Pontes Romani - czyli jak Rzymianie ujarzmili Dunaj

Głównym źródłem ikonograficznym, na którego podstawie rekonstruuje się wygląd mostu Trajana, jest fragment reliefu z Kolumny Trajana (tak, wszelkie ważniejsze obiekty wzniesione z inicjatywy tego cesarza noszą jego imię). Co więcej kolumna ta znajduje się w Rzymie, w miejscu (dla odmiany) zwanym Forum Trajana. Jeden z reliefów znajdujących się na kolumnie przedstawia składanie ofiar podczas uroczystej inauguracji mostu. Apollodoros z Damaszku, osobisty architekt Trajana, który zaprojektował most i czuwał nad jego budową odpowiadał także za wzniesienie Forum. Nie powinno nikogo dziwić, że sama Kolumna Trajana to również jego dzieło. Osoby próbujące zrekonstruować wygląd mostu opierają się właśnie na tym jak to architektoniczne dzieło zostało przedstawione na wspomnianym reliefie. Co prawda Apollodoros z Damaszku napisał traktat o jego budowie, to jednak nie dotrwał on do naszych czasów. To co możemy dziś zobaczyć to pozostałości, a właściwie ruiny filarów nabrzeżnych mostu zarówno po serbskiej jak i rumuńskiej stronie Dunaju. Historia mostu Trajana jest częścią większej serii zdarzeń jakie miały miejsce za życia cesarza. Jest też jednym ze świadectw tego jak trwałą spuściznę może po sobie zostawić nie tylko cesarz, lecz także utalentowany architekt.

(Na zdjęciach kolejno: relief z Kolumny Trajana, Kolumna Trajana na Forum Trajana, ruiny mostu po stronie rumuńskiej)

W roku 105 doszło do kolejnej wojny z Dakami. Rzymianie przygotowywali się do uderzenia już od jakiegoś czasu, o czym świadczyło zbudowanie stałego mostu na Dunaju, którego autorem również był Apollodoros z Damaszku. "Most powstawał w latach 103-105 n.e., w Drobeta, obecnie Turnu Severin. Najtrudniejszym etapem była budowa dwudziestu filarów, rozstawionych w dnie Dunaju co 51 metrów. Technikę ich budowy poznano w 1909 roku, gdy postanowiono rozebrać dwa przeszkadzające w żegludze filary. W pierwszym etapie wznoszono wodoszczelną osłonę, wypełniając betonem przestrzeń pomiędzy dwoma kręgami wbitych w dno pali. Później wybierano wodę i przystępowano do budowy ceglanego muru filaru. Jego wnętrze następnie wypełniano betonem wymieszanym z kamiennym gruzem, a następnie cały filar licowano kamiennymi płytami, łączonymi za pomocą metalowych klamer. Tak osiągano konstrukcję o rozmiarach 18 na 33 metry. Jedynie przyczółki mostowe po obu stronach rzeki wykonano w całości z bloków kamienia. Drewniane przęsła znamy z opisu Kasjusza Diona oraz z rzeźb na kolumnie Trajana. Składały się z trzech równoległych łuków połączonych rozpórkami. Także nawierzchnia i poręcze mostu był drewniane.Cały most osiągał długość 1135 m długości, szerokość 13 do 19 metrów, a wznosił się około 46 metrów nad poziom Dunaju." - źródło: (grafika przedstawia komputerową rekonstrukcję mostu Trajana)

Na terenach dzisiejszej Rumunii w starożytności rozciągała się Dacja. Była to kraina podzielona pomiędzy mniejsze księstwa, które zostały zjednoczone pod koniec I wieku przez króla Decebala. Już w latach 80. I w. doszło do wojny Rzymian z Dakami, kwestia przeprawy przez Dunaj stała się więc istotna. W trakcie tej wojny wojska rzymskie poradziły sobie tworząc most ze statków. Rzymianie doprowadzili do uznania przez Daków władzy rzymskiej, przy czym zachowali oni swe królestwo. Niecałe 20 lat później (w latach 101-102) doszło do kolejnej wojny, tym razem 150 tysięczna armia rzymska pod wodzą cesarza Trajana uderzyła na Dację przechodząc przez wyprzedzający swe czasy most pontonowy zaprojektowany przez Apollodorosa z Damaszku (wizja artystyczna poniżej). Rzymianie pokonali Daków, podpisany został ponownie pokój, a zwycięzcy uzyskali korzyści terytorialne. Nie zakończyło to jednak konfliktu, który nadal tlił się w relacjach pomiędzy tymi państwami.

W swoim dolnym biegu Dunaj generalnie zwalnia swój nurt, jest tu jednak najszerszy. Sięga średnio od 800 do 1200 metrów. Powodzie na różnych długościach rzeki wciąż się zdarzają i nadal są bardzo niszczące, występują jednak znacznie rzadziej niż w starożytności. Postępująca intensywnie od XVIII wieku regulacja górnego i środkowego odcinka (pogłębianie dla żeglugi, odcinanie starorzeczy - „prostowanie koryta”, tamy i hydroelektrownie) mocno przekształciła współczesny wygląd rzeki. (Na zdjęciu powódź w Pasawie w 2013 r.)

Dolny odcinek Dunaju rozpoczyna się za Żelaznymi Wrotami (na mapie zaznaczone czerwoną obręczą). Tak (tur. Demirkapı) Turcy nazywali miejsce, w którym rozpoczynał się niemal 150 kilometrowy odcinek na którym rzeka przebija się przez południowe łańcuchy Karpat i północne gór Stara Płanina. Sama nazwa pochodziła nie tyle od wysokich skał otaczających przełom, co od trudności jakie ten odcinek sprawiał żegludze. Kilkanaście kilometrów poniżej szeregu wąwozów zwanego Żelazną Bramą, na początku II w. z rozkazu cesarza Trajana Rzymianie wznieśli pierwszy stały most w dolnym biegu Dunaju.

Dunaj jest, po Wołdze, drugą największą rzeką Europy. Jego długość przekracza 2850 km, licząc od źródeł w niemieckich górach Schwarzwald. Obecnie ma do niego dostęp 11 państw, co czyni z niego najbardziej „międzynarodową” rzekę w Europie. Nawet dzisiaj skonstruowanie mostu na tak ogromnej rzece jest dużym wyzwaniem, dlatego łatwo sobie wyobrazić jak wielkie znaczenie miał Dunaj w polityce państw starożytnych.