.
To nie jest bezbolesny proces, ale niekiedy niezbędny, żeby zrobić krok do przodu.

Dezorganizacja bywa etapem prowadzącym do reorganizacji.

Trudno zaprosić do życia nową jakość, gdy trzymamy się kurczowo starego porządku. Jakościową zmianę w naszym życiu poprzedza często dezorientacja, poczucie, że nie mieścimy się już w ramach opisujących nas samych, doznanie utraty, której nie kompensuje (jeszcze) wyłonienie się czegoś nowego.

Wzrastamy przez rozstania. Ze sobą przewidywalnym. Z myślami, które brzmią pusto i bezosobowo (a kiedyś nas definiowały). Z nawykami, które bez zahaczenia o nową intencję stają się niepotrzebnymi dekoracjami.

Dojrzewamy przez utraty. Życia niekontynuowanego. Pozostawionej w tyle tożsamości.

Osadzamy się poprzez dotknięcie granic. Oddanie na chwilę kontroli. Przepływ, a nie siłowanie się.

By przywitać dorosłość, bywa że musimy napotkać ponownie smoki naszego dzieciństwa*. Spojrzeć im prosto w oczy. I puścić wolno.

Na szczęście (ale z przerażeniem).

Trzymam za nas w tym procesie wyłaniania nowego kciuki!

*smoki dzieciństwa to słowa Glena Gabbarda.
Usłyszałam dziś o nich od mojej terapeutki.

W kulturze krytyki i oceniania, łatwo zapomnieć o podstawowych gestach docenienia względem innych... I siebie!

Kiedy ostatnio podziękowałeś /aś sobie za włożony trud, wysiłek, starania? Kiedy pogratulowałeś/aś sobie sukcesu? Kiedy z akceptacją i zrozumieniem przyjęłaś/eś porażkę?

Byle nie za mocno!!! 🥴

No i chodzi mi o te małe rzeczy. Nie jakieś tam wielkie osiągnięcia.

(czasem tak chodzę i się poklepuję i serio jakby troszkę lepiej. To jest kontrrysunek do pejczyka zawsze w pogotowiu)

Natknęłam się na ciekawą analizę wpływu więzi wczesnodziecięcych na tworzenie relacji w dorosłości.

"Rzecz jasna, we wczesnym dzieciństwie zawsze będą okresy rozłąki. I niewątpliwie mogą one rodzić przygnębienie i ból. Ale większość takich momentów występujących w stabilnym, troskliwym związku raczej nie pozostawi skaz w naszej świadomości (...). Kiedy rozłąka zagraża tej wczesnej więzi, trudno zbudować zaufanie, ciężko nabrać przekonania, że w życiu znajdziemy - i zasłużymy na to, by znaleźć - innych ludzi, którzy zaspokoją nasze potrzeby. A gdy nasze pierwsze związki są niepewne, okaleczone lub nadwyrężone, jest możliwe, że przeniesiemy to doświadczenie i nasze reakcji na oczekiwania względem własnych dzieci, przyjaciół, współmałżonków, nawet na partnerów w interesach.
Spodziewając się, że zostaniemy porzuceni, będziemy kurczowo trzyma się tego, co decyduje o naszym być albo nie być: "nie opuszczaj mnie. Bez ciebie jestem niczym. bez ciebie zginę". Sądząc, że zostaniemy zdradzeni, uczepimy się każdej wady, każdego potknięcia drugiej osoby (...). Przewidując, że spotkamy się z odmową, wysuwać będziemy agresywne i nadmierne żądania, już z góry kipiąc z gniewu z powodu tego, że nie zostaną zaspokojone.
Spodziewając się, że spotka nas zawód, doprowadzamy własnym zachowanie do tego, że prędzej czy później tak się dzieje.

Bojąc się rozłąki, tworzymy to, co Bowlby określa mianem więzi agresywnych i zbudowanych na złości. I bardzo często powodujemy, że zjawia się właśnie to, czego się obawiamy. Odpychamy od siebie tych, których kochamy, przez naszą kurczową od nich zależność i przez furię rodzącą się z niezaspokojonych potrzeb."

J. Viorst "To, co musimy utracić".

Autor zdjęcia:

Jedna z lepszych ilustracji (czy to już info grafika? 🤔), która obrazuje, dlaczego warto podjąć się procesu psychoterapii.

Nawet, jeśli Twoje problemy wydają Ci się być niewystarczająco istotne, żeby o nich mówić - są istotne dla Ciebie i to jest najważniejszy powód, żeby nimi się zająć.

Zapraszam :)

Najlepsze rysunki z 2023 roku. Numer 8/12

Najważniejsze, nie tylko w Święta 😉

🙌

"Have faith, journey along
If you don't know, the path is long
But if you try, you'll surely grow
To heal past the sorrow
That been keeping you low, you low, so... grow"

FaceSoul - Grow (Freestyle) | A COLORS ENCORE London-based artist (aka Faisal Salah) returns for a spellbinding freestyle performance of ‘Grow’ for his A COLORS ENCORE.Get tickets for FaceSoul...

"Teoria poliwagalna zakłada, że AUN składa się z trzech hierarchiczne działających podsystemów:

Układ zaangażowania społecznego: Ten układ jest aktywowany, gdy czujemy się bezpieczni. To umożliwia nam połączenie z innymi, bycie otwartymi, zaangażowanymi i reagującymi. Jego anatomicznym substratem jest brzuszny układ nerwu błędnego (VVC). Aktywacja tego układu ma regulujący wpływ na organizm, hamuje wymienione niżej obronne części AUN.

Układ walki lub ucieczki: Ten układ jest aktywowany, gdy odczuwamy niebezpieczeństwo. To układ mobilizacji, przygotowuje do walki lub ucieczki przed zagrożeniem. Jego anatomicznym podłożem są współczulne włókna układu nerwowego (WUN).

Układ wyłączenia: Ten układ jest aktywowany, gdy doświadczamy zagrożenia życia lub gdy mobilizacja związana z aktywnością WUN nie prowadzi do ustąpienia niebezpieczeństwa. Czujemy się wtedy przytłoczeni lub bezradni, wycofujemy się z relacji i przestajemy reagować na zewnętrzne bodźce albo wykonujemy nasze obowiązki bez zaangażowania, automatycznie. Podłożem anatomicznym tego systemu są niezmielinizowane, prymitywne ewolucyjnie włókna grzbietowe nerwu błędnego (DVC).

AUN ma strukturę hierarchiczną, zgodną z teorią dysolucji (in. "ewolucji od tyłu") tj. aktywowanie ewolucyjnie nowszych części systemu hamuje aktywność tych ewolucyjnie starszych, których działanie wyprowadza organizm ze strefy komfortu celem obrony przed niebezpieczeństwem.

Krótkotrwała aktywizacja obronnych części AUN przynosi organizmowi korzyści, wiąże się z przestawieniem homeostazy na szlaki nakierowane na zapewnienie ochrony. Jednak dzieje się to kosztem wprowadzenia organizmu w stan nadmiernego pobudzenia (aktywacja WUN) lub demobilizacji (DVC). Przewlekłe działanie tych systemów obronnych utrzymuje organizm w stanie deregulacji, zagraża homeostazie i jest dla organizmu niebezpieczne.

Taka sytuacja ma często miejsce u osób z doświadczeniem traumy. Osoby te z racji obniżonego progu rozpoznania zagrożenia mają często trudności w korzystaniu z prozdrowotnego, regulującego wpływu układu zaangażowania społecznego (VVC). Bywają one nadmiernie czujne i łatwo przechodzą w tryb walki lub ucieczki, lub mogą często wyłączać się. Może to utrudniać im tworzenie i utrzymywanie relacji, radzenie sobie ze stresem i zarządzanie emocjami.

Dlatego teoria poliwagalna znalazła m.in. zastosowanie w terapii osób z historią traumy, które potrzebują pomocy w regulowaniu ANS i rozwoju bardziej elastycznych i adaptacyjnych mechanizmów radzenia sobie. Terapeuci stosujący to podejście pracują nad tym, aby pomóc klientom zrozumieć ich własne reakcje układu nerwowego i rozwinąć strategie samouspokajania i aktywacji układu zaangażowania społecznego."

Tomasz Pawełczyk, Zastosowanie teorii poliwagalnej S. Porgesa w praktyce psychoterapii, fragment wystąpienia na konferencji
fot pexels

Krótka historia o tym, dlaczego warto dbać o siebie REGULARNIE.
"Gaszenie pożarów" nie jest skuteczną metodą samoregulacji. :)

🌿🔥

Proces odkrywania - czego naprawdę się chce, co to takiego jest i czy w ogóle można - potrafi być długi i bolesny.

I absolutnie warty każdej sekundy trudu w to włożonego.

„Wściekłość, która nie ma ujścia, jest kierowana przeciw sobie jako depresja, nienawiść do siebie i zachowania autodestrukcyjne.”

Bessel Van Der Kolk „Strach ucieleśniony”, s. 174
fot unsplash

Czasem trzeba tak wiele/niewiele, żeby przeżyć dobrą emocjonalną podróż, zatopić się w sobie, mimo tłumu wokół, poczuć spokój, kiedy otoczeniu jest tyle hałasu i niepokoju, poczuć się dobrze ze sobą, niezależnie czy z kimś czy samej /samemu.
Małe fragmenty, które razem tworzą unikalną, osobistą całość doświadczeń.

Intymność - zupełnie nie jest o sexie.
Jest o szczerości, prawdzie i autentyczności w relacji. I poczuciu bezpieczeństwa w tej bliskości i nagości z drugim człowiekiem.

Ludzie myślą, że w intymności chodzi o seks. Ale w intymności chodzi o prawdę. Kiedy zdajesz sobie sprawę, że możesz komuś wyznać prawdę o sobie, że możesz pokazać siebie, stanąć przed kimś "nagi", a ta osoba powie: "Jesteś ze mną bezpieczna/bezpieczny", to to jest właśnie intymność.

Rozwój bywa dość zawiły... ;)

O czym jest psychoterapia?
No właśnie. Najkrócej można powiedzieć, że o spotkaniu. I o relacji.
Ale takim spotkaniu i takiej relacji, które dają przestrzeń, gdzie można swobodnie odetchnąć, poczuć jak to jest być sobą, jak to jest być z innymi, jak można być z kimś bezpiecznie, w zrozumieniu i akceptacji.
I do takich spotkań zapraszam.

🔹Wielu i wiele z nas wynosi z rodzinnego domu przekonania na temat tego, co można, a czego nie powinno się czuć, myśleć, mówić, pokazywać na zewnątrz.
🔹Uczymy się tłumienia emocji, które uważamy za wstydliwe, nieakceptowalne, nieodpowiednie. To może prowadzić do powstawania napięć w ciele, trudności w budowaniu relacji czy funkcjonowaniu społecznym na zadowalającym nas poziomie.

💡W trakcie psychoterapii mamy szansę zbudować z psychoterapeutą relację wolną od oceny i po raz pierwszy pozwolić sobie na pełne przeżywanie emocji, ich wyrażanie i akceptację.

Jesteśmy dla Was. ☀

Zapraszamy do naszej nowej terapeutki Karoliny🙂

Pracuję z osobami dorosłymi, indywidualnie, w procesach długo- i krótkoterminowych, w ujęciu integracyjnym, w oparciu o psychologię schematów osobistych, z mocnym akcentem humanistycznym oraz psychosomatycznym.

https://przestrzenholistic.pl/team/karolina-krolikowska-grzelak/

Bądźmy w kontakcie. Ze sobą* 😉

*ze sobą samym, ze swoimi emocjami, potrzebami (!), czyli tym czymś w środku co domaga się czegoś, ale nie wiadomo co to, dopóki nie posłuchamy siebie.

Check out more of my comics and ways to help support my work: Linktr.ee/theawkwardyeti

Uczestniczenie w psychoterapii to spory wysiłek dla każdego Klienta. Praca nad sobą jest jedną z najtrudniejszych prac, jakie mamy do wykonania - często wolimy wybrać L4, wziąć urlop czy po prostu i tym nie myśleć, ale na końcu tej drogi jest realna poprawa, ulga i satysfakcja z dobrze wykonanej roboty - nad sobą.

💡Korzystanie z pomocy psychologicznej to praca nad sobą.

▪Decydując się na skorzystanie ze wsparcia psychologicznego, bierzesz odpowiedzialność za siebie i swój rozwój.
▪Psychoterapia nie jest magicznym środkiem, dzięki któremu Twoje problemy nagle znikną i staniesz się inną osobą.
▪Psychoterapia to proces, w którym aktywnie działasz na rzecz budowania swojego psychicznego dobrostanu.
▪Najwięcej w tym procesie zależy od Ciebie - Twojej szczerości, uważności i chęci dążenia do zmian.

🔹Jesteśmy dla Ciebie w Psychefermata.🔹

Spokojnego weekendu 😉

Mój krótki artykuł o psychosomatyce i dlaczego właściwie interesują się nią psychoterapeuci - zapraszam do lektury 😊

Psychosomatyka czyli jak dolegliwości fizyczne mogą łączyć się z psychoterapią? | Poradnia Psychosomatyka czyli jak dolegliwości fizyczne mogą łączyć się z psychoterapią? - Porady i ciekawostki - Centrum Terapii dla par, psychoterapii i seksuologii - Warszawa

Co jest fundamentalne dla rozwoju dziecka? To samo bez czego dorośli nie są w stanie na dłuższą metę (prawidłowo) funkcjonować.
Najprościej ujmując - więź i uwaga drugiego człowieka.

8 minut świetnego wystąpienia na ten temat - TedX.

Molly Wright: How every child can thrive by five | TED "What if I was to tell you that a game of peek-a-boo could change the world?" asks seven-year-old Molly Wright, one of the youngest-ever TED speakers. Breaki...

Mity o psychoterapii. Czyli przekonania, które mogą powstrzymywać przed szukaniem profesjonalnej pomocy...

Mity na temat psychoterapii - znacie jakieś? My owszem. 🤭
Rozprawmy się z 3, które spotykamy stosunkowo często. ⬇️

1️⃣ Wiem, co mi ten terapeuta powie, więc psychoterapia nic mi nie da.
🔹Psychoterapia nie polega na dawaniu rad, ale na zadawaniu pytań, które dają pacjentowi/pacjentce przestrzeń do spojrzenia na daną sytuację z nowej perspektywy.
🔹Czasem mamy trudność w uświadomieniu sobie naszych uczuć i motywacji, zauważeniu powtarzających się reakcji na sytuacje pod pewnymi względami podobne.
🔹Często nie wystarczy, żebyśmy zadawały i zadawali sobie pytania samodzielnie. Co więcej, do zauważenia pewnego schematu/przekonania i jego zmiany czasem potrzebne jest wielokrotne powtarzanie tego samego zdania.
🔹Nawet wiedzenie, co ten terapeuta powie do pewnego momentu może nie być wystarczające, żeby zaszła zmiana. :)

2️⃣ Dorosły człowiek powinnien radzić sobie z problemami sam.
🔹Jako dorosłe i dorośli wiemy, że czasem różne życiowe sytuacje wywołują duże cierpienie. Wyjście z niego może być długotrwałe i trudne.
🔹Świadomość, że psychoterapia jest w zasięgu naszej ręki, możemy potraktować jako zasób - coś, z czego możemy skorzystać w kryzysowej sytuacji.
🔹Sięgając po pomoc tak naprawdę robimy krok ku poradzeniu sobie z problemem - znajdujemy osobę, która dzięki swojemu wykształceniu i doświadczeniu może ułatwić nam proces zmiany lub dochodzenia do siebie.

3️⃣ Psychoterapia to analizowanie dzieciństwa.
🔹W trakcie psychoterapii często wraca się do dzieciństwa, żeby przyjrzeć się relacjom z ważnymi osobami, szczególnie z rodzicami/opiekunami, bo to właśnie te relacje mają wpływ na kształtowanie się naszej osobowości.
🔹Nie chodzi jednak o drobiazgowe analizowanie dzieciństwa, ale o uchwycenie pewnych schematów przeżywania i działania, które często mają początek w dzieciństwie.
🔹Jednak nie zawsze w trakcie terapii mówi się o dzieciństwie. Wszystko zależy od celu terapii, problemu, z którym się zgłaszamy i naszej decyzji czym chcemy rozmawiać z terapeutą.

Jesteśmy dla Was.

Od momentu, kiedy budzi Cię dotkliwy dźwięk budzika, przetworzysz średnio 75 GB (!) informacji we wszelkich modalnościach zmysłowych, we wszystkich treściach, poprzez niemal każde urządzenie, które widzisz, słyszysz lub trzymasz w ręku.
Brzmi jak dużo? To jakby przejrzeć 52083 dyskietek. (kiedyś na jednej z nich mieściła się np. cała Twoja magisterka).

I co nam to robi? Jak tego doświadczamy?
Trochę się już przyzwyczailiśmy, a trochę staramy się o tym nie myśleć za dużo, jesteśmy zbyt zajęci, spieszący się, spóźnieni, zaangażowani, zmęczeni lub przeciążeni. Nasze mózgi się przegrzewają, nie wyrabiają na zakrętach, rozregulowują i generują nam nowe problemy, w tym zdrowotne.

A może można inaczej?
Może można spojrzeć przed siebie i widzieć tylko niebo i ziemię? Czuć hałas wiatru i zapach mokrej gleby? Różnicować kolory szarości pomieszane z błękitem, zieleni nieśmiało wyłaniającej się z beżów i brązów? Dotykać nowe gałęzie, liście, głaskać futro lub sierść? Fale wiadomości zastąpić falami wody?
Żadnych reklam i billboardów...? Żadnych powiadomień...?
Może chociaż przez kilka dni..?

Dla zdrowia psychicznego, dla higieny psychicznej - warto wyjechać - poza miasto, poza hałas, poza zasięg :) tam gdzie można naładować baterie, a nie tylko zużywać.
I zrobić sobie odwyk, detoks bodźcowy.

Veni vidi vici - Szkocja 2023.

Odpoczynek - teoretycznie wszyscy wiemy o co chodzi, a w praktyce różnie sobie dajemy prawo do odpoczynku. Różnie też umiemy "w odpoczynek", czasem tylko nam się wydaje, bo tak naprawdę wcale nie zwalniamy obrotów, wcale się nie regenerujemy i bardzo, bardzo często kompletnie zapominamy o naszym ciele i zadbaniu o nie.

Polecam rozmowę Dariusza Bugalskiego z Kamilą Karpińską ze Stresoterapia. Ciekawa i merytoryczna. A samą Kamilę poznałam kilka lat temu na jodze i yin yoga w jej wydaniu absolutnie mnie (psychosomatycznie) zauroczyła.

https://open.spotify.com/episode/0AMfMk1CMJwIU93QSsLxC9?si=oEDi4lUFQFKqBYr8jjJ7rw

#152 – Odpoczynek (rozmowa z Kamilą Karpińską) Zapraszam Państwa na specjalny, majówkowy odcinek K3.Ale majówka czy nie majówka: mamy często problem z odpoczynkiem.Najgorszy jest przewlekły, chroniczny st...

Ach.

Stresowa Psychosomatyka ciąg dalszy.

Dodam tylko, że zaburzenia hormonalne to już tylko krok od chorób autoimmunologicznych.
I tak, łatwiej zapobiegać niż potem kompleksowo leczyć..

W poprzednim poście wspomniałyśmy o wpływie długotrwałego stresu na układ mięśniowo-szkieletowy - napięcia mięśniowe związane ze stresem często prowadzą do przewlekłych chorób i bólu.

Dziś, opierając się na tym samym opracowaniu Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego*, opowiemy o wpływie stresu na układ hormonalny.

💡Wpływ długotrwałego stresu na 🔹układ hormonalny🔹:
▪️ Kiedy doświadczamy sytuacji, którą odbieramy jako zagrażającą, niepoddającą się kontroli, stanowiącą wyzwanie, nasze mózgi aktywują tzw. oś HPA (podwzgórze-przysadka-nadnercza).

▪️ Jej aktywacja prowadzi do kaskadowego uwalniania się hormonów, w tym produkowanych przez nadnercza “hormonów stresu” - glukokortykosteroidów, z których najczęściej wymienianym jest kortyzol.

▪️ Kiedy stresu nie ma, kortyzol odpowiada za energię do działania, jego poziom jest najwyższy rano i spada z biegiem dnia.

▪️ Jeśli wydarza się stresująca sytuacja, nagły wzrost poziomu kortyzolu mobilizuje organizm do poradzenia sobie ze stresorem, zmobilizowany zostaje też układ odpornościowy - pozostaje w stanie gotowości do walki z zagrożeniem.

▪️ Jeśli w organizmie przez długi czas utrzymuje się wysoki poziom kortyzolu, np. w przewlekłym stresie, komunikacja osi HPA i układu odpornościowego zostaje zaburzona.

▪️ Układ odpornościowy zaczyna reagować stanem zapalnym w sytuacjach, w których nie ma takiej potrzeby, ma problem z adekwatną odpowiedzią na wirusy i bakterie itd.

▪️ Zaburzenia tej komunikacji bywają także łączone z rozwojem przewlekłych chorób i dolegliwości, m.in. depresji, stanów lękowych, zaburzeń metabolicznych (w tym cukrzycy i otyłości), przewlekłego zmęczenia, chorób układu odpornościowego.

💡Lepsze radzenie sobie ze stresem zwykle wymaga zmiany stylu życia (dieta, sen, odpoczynek), podjęcia aktywności fizycznej, rozpoczęcia psychoterapii i nauki technik relaksacji.

*(APA, Stress effects on the body, 2018;2023)