Mesopotamia lang to

Ano ang Mesopotamia?
-Nagsimula sa mga salitang griyego na "meso" na ang ibig sabihin ay "pagitan" at "potamos" o ilog.Kaya ang Mesopotamia ay lupain sa pagitan ng dalawamg ilog(Tigris at Euphrates)
•Mga Kabihasnan sa Mesopotamia
-Sumer(6000 years ago)
-Akkad(2300 BCE)
-Babylonia(1792-1750 BCE)
-Assyria(1224-1208 BCE)
-Chaldea(612-539 BCE)
-Persia(550-330 BCE)

Imperyong Persian(550-330 BCE)
-Hinati sa mga lalawigan at pinamumunuan ng satrap o gobernador
-Absolute Monarchy ang pamahalaan
-Pantay ang batas sa lahat ng tao
-Nagsimulang manakop ang mga Persian sa panahon ni Cyrus the Great(590-580 BCE)
•Lipunan at Kultura
-Nagpagawa ng Royal Road
-Nagpalaganap ng Relihiyong Zoroastrianismo
-Ang mga lalaki ay maaring mag-asawa ng marami na sama-samang nakatira sa isang harem.
-Isang kahihiyan ang mangutang at magsinungaling.
•Ekonomiya
-Pagsasaka,kalakalan at maayon na paraan ng pagbubuwis.
-Gumagamit ng pilak sa pananalapi.
-Tanyag sa paggawa ng persian rug.
-Gumamit ng sistema ng pagsulat
•Ambag
-Relihiyong Zoroastrianismo
-Persian Rug
-Paggamit ng ginto at pilak sa paggawa ng kagamitan.

Imperyong Chaldean(612-539 BCE)
-si Nabopolassur(625-605 BCE) ang nagtatag ng bagong imperyo ng babylonia.
-Nebuchadnezzar(605-562 BCE) ang pinuno ng imperyo ng natamo ang rurok ng kadakilaan.
-may impluwensya sa kapangyarihan ang mga pinuno ng relihiyon.
•Lipunan at Kultura
-naniniwala sa iba't-ibang diyos.
-ang interes nila sa astolohiya ay makatutulong sa susunod na mga henerasyo n.
-Ziggurat ang tawag sa templo na sinisimbahan.
•Ekonomiya
-Pagsasaka,paghahayupan at pakikipagkalakalan ang hanapbuhay.
-Binubuhay ang mga kanal na ginagamit sa irigasyon.
•Ambag
-Hanging Garden of Babylon ~ ang pinakahinangaan ay ang teknilohiya ng irigasyon paakayat upang madiligan ang mga halaman.
-Horoscope at Zodiac Sign.
~Sa larangan ng Astrolohiya,ito ang nilalarawan ng araw sa loob ng isang taon.

Imperyong Assyrian(1224-1208 BC)
•Ekonomiya
-mayaman sa likas na yaman
-may sistemang irigasyon
-may pagawaan ng copper,palayok at damit
-paghahayupan,pagsasaka,at kalakalan
-pagpapautang
•Ambag
-Sistema ng deportasyon
-Sistema ng daan at koreo
-Nagtayo ng mga aklatan
-Sistema ng pagpapautang.

Imperyong Assyrian(1224-1208 BC)
-Maunlad at organisado ang pamamahala.
-Pinakamaunlad na pamahalaan.
★Nineveh-Kabisera ng Kabihasnang Assyrian.
•Mga Pinuno
✓Adad Nirari(911- 891 BCE) ~ naging makapangyarihan ang Imperyong Assyrian.
✓Tiglath Pileser 1(745-727 BCE)~ kauna-unahang dakilang mandrigma ng Assyrian.
✓Sennacherib(704-681 BCE) ~ sinakop ang 89 lungson at 820 na mga pamayanan.
~ pinasunog ang Babonia.
✓Ashurbanipal(668-627 BCE) ~ higit na pinalawak ang imperyo
~ malupit,marahas ngunit napakahusay na administrador.
•Lipunan at Kultura
-Pag-aaral ng Astronomiya
-Gumagamit ng gulay,mineral,dasal,anting-anting sa paggamot sa karamdaman.
-Sumasamba sa maraming diyos.
-Ashur-pangunahing diyos
-Cuneiform ang uri ng pagsulat at pagtatala

Imperyong Babylonia(1792-1750 BCE)
✓Hammurabi- ang ika-anim na pinuno at ang pinakatanyag.
-ang hari ang gumagawa at nagpapatupad ng nga batas,hukuman at military
-binubuo ng Amelu o matandang kabilang sa Aristokrasya ng Hukom.
•Lipunan at Kultura
★May 3 uri o pangkat sa lipunan:
~Mataas na uri- bunubuo ng aristokrasya(nagmamay ari ng lupain,opisyal ng pamahalaan,mlitar at pari)
~Gitnang uri -binubuo ng mga mangangalakal,eskriba,artisan at mga propesyunal.
~Mababang uri- binubuo ng mga ordinaryong manggagawa at alipin.
~Marduk - ang pinakadakilang diyon ng mga Babylonian.
•Ekonomiya
-lumawak ang kalakalan hanngang Egypt,India at Syria
-sinasaka ang mga malalaking lupain.
-magagaling at talentadong mga artisano.
•Ambag ng Imperyong Babylonia
~Code of Hammurabi - binubuo ng 262 na mga batas na kailangang sundin at gawain sa pang araw-araw na pamumuhay.
✓Isa sa mga batas na ito at ang "mata sa mata ngipin sa ngipin"na nangangahulugang kung ano man ang gawain mo na masama sa iyong kapwa ay ibabalik sayo at mapagdadaanan mo din.
~Kontrata - mahalaga itong ambag dahil ginagamit ito upang makipag negosasyon kung saan ang dalawang panig ay nagkakasundo sa isang bagay.

Imperyong Akkad(2300 BCE)
-pinakaunang imperyo sa buong mundo
-itinatag ni Haring Sargon 1
-pinuksa ang makapangyarihang sumer sa pamumuno ni Luggal-Zaggist
-pinag-isa ang buong sumer
-monarkiya ang uri ng pamahalaan
★Naramsim-ang pumalit kay Sargon 1
•Lipunan at Kultura
-itinatatag ni Sargon si Enheduanna bilang priestes ni Innana ng Ur,ang diyos ng buwan ng mga Akkadian.
-nakontrol ni Sargon ang relihiyon at kultural na gawain sa imperyo.
•Ekonomiya
-Pinagyaman ang pagsasaka,paghahayupan at pakikipagkalakalan.
•Ambag ng Imperyong Akkad
-unang postal system kung saan ang clay tablet ay binabalot sa clay envelop at may selyo na ang pinapadalhan lamang ang makapagbubukas at dahil dito napagyaman ang komunikasyon.
-linggwaheng Akkadian tulad ng Arabe at Hebreo.

Ilan sa mga Ambag ng Sumer
•Sexagesimal System
-ito ang pagbilang na nakabatay sa bilang na 60.
•Ziggurat
-isang templo ng mga Sumerian,mayroong pitong palapag at nasa tuktok ang altar at simbahan.
•Cuneiform
-isa sa pinakamaaga na sistema ng pagsulat.Ang Cuneiform ay hango sa salitang latin na cunneus o ang kombinasyon ng mga wedge na ginagamit na tanda nito.
-ginagamitan ng 600 na pananda sa pagbuo ng salita at ideya.
•Gulong
-Isang hugus bilog na goma na ginagamit sa mga sasakyan.
•Araro sa Pagsasaka
-ginagamit ng mga magsasaka upang mas maging mabilis at madali ang pagbubungkal ng lupa.

Sumer(6000 years ago)
-May mga tanyag na lungsod-estado(Kish,Ur,Larak,Nipphur,at Lagash)
-Pinamumunuan ng paring hari o patesi.
LIPUNAN AT KULTURA
•May Tatlong Pangkat sa Lipunan
-Maharlika
★Binubuo ng mga opisyal at pari
-Mangangalakal at Artisan
★Sila yung mga tao na nakikipagpalit ng mga produkto sa iba't-ibang bansa at yung mga manggagawang may kasanayan na gumawa ng mga kagamitan.
-Magsasaka at alipin
★Ito yung mga tao na nagtatanim at nagpapatubo ng mga halaman lalo na ng palay at ang mga alipin ay yung pinakamababa sa lipunan na utus-utusan at sunud-sunodan lamang.
•Pag-aaral
-May mga paaralan,tinuturo na ang pagbabasa,matematika,surgery,astrolohiya at may lingwistika na tinatawag na EDUBBA.
•Relihiyon
★Sumasamba sa mga diyos o tinatawag na polytheism.
~An- diyos ng langit
~Enlil- diyos ng hangin at bagyo
~Ea- diyos ng katubigan
~Ishtar- diyos ng pag-ibig at digmaan
~Enki- diyos ng tubig
•Ekonomiya
~Pagsasaka sa tulong ng irigasyon.
~Paghahayupan ay isang ding kabuhayan
~Kalakalan