Berbenica - kuchnia w drodze

ch produktów spożywczych. Piękna, drewniana beczka (ok. 30 litrowa) o kształcie nieco smuklejszym niż w naszym logo, doskonale więc nadawała się na symbol gastronomicznego przedsięwzięcia. Brzmi pięknie, szczególnie w złożeniach, jak na przykład we frazie: „berbelucha z berbenicy”… a też zapewne w wielu innych. Nie mniej ważnym – a może nawet ważniejszym – argumentem przemawiającym za „berbenicą” była „karpackość” słowa, o której czytamy zarówno w sławnym słowniku etymologicznym języka polskiego autorstwa Aleksandra Brücknera, jak też we współczesnych opracowaniach (zobacz nasz album foto pt. "Berbenica - informacje"). Choć dzisiaj słowo to jest nieużywane, to ciągle spotkać je można na kartach największego literackiego pomnika gloryfikującego Karpaty Wschodnie, jakim jest tetralogia Stanisława Vincenza „Na wysokiej połoninie”. Dlaczego Karpaty w tej historii są takie ważne? Ponieważ góry te są wyjątkowym miejscem w Kosmosie 😊. I tyle w tej kwestii. Berbenicę doskonale zachowała karpacka ikonografia. Jako że zwyczajowo służyła nie tylko do przechowywania, ale także do transportu żywności, to zobaczyć ją można na wielu przedstawieniach, których tematem jest koń w górach, niegdysiejszy główny środek transportu w Karpatach. Przykładem choćby obrazy Juliusza Kossaka przedstawiających Hucułkę na koniu objuczonym berbenicami właśnie (zobacz nasz album foto pt. Nasza „Berbenica” podobnie jak tamte – gdy wraz z Hucułami wędrowały przez wsie i miasteczka, przez karpackie doliny i przełęcze – także jest w podróży, jest „w drodze”. Czytelnikom „Na wysokiej połoninie” berbenica kojarzyć się może także z innym ważnym wydarzeniem, które do dzisiaj spotyka w górach każdego nieśpiesznego a przy tym uważnego wędrowca. Wydarzeniem tym jest spotkanie z innym uważnym i także nieśpiesznym wędrowcem (bo umówmy się: pośpiech upokarza). W świecie opisanym przez Vincenza takie spotkania – to rzecz niebywała, kto wie czy nie najważniejsza. Wówczas czas się zatrzymuje i niejedna berbenica gościnnie ujawnia swą kulinarną tajemnicę. I potem późno w noc trwają rozmowy w górskich kolibach – a najczęściej pod gwiazdami przy watrze – karpackim ognisku. I nie są to byle jakie rozmowy, bo traktują o rzeczach najważniejszych: zarówno tych ludzkich, jak i tych boskich. Niejeden wędrowiec zaczarowany spotkaniem, rozmową i dymem snującym się w dolinie przy ostatnich promieniach zachodzącego Słońca nie zauważa, że to nie dym z ogniska ale już mgły poranne – a wątki rozmów ciągle bywają niedokończone i kilka akordów ciągle pozostaje jeszcze do zagrania przez przygodnego muzykanta, który także na chwilę przystanął przy gościnnej berbenicy i jakoś tak mu zeszło do rana. Jeżeli istnieje coś takiego, jak misja projektu pt. „Berbenica – kuchnia w drodze” to jest nią idea, by jak najczęściej uczestniczyć a nawet prowokować takie spotkania. A też, aby przy tym nakarmić kogo się tylko da, a może cały świat jak to sobie wyobraził w swojej książce jeden z najprzedniejszych karpackich watahów, jakim był wspominany tutaj Stanisław Vincenz:
"– Gazdowie ze skóry wyskakują, podają wam serce na talerzu jak w raju, a wy jeden z drugim ciapiecie mizernie, jakby przed skonaniem, albo jakby wam kto żałował. Dosięgajcie, ruszajcie zębami, bo zaraz was poczęstuję pałanyczem po głowie. Stół przyjmował porywiste przemowy Justynki z wdzięcznym śmiechem, a Cwyłyniuk i Pańcio, wymieniając z dwóch końców stołu chytre uśmiechy, w ocenie słuszności nagany ciamkali przykładnie, gorliwie, tak głośno jak mogli. Kobiety zapraszała inaczej:
– Mariczko-duszko – krzyczała do Szestunówny – malowane moje liczko, jasna panienko, moja cesarzówno! Czy chcecie całkiem zmarnieć, aby góry płakały po was? Dosięgajcie, moja krasawico, skosztujcie chociaż kapinkę. Mariczka szeptała coś grzecznie, biorąc na koniec drewnianej łyżki odrobinę banyszu.
– Patrzajcie ludzie – pochlebiała Justynka – czym to biedactwo żyje, dziobnie jak ptaszyna, rosą się karmi jak kosyczka. Następnie zwracała się do każdej kobiety z osobna, żartowała zachwalając potrawy, pochlebiała jednocześnie gościom i gospodarzom.
– Połahniczko-dziecinko – upominała dziewczynę – naucz się jeść za młodu, bo ściągną ci się kiszki, wychudniesz, i żaden chłopiec nie popatrzy. Chłopcy to pohane nasienie, ja ich znam. Połahniczka, której wcale nie trzeba było upominać, raczej miarkowała jedzenie i dziękowała ustami zapchanymi banyszem.
– Oj, jakież to dobre, Justynko, szkoda że tylko jedna gęba. Justynka wołała także dość śmiało do starego Koczerhana:
– Tanasiju, wy macie dawać przykład młodym, jedzcie, dosięgajcie! Tam jeszcze góra banyszu w kotle, ratujcie, bo przepadnie dar Boży. Koczerhan zajadając nieustannie lecz bardzo powoli, wyszukanie dziękował cedząc każde słowo:
– Justynko luba, gdybyście wy karmili świat, w całym cesarstwie od morza do morza, od gór do gór, nie byłoby ani jednego głodnego”. Vincenz, „Na wysokiej połoninie. "Berbenica - kuchnia w drodze" została otwarta dzięki projektowi „Zatrudnij siebie!” realizowanemu przez Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”, w ramach Działania 7.3 Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020.