პლანეტა დედამიწა / Planet Earth

დედამიწის სახურავზე(ევერესტი)

#ბუნებადაპანდემია: მსოფლიო ეპიდვითარების გამო შემცირდა მოგზაურობები, რის შედეგადაც ველურმა ბუნებამ მრავალი სარგებელი ნახა. მაგალითად, 2021 წლის მარტში ჩატარებული კვლევის მიხედვით პოლონეთში ევროპული ზღარბის გზაზე მოკვლის მაჩვენებელი 50%-ით შემცირდა.

https://www.adjaranet.com/movies/878487895/David-Attenborough-A-Life-on-Our-Planet?lang=GEO&quality=SD&fbclid=IwAR0u31SVyxCkd2ORKy1PLjjG8jFq0cLu4jzfgg1qdc1fXbRpLrnp_4z731M

დეივიდ ატენბორო: ცხოვრება ჩვენს პლანეტაზე / David Attenborough: A Life on Our Planet (ქართულად, ინგლისურად) - adjaranet.com ერთმა ადამიანმა გაცილებით მეტი იცის ბუნების შესახებ ვიდრე სხვებმა. ეს უნიკალური მხატვრული ფილმი მისი გამოცდილე...

https://www.youtube.com/watch?v=BQZ_M5rpnCQ&t=1053s

Relaxing Nature Sounds For Sleep, Study or Meditation | Night on Earth Just relaxing nature sounds from all over the world, taken directly from the new Netflix series Night On Earth. Whether it's meditation, sleep, study or just...

ბუდას ქანდაკება ტაილანდში

ამ არსებას "Portuguese man o' war", იგივე ფიზალია ჰქვია და მას უნდა უფრთხილდნენ ადამიანები, რომლებსაც ხმელთაშუაზღვისპირეთზე ნებივრობა უყვარს, ასევე ატლანტიკისა და წყნარი ოკეანის ტროპიკულ ნაწილებში.
ფიზალია, ხშირად მედუზა ჰგონიათ, თუმცა სინამდვილეში ის სიფონოფორია, ასე ვთქვათ, მედუზას ნათესავი.
ყველაზე ხშირად, ფიზალიას ნასუსხი სხეულის ცალკეული ნაწილის დამბლას იწვევს და ტოვებს სხეულზე ღრმა ნაწიბურებს. დაფიქსირებულია, სასიკვდილო შემთხვევებიც.
ამ არსების შხამი საკმაოდ მდგრადია. ის ინარჩუენბს თავის თვისებებს, მას შემდეგაც კი, თუ საცეცებს გამოვაშრობთ ან გავყინავთ.
ამიტომ, თუ სანაპიროზე რაიმე მსგავს დაინახავთ, უბრალოდ გვერდი აუარეთ.
თუ ფიზალიამ მაინც დაგსუსხათ, დაიბანეთ ჭრილობა მარილიანი წყლით და მოიშორეთ პატარა ბუსუსები, რომლებსაც ის კანში ტოვებს. ამის შემდეგ, ყოველ ნახევარ საათში ერთხელ დაისხით მასზე სოდიანი წყლის ხსნარი.

ჰოაცინი ცნობილია, როგორც მყრალი ჩიტი, რადგან საკვების მონელების თავისებურების გამო მას ძროხის ფუნის სუნი ასდის.

ყანჩის ქოლგა

შავი ყანჩები ოკავანგოს დელტის თხელ წყლებში ცხოვრობენ და თევზებზე ნადირობენ. მათ საკვების მოპოვების ძალზედ ეშმაკური ხერხი აქვთ: ფრთებს ქოლგასავით შლიან და წყლის ზედაპირზე დაცემულ ჩრდილში თევზებს იზიდავენ. ამ ჩრდილში თევზებს კარგად ხედავენ და ადვილად იჭერენ.

Monkey Puzzle Tree.

ეს მარადმწვანე მცენარე ხარობს ჩილეში. იგი 40 მეტრამდე იზრდება და ახასიათებს სამკუთხოვანი, მახვილი და ბასრი ფოთლები. იგი ჩილეს იმ ნაციონალური მცენარეების სიაში მოხვდა, რომელბის სულ ცოტაღაა შემორჩენილი. ტოტების უცნაურად განლაგების გამო მას მაიმუნების თავსატეხს უწოდებენ.

Green Pitcher Plant

მწვანე, დოქისმაგვარი მცენარე ხარობს ალაბამას, ჯორჯიისა და კაროლინას შტატებში. ის მწერიჭამია მცენარეა. ნიადაგის ცვლილების გამო ის შეიძლება სამუდამოდ გადაშენდეს, თუკი დროულად არ გაახარებენ სხვა ადგილებში. შეიძლება ითქვას რომ სულ რამდენიმე სახეობა დარჩა ამ მწერიჭამია მცენარისა. მას თავისებური ფერი და სუნი აქვს, რისი საშუალებითაც იტყუებს მწერებს.

15 ფაქტი პინგვინებზე
1. პინგვინების ჩვიდმეტივე სახეობა ბუნებრივ პირობებში მხოლოდ სამხრეთ ნახევარსფეროში გვხვდება.

2. ყველაზე მაღალი სახეობა საიმპერატორო პინგვინია, რომელიც ზრდასრულ ასაკში სიმაღლეში 1,21 მეტრს აღწევს.

3. ყველაზე პატარები კი ლურჯი პინგვინები არიან, რომლებიც სიმაღლეში სულ რაღაც 40 სანტიმეტრამდე იზრდებიან.

4. პინგვინთა შორის ყველაზე სწრაფი გენტუა.

5. ძველი ნამარხები მოწმობს, რომ პინგვინის პირველი სახეობები დედამიწაზე 60 მილიონი წლის წინ ბინადრობდნენ. ეს ნიშნავს, რომ დღევანდელი პინგვინების წინაპრები იმ მასობრივ გადაშენებას გადაურჩნენ, რომელმაც დედამიწაზე დინოზავრები გაანადგურა.

6. სხვა ფრინველებისგან გასხვავებით, რომლებიც ცოტ-ცოტა ბუმბულს პერიოდულად იცვლიან, პინგვინები საფარველს ერთბაშად ყრიან. ეს პროცესი 2-3 კვირა გრძელდება და დროის ამ მონაკვეთში ისინი მუდმივად ხმელეთზე რჩებიან.

7. რამდენიმე სახეობაში მონოგამიაც გვხვდება. ხშირია შემთხვევა, როცა დაწყვილების პერიოდებში პინგვინები ერთი და იგივე პარტნიორებს ირჩევენ.

8. იგივე სიტუაციაა ბუდეებთან მიმართებაში, თითქმის ყველა სახეობის პინგვინი ერთი და იგივე ადგილას ბრუნდება კვერცხების დასადებად და ბარტყების აღსაზრდელად.

9. ზოგიერთ სახეობაში კვერცხებს მამრობითი სქესის პინგვინები უვლიან. კვერცხის გამოჩეკისთვის საჭირო რამდენიმე კვირის განმავლობაში მდედრი პინგვინები ნადირობენ. ამიტომ პუტკუნა და ბევრ ქონიანი პინგვინები ყველაზე სასურველ პარტნიორებად ითვლებიან, რადგან საჭმლის გარეშე გაძლება დიდი ხნის განმავლობაში შეუძლიათ.

10. იმ შემთხვევაში თუ საიმპერატორო პინგვინს ნაშიერი მოუკვდება, ის სხვა ბარტყს "იტაცებს", თუმცა გარკვეული პერიოდის მერე "ნაშვილებ" ბარტყს უპატრონოდ ტოვებს.

11. პინგვინებს ყურები არ უჩანთ, მაგრამ საოცარი სმენა აქვთ. მათ შეუძლიათ ათასობით ფრინველისგან თავიანთი პარტნიორი გამოარჩიონ და ნაპირზე ნადირობის დასრულების შემდეგ მასთან შესახვედრად გაეშურონ.

12. პინგვინების შესახებ პირველი გამოქვეყნებული ცნობა 1520 წელს ფერნანდო მაგელანის ეკიპაჟის წევრმა ანტონიო პიგაფეტას ეკუთვნის. მეზღვაურებმა ფრინველი სადღაც არგენტინასთან დაიჭირეს და ის ბატის ერთ-ერთ სახეობად ჩათვალეს.

13. პინგვინი უფრო ადრინდელ წყაროშიც გვხვდება, 1497 წლის ანონიმურ დღიურში, ვასკო და გამას თანამგზავრი იხვის მსგავსი ფრინველების შესახებ წერს, რომლებსაც ფრენა არ შეუძლიათ.

14. პინგვინების პოპულაციის სამხრეთ ნახევარსფეროში განვითარების ერთ-ერთი მიზეზი ისაა, რომ დედამიწის ამ ნაწილში ხმელეთის მტაცებელი ცხოველები არ ბინადრობენ. შესაბამისად, ფრინველს, რომელსაც ფრენა არ შეუძლია სასიკვდილო საფრთხე არ ემუქრება.

15. სახმელეთო საფრთხის არ არსებობის გამოა, რომ პინგვინები ადამიანებთან შეხვედრას არ გაურბიან და ჩვენი არ ეშინიათ.

ბაიკალის სელაპი, ნერპა (ლათ. pusa sibirica) — სელაპის სახეობა; ბაიკალის ტბის ენდემური ფორმა, სხეულის საშუალო სიგრძე 165 სმ აღწევს, წონა 50-იდან 130 კგ-მდე. ცოცხლობენ 55 წლამდე. წყნარ ვითარებაში მათი გადაადგილების სიჩქარე არ აღემატება 7−8 კმ/სთ-ს. მყარ სუბსტრატზე საკმაოდ ნელა გადაადგილდება. გავრცელებულია მხოლოდ ბაიკალის ტბაში, საიდანაც გადის ანგარასა და სელენგაში. უფრო მეტად ტბის ჩრდილოეთ და შუა ნაწილშია. ივნისში უშკანის კუნძულების სანაპიროსთან შესაძლებელია მათი დიდი რაოდენობით ხილვა. მზის ჩასვლისას მასობრივად გადააადგილდება კუნძულებისკენ. ზამთარში ყინულის ზედაპირზე არ ამოდის. ამჟამინდელი კლასიფიკაციით მიეკუთვნება ნამდვილი სელაპების ოჯახს. იკვებება თევზით (გოლომიანკა და სხვ.). 1 წლის განმავლობაში მოზრდილი ნერპა 1 ტ-მდე თევზს ჭამს. სქესობრივად მწიფდება 3-4 წლისას. მაკეობა გრძელდება 11 თვე. სარეწაო მნიშვნელობისაა. იყენებენ ბეწვს, ქონს, ხორცს.

ყელის ტბა
ტბა ყელის ვულკანურ ზეგანზე, ახალგორის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს ზღვის დონიდან 2914 მ სიმაღლეზე(ყველაზე მაღლა მდებარე ტბაა საქართველოში). სარკის ფართობი 1,28 კმ², უდიდესი სიღრმე 63 მ, საშუალო სიღრმე 24,7 მ, წყლის მოცულობა 31,6 მლნ მ³. წყალშემკრები აუზის ფართობი 7,8 კმ². ტბა 7-8 თვე ყინულითაა დაფარული. წყალი მტკნარია. თევზი არ არის. ტბა და მისი მიდამოები პერსპექტიულია ტურიზმისათვის.

ქამელეონისებრნი (ლათ. Chamaeleontidae) — ქვეწარმავალთა ოჯახი ხვლიკების ქვერიგისა.მათი სხეულის სიგრძე 60 სმ აღწევს. აქვთ შებრტყელებული გვერდები, მოკლე კისერი, როგორც წესი, გრძელი და მჭიდი კუდი, გრელი ხუთთითიანი ფეხები, კეფაზე — ქედები და ბორცვები. სხეული დაფარულია რქოვანი მარცვლებითა და ბორცვებით. უმრავლესობის ფილტვები ყრუ გამონაზარდებით ბოლოვდება, რის გამოც ქამელეონისებრნი იბერებიან. განათების, ტემპერატურის გაღიზიანების საპასუხოდ ქამელეონისებრნი სწრაფად იცვლიან ფერს, რაც დაკავშირებულია სპეციალურ უჯრედებთან (ქრომატოფორებთან), რომლებიც შეიცავენ მუქ-ყავისფერ, მოწითალო და ყვითელ პიგმენტებს. ფერს იცვლის როგორც მთელი სხეული, ისე ცალკეული ნაწილებიც.

ოჯახში 4 გვარია, რომლებიც აერთიანებს 90-მდე სახეობას. გავრცელებული არიან უმთავრესად აფრიკაში, კუნძულ მადაგასკარზე, აგრეთვე სამხრეთ ევროპაში, დასავლეთ და სამხრეთ აზიაში. ბინადრობენ ძირითადად ხეებსა და ბუჩქებზე. საათობით არიან უძრავად ან მეტად თავისებურ მოძრაობებს (სხეულით ან თვალებით) ასრულებენ. იკცვებებიან უხერხემლოებით, მსხვილი ფორმები — წვრილ-წვრილი ხერხემლიანებითაც. დებენ 15—80 კვერცხს. ზოგი კვერცცოცხლადმშობია. აღსანიშნავია ჩვეულებრივი ქამელეონი ( Chamaeleontidae chamaeleon), რომელიც გავრცელებულია ჩრდილოეთ აფრიკაში, სამხრეთ ესპანეთში, ხმელთაშუია ზღვის ზოგიერთ კუნძულზე, სამხრეთ თურქეთსა და სირიაში. რამდენჯერმე ნაპოვნია სოხუმსა და ფოთში, რაც გემით ჩამოყვანით უნდა აიხსნას.

პლანეტის ყველაზე შხამიანი გველები
დედამიწაზე ბინადრობს გველების 3000-ზე მეტი სახეობა. მათი მეოთხედი შხამიანია. ბინადრობენ ყველა კონტინენტზე, ასევე ანტარქტიდის მახლობლადაც. ისინი ცხოვრობენ არა მარტო მიწაზე, არამედ ოკეანის სიღრმეებშიც.
გველის შხამი რთული შემადგენლობისაა. შხამი იწვევს სუნთქვის მოშლას, ქსოვილების დანეკროზებას და სისხლის შედედებას. ეს დამოკიდებულია იმაზე, თუ რომელი გველისაა ნაკბენი. გველი, რომელიც ადამიანს კბენს ნაკლებადაა საშიში, ვიდრე მაშინ, როცა ცხოველს ესხმის თავს. ადმიანის კბენისას ის თავს იცავს და ნაკლებ შხამს უშვებს.
მეცნიერები გამოყოფენ 7 სახეობის ყველაზე საშიშ გველებს.
1. შავი მამბა. ცხოვრობს სავანაში. ეს არის აფრიკის ყველაზე გრძელი შხამიანი გველი. სიგრძეში 2, 5 მეტრია. დასრიალებს 20 კმ/სთ სიჩქარით.
2. ჩვეულებრივი გველგესლა. ცხოვრობს ევრაზიაში. ძალიან უყვარს სიცხე და მშრალი ადგილები. სიგრძეში 60-80 სმ-ია. მისი ნაკბენი იშვიათად კლავს.
3. ფარისსახიანი თევზიჭამია. ეს გველი ცხოვრობს ტბებსა და წყალსაცავებში. სიგრძით 180 სმ-ია. წრეში აქცევს მსხვერპლს და კბენს. იშვიათად, გამოუვალ შემთხვევაში კბენს ადამიანს.
4. მწვანე გველი. ცხოვრობს ჩრდილოეთში, კანადაში. მწვანე ფერის გამო კარგად ინიღბება. ცხოვრობს ხეებზე. მისი შხამი სასიკვდილოა ადამიანისთვის.
5. შავი ექიდნა. მისი შხამი აუცილებლად სასიკვდილოა. ის ყველაზე დიდი შხამიანი გველია. სიგრძეში აღწევს 3 მეტრს.
6. ბუშმეისტერი. მისი ცნობა ძალიან ადვილია სამკუთხა თავის ფორმით. ის ყველაზე სასტიკია. მისი წიწილის შხამიც კი კლავს ადამიანს. ცხოვრობს ბრაზილიაში, ნიკარაგუაში. სიგრძით 4 მეტრია.
7. ტაიპანი.ავტრალიის ყველაზე შხამიანი გველი. მის ერთ ნაკბენს შეუძლია მოკლას 12 000 ზღვის გოჭი. მისი დაკბენილების 90% იღუპება. მისი სიგრძე 3, 5 მეტრია.

ვარანისებრნი (ლათ. Varanidae) — ქვეწარმავალთა ოჯახი ხვლიკისნაირთა ქვერიგისა. შეიცავს მხოლოდ ერთი გვარის (Varanus) 24 სახეობას, რომლებიც გავრცელებულია აღმოსავლეთ ნახევარსფეროს ტროპიკულ, სუბტროპიკულ და ნაწილობრივ ზომიერ სარტყლებში (გარდა მადაგასკარისა). აქვთ გრძელი, ღრმად გაორკაპებული ენა. ბინადრობენ ბუჩქებით დაფარულ ღია ადგილებში, აგრეთვე წყალსატევებთან. ზოგს შეუძლია შვეულ ხეზე ასვლა, ძალიან სწრაფად დარბიან, კარგად ცურავენ. იკვებებიან ცოცხალი საკვებით (წვრილი ძუძუმწოვრები, ფრინველები, გველები, ამფიბიები, უხერხემლოები). ყველაზე დიდია კომოდოს ვარანისებრნი (Varanidae komodoensis), რომლის სიგრძე 3,7 მ აღწევს, ხოლო წონა 100 კგ. გავრცელებულია მხოლოდ კუნძულ კომოდოსა და მის მეზობელ 3 პატარა კუნძულზე

“პანტანალის ჭაობი” - მდებარეობს ბრაზილიისა და პარაგვაის საზღვარზე,ასევე ბოლივიის ტერიტორიაზე და წარმოადგენს მდინარე პარაგვაის აუზს.იგი დედამიწაზე ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ჭაობია.მისი საერთო ფართობი 150,000 კვადრატული კილომეტრია.პორტუგალიური ენიდან თარგმანით პანტალო – “ჭაობიან დაბლობს” აღნიშნავს.”პანტანალის ჭაობი” გახლავთ უნიკალური ბუნებრივი ლანდშაფტით მდიდარი,დაცული ზონა,რომელიც იუნესკოს მიერ შეტანილ იქნა მსოფლიო მემკვიდრეობის ნუსხაში.აღნიშნული ტერიტორია ყველაზე მდიდარ ბიოლოგიურ ადგილად არის მიჩნეული დედამიწაზე.იქ ხარობს წყლის მცენარეების უამრავი სახეობა,ასევე უამრავი უნიკალური ჯიშები მცენარეებისა (მათ შორის საოცარი ევკალიპტები).”პანტანალის ჭაობის” ფაუნა კი მართლაც გასაოცარია.მის ფაუნაში ბინადრობს – რეპტილიათა 50,ფრინველთა 650,თევზის 260 და ძუძუმწოვართა 110 სახეობის ცხოველი. როგორც ეკოლოგები ამბობენ,პანტანალის ფაუნა ამაზონის ჯუნგლების ფაუნასაც კი არაფრით ჩამოუვარდება.ამავე ჭაობში ბინადრობს უამრავი ნიანგიც.”პანტანალის” ტერიტორია ნაკრძალალდ არის ქცეული.ზაფხულობით წყლის მატებასთან ერთად,ჭაობი ემსგავსება უზარმაზარ ტბა-ჭაობს,ხოლო ზამთარში კი პირიქით წყალი წდება და ჩნდება მრავალი პატარ პატარა დაჭაობებული კუნძულები.მისი უნიკალური ფლორისა და ფაუნის გამოისობით,”პანტანალის ჭაობის” ტერიტორიებს უამრავი მეცნიერი (ზოოლოგი,ეკოლოგი და ასე შემდეგ) და ბუნების მოყვარული ტურისტი სტუმრობს.შესაბამისად,შესანიშნავად არის განვითარებული ტურისტული მომსახურება.

ბრძოლა მიჯნურისათვის

„გოგონასთვის ჩხუბი“, კეთილშობილი ირმების შემთხვევაში, შეიძლება პირდაპირი მნიშვნელობით გავიგოთ. ხარირემს დიდი რქები აქვს, რომლის ძირითადი ფუნქცია შერკინებაა და მას ყოველ სეზონზე უწევს ჰარემისთვის (ფურირმების ჯგუფი) ბრძოლა. თუკი იგი სხვა ხარს დაამარცხებს, იმ სეზონზე, ჰარემი „მისია“. მაგრამ, რა ქნას ახალგაზრდა ირემმა, რომელსაც პატარა რქებიც აქვს და ხანგრძლივი საბრძოლო გამოცდილებაც არ გააჩნია? მას არ შეუძლია ზრდასრულ, ძლიერ მამრებს გაუწიოს მეტოქეობა. ასეთ ახალგაზრდა ირმებს სუბდომინანტებს ეძახიან. ისინი ზრდასრული ხარირმების ტერიტორიებს შორის ჩუმად დაიარებიან და როგორც კი შანსი მიეცემათ, მდედრს უწყვილდებიან. მდედრი, მიუხედავად იმისა, რომ ძლიერი შთამომავლობის დასატოვებლად ურჩევნია უფრო ძლიერ ხარირემს შეუწყვილდეს, ამის წინააღმდეგი არაა. საქმე ის არის, რომ ხშირად ჰარემი 20-25 ფურირმისგან შედგება და დომინანტი ხარი ყველასთან შეწყვილებას ფიზიკურად ვერ ახერხებს. როდესაც ეს ახალგაზრდა სუბდომინანტი მამრი წამოიზრდება, ისიც შეებრძოლება სა ხარირმებს. საინტერესოა, რომ ასეთი ბრძოლა ძალიან იშვიათად მთავრდება სიკვდილით, რადგან ირმები იოლად ცნობენ მათზე ძლიერ მეტოქეს და ნებდებიან.

საქართველოს ბიომრავალფეროვნება
ჩვენთან გავრცელებულია ქვეწარმავლების 50-ზე მეტი სახეობა. მათ შორისაა: 3 სახეობის კუ, 27 სახეობის ხვლიკი და 23 სახეობის გველი. ამათგან სამი სახეობის გველი და 12 სახეობის ხვლიკი კავკასიის ენდემია.
სურათზე ნაჩვენებია კავკასიური გველგესლა (vipera kaznakovi) რომელიც კავკასიის ენდემია, ანუ ამ რეგიონის გარდა არსად ბინადრობს.

კლიმატის ცვლილება და საქართველო

კლიმატის ცვლილების პროცესი საქართველოშიც აქტიურად მიმდინარეობს. საშუალო ტემპერატურის მატება თითქმის ემთხვევა საერთაშორისო მონაცემებს და 0,2℃-დან 0,6℃-მდე მერყეობს.
მოიმატა ბუნებრივი კატასტროფების რაოდენობამ. მაგალითად, ბათუმსა და ფოთში ქარის მაქსიმალური სიჩქარის ზრდის შედეგად, ბოლო 40 წლის განმავლობაში, შტორმების სიხშირე 4-ჯერაა გაზრდილი. კლიმატის ცვლილებამ ხელი შეუწყო ბუნებრივი რესურსების დეგრადაციის პროცესის დაჩქარებასაც - ქარისმიერი ეროზიითა და გაუდაბნოებით, საქართველოს რამდენიმე მუნიციპალიტეტის (დედოფლისწყარო, სიღნაღი და საგარეჯო) ტერიტორიების მნიშვნელოვანი ნაწილი სასოფლო-სამეურნეო მიზნებისთვის გამოუყენებელი გახდა.
ევროკავშირისა და გაეროს განვითარების პროგრამის კვლევების მიხედვით, დედოფლისწყაროში, ვაშლოვანის დაცული ტერიტორიების საძოვრების 20% არასახარბიელო მდგომარეობაშია. კლიმატის ცვლილებას ემატება საძოვრების არასწორი გამოყენებაც, რაც საბოლოოდ ნიადაგის გამოფიტვას იწვევს.

საინტერესო ფაქტები მდინარე ამაზონზე

** ამაზონი მსოფლიოში ყველაზე წყალუხვი მდინარეა.
** ამაზონი უფრო მეტ წყალს იტევს ვიდრე მისი მომდევნო 10 უდიდესი მდინარე ერთად.
** ამაზონში თევზის უფრო მეტი სახეობაა გავრცელებული ვიდრე ატლანტის ოკეანეში.
** ამაზონში ბინადრობს მტკნარი წყლის დელფინი.
** ამაზონს წელიწადში მილიარდი ტონა ქვიშა ჩამოაქვს.

ლიას ის სახეობა, რომელსაც სურათზე ხედავთ, ერთ-ერთი ყველაზე საოცარი გადამფრენი ფრინველია. იგი რვა დღის განმავლობაში შეუსვენებლივ მიფრინავს თითქმის 11 000 კილომეტრზე.
მკვლევრებს მტკიცედ სწამთ, რომ ზოგიერთი სახეობის ფრინველი მიგრაციის დროს დედამიწის მაგნიტურ ველს იყენებს, თანაც ისე, თითქოს ტვინში პატარა კომპასი ჰქონდეთ ჩადებული. სავსებით შესაძლებელია, რომ ლია მიგრაციის დროს დღისით მზეს იყენებდეს და ღამით ვარსკვლავებს. როგორც ჩანს, ის შტორმის მოახლოებასაც გრძნობს და შესაბამისად, ზურგის ქარს თავის სასარგებლოდ იყენებს. თუმცა მეცნიერები ბოლომდე ვერ ხსნიან ყველა დეტალს, თუ როგორ ასრულებს ეს ფრინველი ამხელა მარშრუტს. „20 წელია ვსწავლობ ამ ფრინველს, მაგრამ დღემდე აღტაცებაში მოვყავარ მას“, — ამბობს ბიოლოგი ბობ გილი.

● როცა გრავიტაციული აჩქარების მაჩვენებელი მერყეობს 80-იდან 100-მდე, ეს ტვინის შერყევას იწვევს. თუმცა კოდალას შემთხვევაში, როდესაც ის ნისკარტით ხეს უკაკუნებს, ეს მაჩვენებელი 1 200-მდე იზრდება. როგორ ართმევს ეს ფრინველი თავს ამ რთულ ამოცანას თავის ტკივილების გარეშე? მარტო თავის ტკივილი კი არა, საერთოდ არაფერი აწუხებს ამ დროს.
მკვლევარებმა აღმოაჩინეს 4 ფაქტორი, რაც კოდალას თავს ზამბარის ეფექტს სძენს. ესენია:
1. ძლიერი და მოქნილი ნისკარტი.
2. ენისქვეშა ძვალი — ძვლოვანი სტრუქტურა და ელასტიკური ქსოვილი, რომელიც გარს უვლის თავის ქალას.
3. ნასვრეტებიანი ძვლოვანი სისტემა თავის ქალაში.
4. თავის ქალასა და ტვინს შორის არსებული სივრცე ზურგის ტვინის სითხისთვის.
თითოეული მათგანი ახშობს დარტყმის ძალას და კოდალას შეუძლია წამში 22-ჯერ დაუკაკუნოს ხეს, თანაც ისე, რომ ტვინი არ დაუზიანდეს

ხორვატიაში, მსოფლიოს ერთ–ერთ ყველაზე ღრმა გამოქვაბულში აღმოაჩინეს მრავალფეხა – ჰადესი.
მრავალფეხა, რომლის სახელიც ბერძნულ ღმერთს ჰადესს უკავშირდება, არის გამოქვაბულის ერთ–ერთი ყველაზე მტაცებელი არსება, რომელიც ბინადრობს დაახლოებით 4 700 ფუტის სიღრმეზე.

გრძელტერფა
უმრავლესობისთვის ის საყვარელი არსებაა, ზოგიერთისთვის კი — უცნაური. მას გრძელი და წვრილი კიდურები, ფაფუკი ბეწვი და დიდრონი, ბრჭყვიალა თვალები აქვს. მისი სხეულის სიგრძე დაახლოებით 12,5 სანტიმეტრია, წონა კი დაახლოებით —115 გრამი.
გრძელტერფა ძნელად ეგუება ტყვეობას. ამის მიზეზი ნაწილობრივ ის არის, რომ ღორმუცელაა და მწერებს ვერ ელევა; მეორეც, არ უყვარს, როცა ადამიანები ხელით ეხებიან

ეკლიანი, უზარმაზარი ჯეკფრუტი (ინდური პურის ხე) არც ისე მიმზიდველად გამოიყურება, თუმცა ამ ტროპიკული მცენარის მკვახე ნაყოფი, მსგავსი ფაქტურის გამო, ხორცის შემცვლელად ითვლება. ის სულ უფრო პოპულარული ხდება აშშ-ში.

ჯეკფრუტი შეიცავს სახამებელს, გემო ნეიტრალური აქვს. „მისგან ყველაფრის მომზადება შეიძლება“, ამბობს კაისა ალგერი. ის ლოს-ანჯელესის ერთ-ერთ რესტორანში კერძებს ჯეკფრუტით ამზადებს.

საინტერესო ფაქტები პანდების შესახებ

√ ჩინეთის ზოოპარკებში 30-მდე პანდას ბელი დაიბადა თუმცა გადარჩენა მხოლოდ ნახევარმა შეძლო.

√ 18 თვემდე პანდას ბელები დედასთან ერთად ცხოვრობენ.

√ გიგანტური პანდები ბამბუკის ყლორტებს თითქმის მთელი დღის განმავლობაში იღეჭებიან.

√ პანდას წინა თათებზე აქვს სპეციალური ცერი, რომლითაც იგი კარგად იჭერს ბამბუკის ყლორტებს.

√ ველურ ბუნებაში ერთმა პანდამ, რომელზეც დაკვირვებებს აწარმოებდნენ, ერთმანეთის მიყოლებით ბამბუკის 3500-მდე ყლორტი შეჭამა!

√ თუ მცირე (წითელ) პანდას შეაშინებთ, იგი ისისინებს და გრძელ, ბასრ ბრჭყალებს დაგანახებთ.

ბამბუკის დათვი პანდა ჩინეთის ტყეებში ბინადროს. ჩინელები მას "ბეიშუნს" ეძახიან, რაც "თეთრ დათვს" ნიშნავს, თუმცა, ყველა გიგანტური პანდა შავ-თეთრი შეფერილობისაა. სქელი ბეწვი წყალგაუმტარია, ის დათვს სიცივისა და სინესტისგან იცავს. დიდი ხნის განმავლობაში ადამიანი ნადირობდა პანდაზე მისი ლამაზი ბეწვის გამო, რომელიც, ასევე, გადმოცემის თანახმად, მაგიური ძალით გამოირჩეოდა და ბოროტი სულებისგან დამცავ საშუალებას წარმოადგენდა. ამიტომაც, დღეს, პანდა ძალიან იშვიათი ცხოველია. იგი ბინადრობს მხოლოდ იმ მცირემასშტაბიან ტერიტორიებზე, სადაც ბამბუკის ტყეები არის. ველურ ბუნებაში მხოლოდ 500-მდე პანდაა შემორჩენილი, ამიტომაც, ჩინელებმა, მათ დასაცავად, სპეციალური ნაკრძალები შექმნეს. მთელი მსოფლიოს ზოოპარკებში 100-მდე გიგანტური პანდა თუ იქნება.

პანდები დიდი რაოდენობით ბამბუკს მიირთმევენ - დღეში 20 კგ-მდე. ჭამაში ისინი დღე-ღამეში 15 საათს ატარებენ, ამიტომაც არ არის გასაკვირი, რომ ეს დათვი მჯდომარე ჭამს. გიგანტური პანდები მორიდებული ცხოველები არიან და ხშირად ეულად დადიან. დროის უმეტეს ნაწილს ისინი მიწაზე ატარებენ, თუმცა, თუ რამე შეაშინებთ, სწრაფადვე აძვრებიან ხეზე და ხშირ ფოთლებში იმალებიან.

პანდას ახალშობილი ბელები პატარები, უბეწვოები და უსუსურნი არიან. სიდიდით ისინი შოკოლადის ფილას არ აღემატებიან! თუმცა, ისე მალე იზრდებიან, რომ რვა კვირაში მათი წონა 2 კგ-ს აღწევს. ადამიანიც რომ ასე სწრაფად იზრდებოდეს, ახალშობილი ბავშვი რვა კვირაში ზრდასრულის წონას მიაღწევდა!

მცირე (წითელი) პანდები გიგანტურ პანდებს არ ენათესავებიან. ისინი ჩინეთისა და ნეპალის ტყეებში ბინადრობენ და დღის უმეტეს ნაწილს ძილში ატარებენ. ღამღამობით კი ბამბუკსა და პატარა ცხოველებს მიირთმევენ.

მანგუსტის რამდენიმე სახეობა, ძირითადად ინდურები, ცნობილია ქვეწარმავლებთან ბრძოლით: ისინი თავს ესხმიან და ამარცხებენ ისეთ საშიშ შხამიან გველებს, როგორიცაა კობრა. მათგან ყველაზე ცნობილია რედიარდ კიპლინგის რიკი-ტიკი-ტავი, რომელიც იგავ-არაკებზე დაფუძნებული “ჯუნგლების წიგნის” პერსონაჟია.
მანგუსტი თავისი სიმარჯვითა და საოცარი სისწრაფით კობრას ღირსეული მოწინააღმდეგეა. ბასრი კბილებითა და მძლავრი ყბებით შეუძლია გველის თავის ქალა ან ხერხემალი ერთი კბენით დაამხვრიოს. კიდევ ერთი უპირატესობა ისაა, რომ მის ორგანიზმს თავდაცვითი უნარი აქვს გამომუშავებული გველის მიმართ – იმუნიტეტი საკმაოდ მძლავრი აქვს საიმისოდ, რომ შხამმა არაფერი ავნოს. მართალია, ბოლომდე იმუნური მაინც არაა, თუმცა 7-8-ჯერ მეტი დოზა მაინც სჭირდება დასარეტიანებლად, ვიდრე ვთქვათ, კურდღელს.
კობრას, მამბას, ბუნგარუსისა და ავსტრალიური გველის შხამი შეიცავს ნეიროტოქსინურ ნივთიერებას, რაც ახდენს შეტევას ნერვულ სისტემაზე, იწვევს კუნთების პარალიზებას. სასუნთქი გზები წყვეტს მოქმედებას და მსხვერპლი იგუდება. მანგუსტის ორგანიზმს კი სწორედ ნეიროტოქსინზე აქვს იმუნიტეტი.
იმის მიუხედავად, რომ გველთან ბრძოლას ხშირად იგებს, სიფრთხილე მაინც სჭირდება. გველს როგორც წესი, მთლიანად ჭამს და ამ რეპტილიის ორგანიზმში არსებული შხამი საკმარისი იქნება, რომ სიკვდილის შემდეგაც კი მანგუსტი თან გაიყოლოს.
მართალია, მანგუსტი კარგ და შემტევ მონადირედ ითვლება, მაგრამ ადამიანებს არ ვნებს. პირიქით, ხშირად სახლშიც ზრდიან, როგორც შინაურ ცხოველს. ადვილად ითვისებენ ახალ უნარებს, ექვემდებარებიან წვრთნას. იცავენ სახლს მღრღნელებისა და მწერებისგან. თუმცა ზოგჯერ ახალ გარემოსთან შეგუება უჭირთ, ამიტომ ზოგიერთ ქვეყანასა და ქალაქში მათი იმპორტი აკრძალულია.

**აფრიკელი პრიმატები უფრო ახლოს არიან ადამიანებთან, ვიდრე აზიური პრიმატები.
** გიბონები ყველაზე სწრაფი პრიმატები არიან.
** დედალი და მამალი გიბონები გარეგნულად წააგავს ერთმანეთს, ისინი მხოლოდ ფერებით განსხვავდებიან.
** ჯუჯა გიბონის სიმღერა მიჩნეულია საუკეთესო მუსიკად ძუძუმწოვარ შემსრულებელთა შორის.
** გიბონისა და ორანგუტანის სიმღერა ისმის 2-3 კმ-ის მანძილზე.
** ორანგუტანი ნიშნავს "ტყის კაცს". ლეგენდის თანახმად, ეს პრიმატები წარმოიშვნენ იმ კაცისგან, რომელიც საუკუნეების წინათ დაიკარგა ტყეში. :დ
** სხარტი გონება ეხმარება ორანგუტანს დაიმახსოვროს ხილის ხეებსი მდებარეობა და მათი სეზონური აყვავება. საკვების მოპოვებისას ორანგუტანები შორ მანძილზე არ დადიან.

რა არის გეოგრაფიული იზოლაცია?
რა არის ენდემიზმი?
რა ფაქტორები განსაზღვრავს მის ჩამოყალიბებას და რა როლი აქვს გეოგრაფიულ იზოლაციას ენდემიზმის განვითარებაში?
სწორედ ამ საკითხებს ეხება ჩემი ნარკვევი, რომელიც შეიცავს სამეცნიერო ლიტერატურული წყაროების, მონაცემებისა და იზოლაციასთან დაკავშირებულ ენდემიზმის მაგალითთა ანალიზს.
ნარკვევში ეს მოვლენა მცენარეთა მაგალითზე მაქვს განხილული.
სიამოვნებით მოვისმენ თქვენს აზრს და გიპასუხებთ კითხვებზე.

გეოგრაფიული იზოლაცია და ენდემიზმი.pdf

სამხრეთ აფრიკის უდაბნოებში ამ რგოლების (ბალახის მარყუჟები) არსებობას ზებუნებრივ ძალებს მიაწერენ. ახალი კვლევის ავტორმა, ეკოლოგმა ნორბერტ იუერგენსმა 2000 რგოლი შეისწავლა და მათ ქვეშ ქვიშაში მცხოვრები ტერმიტების სახეობა - Psammotermes allocerus აღმოაჩინა. „ტერმიტები აზიანებენ ბალახის ფესვებს, რაც წრეების შიგნით მოშიშვლებულ ადგილებს აჩენს“, - ამბობს იუერგენსი. ტერმიტების დაპროექტებული ეკოსისტემა სასარგებლოა. ბუდის ზემოთ მცენარეების არარსებობა ნიადაგში ინახავს წყალს, რასაც მწერები მოიხმარენ. როდესაც ბალახი წყალს მოიძიებს, ახალი რგოლები წარმოიქმნება. ნიადაგის ტენიანობასა და ბალახს უდაბნოს გამოცოცხლება შეუძლია, რის შედეგადაც უდაბნო ჭიანჭველების, ფუტკრებისა და ზოგიერთი ძუძუმწოვრის თავშესაფარი ხდება.

ტერმიტის ბუდე

1. იანვრიდან მარტის ჩათვლით, კოკისპირული წვიმების წყალობით, უდაბნოს ლანდშაფტებში, მომცრო ბალახის მდელოები სწრაფად იზრდება.

2. ტერმიტები ბალახის ფესვებს ჭამენ და უნაყოფო რგოლებს ტოვებენ. როცა მცენარე არაა, წვიმის წყალი ნიადაგის ფორებში გროვდება.

3. ჭარბ გრუნტის წყალს რგოლის გარშემო მაღალი ბალახი ამოჰყავს. საკვები რომ არ გაუთავდეთ, ტერმიტები ღრმა ფესვებს გამოზოგილად მიირთმევენ.

წყარო: ნორბერტ იუერგენსი, ჰამბურგის უნივერსიტეტი

ლომეხუზა არის ყავისფერი პატარა 5-6 მმ-ის სიგრძის ხოჭო, რომელიც ცხოვრობს და მრავლდება მხოლოდ და მხოლოდ ტყის წითური ჭაინჭველის ბუდეებში და სხვაგან არსად არ გვხდება. თვითონ ჭაინჭველებიც არ ეწინააღმდეგებიან მის გამოჩენას, იმიტომ, რომ ლომეხუზა უშვებს ნარკოტიკულ ნივთიერებას (წვეთების სახით), რომელიც მათ იტაცებს. მეტიც, ლომეხუზებმა ჭიანჭველების ენაზე ჭამის თხოვნაც იციან. უნებლიეთ, ჭიანჭველები თვითონ ავრცელებენ ამ ხოჭოებს ერთი ბუდიდან მეორეში.

ლომეხუზას განვითარება ანალოგიურია ჭიანჭველის განვითარების. როდესაც კვერცხისგან იჩეკება მისი მატლი, ის მაშინვე უშვებს ამ ნარკოტიკულ ნივთიერებებს და ჭიანჭველები ზომბებივით მას ემორჩილებიან, აჭმევენ, უვლიან. ის კი ,თავის მხრივ, ჭამს მათ კვერცხებს. ჭიანჭველების ამ ნივთიერებით გატაცება იქამდე მიდის, რომ გარდა ჭამისა და ლომეხუზების მოვლისა არაფერს აღარ აკეთებენ.

არის თუ არა ლომეხუზა ბუდეში? ამოცნობა საკმაოდ ადვილია. არაპარაზიტირებულ ბუდეში ჭაინჭველები აქტიურად დარბიან, აგროვებენ საჭმელს და იცავენ ბუდეს. ლომეხუზებით პარაზიტირებულ ბუდეში კი ძალიან ზანტები ხდებიან და ზედაპირზე ფაქტობრივად არ გამოდიან.

ძალიან იშვიათად, მაგრამ მაინც ხდება ისე, რომ კოლონია იღუპება. ეს მოვლენა იშვიათი იმიტომაა, რომ ლომეხუზას კვერცხები ძალიან ნაზია და ჭიანჭველების მიერ გადატანის დროს დიდი ნაწილი იღუპება.