Դրօշակ

21 Դեկտեմբեր 1906-ին, Թիֆլիսի մէջ, իր մարտական պարտականութեան ճամբուն վրայ, իրեն վստահուած ահաբեկչութիւնը յաջողութեամբ կատարելէ եւ 2 ժամ շարունակ ոստիկանութեան հետ կռուելէ ետք, Թիֆլիսի կայարանի մօտ գնդակահար ինկաւ ահաբեկիչ ընկեր Յովհաննէս Զաքարբաբեանը:

Յովհաննէս Զաքարբաբեան (1882-1906) Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

...սպարապետը կանչեց Նժդեհին ու ասաց:

–Ղարաքիլիսէի ճակատը զուրկ է զօրքից, իսկ թշնամին ուզում է օղակել մեզ ու ծունկի բերել: Մեր փրկութիւնը նոր զինւորներ ունենալու մէջ է: Պէտք է ացննեց գիւղերը, կոչ անես դասալիքներին, դուրս բերես իրենց տներից եւ ուղարկես զօրամասերը:

–Լսում եմ եւ պատրաստ կատարելու ձեր հրամանը.- եղաւ Նժդեհի պատասխանը:

Գարեգին Նժդեհի Դերը Ղարաքիլիսայի Ճակատամարտին Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Այսօր Գարեգին Նժդեհի մահուան 68-րդ տարելիցն է:

Նազովրեցին կուսուցանէր, թէ մարդուս մէջ ապրող հոգին աւելի արժէ քան ողջ աշխարհը:

Նոյնը,– գեղեցկագոյն բանն այս աշխարհում նկարագիրն է, վսեմ ու ազնւական:

Իտէալ, իտէալապաշտութիւն,– դա միակ միջոցն է, որի շնորհիւ տգեղ ու տկար հոգիներն ու նկարագրերը կը գեղեցկանան, կը բարձրանան, կը փարթամանան:

Նախ Մարդ (Խօսք Հայ Երիտասարդութեան). Նժդեհ Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Այսօր Գարեդին Նժդեհի մահուան 68-րդ տարելիցն է:

Կարմիր հրամանատարութիւնը – նապաստակի որսի նման միայն սովոր – անցեալի արնոտ փորձերից խրատուած, գիտէր, որ Արաքսի սիւնիքեան ափում հայ մտաւորականութիւնը որսալու համար պէտք էր նախ սպանել առիւծը, որ կապրէր ամէն մի Սիւնեցու մէջ:

Նա գիտէր, նա զգում էր այդ եւ անոյժ ցասմամբ ու անվերջ նա հաչեցնում էր իր շները՝ թուրքն ու թաթարը Սիւնիքի վրայ եւ... այսքանը միայն:

Սովորական չէր փախցրած որսը:...

Հրաշագործ Պարտաճանաչութիւնը. Նժդեհ Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Այսօր Գարեգին Նժդեհի մահուան 68-րդ տարելիցն է

«Տեսնե՜լ ու զգալ թէ ինչպէս մտակոյր հայը զէնքեր է դարբնում իր հարազատ եղբօր դէմ, ընդհանուր թշնամու գործը հեշտացնելու համար – ա՜հ, այդ զարհուրելի ողբերգութիւնը դեռ այսօր էլ բաժինն է հայ յեղափոխականի:

Այդ պատճառով դեռ այսօր էլ հայութեան քաղաքական ճակատագրէն աւելի՛ դառն է նրա ներքին ճակատագիրը:

Ահա՛, դեռ եւս չյաղթահարւած հայութեան որոշ տարրերի այս ստրկամտութեան մէջ է Դաշնակցութեան ողբերգութիւնը»:

Դաշնակցութեան Փառքն ու Ողբերգութիւնը (Խորհրդածութիւններ). Նժդեհ Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

1907 դեկտեմբեր ամսուն, Աքիայի բանտին մէջ, առկայծ կանթեղի մը պէս կը հանգէր ողբացեալ եւ չքնաղ ընկեր մը, Յովակիմ Աչըգկէօզեան:.Հայ յեղափոխութեան «Ոսկեղէն մատեանին» մէջ Աչըգկէօզեանի կեանքը ամուր եւ առաքինի կեանքի էջ մը կարող է աւելցնել այնքան հիանալի հերոսներու համաստեղութեան մէջ...

Յովակիմ Աչըգկէօզեան Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Դեկտ. 19-ին, Փարիզում, վախճանւեց Հ. Յ. Դաշնակցութեան վաստակաւոր գործիչներից մէկը՝ Լեւոն Թադէոսեան – Պապաշան: Հանգուցեալը Քրիստ. Միքայէլեանի քրոջ որդին էր, ծն. 1865 թ., Ագուլիսում: Սնւած ու դաստիարակւած էր Քրիստափորի խնամակալութեան եւ գաղափրական շնչի տակ: Թէ որպէս հանրային գործիչ եւ թէ իբրեւ դաշնակցական, հազւագիւտ ազնւութեան ու գաղափարաբանութեան տէր մարդ էր եւ մեծ յարգանք ու վստահութիւն էր վայելում ընկերների եւ համակիրների աչքում: Եղել է Հայաստանի Խորհրդարանի երեսփոխան, Հ. Յ. Դաշնակցութեան Կենտր. Կոմիտէի, Ընդհանուր Ժողովների եւ Գերագոյն Դատ. Ատեանի անդամ: Վերջին տասը տարիները վարում էր Հ. Յ. Դ. Կենտր. Դիւանի գործերը:

ՊԱՊԱՇԱ. Լեւոն Թադէոսեան Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Մոռցուածներէն մէկը...

Դեռ 1915 թուականին տեղի ունեցած Հայութեան մեծ գաղթէն առաջ, 1895-96 թուականին, դէպի Սուրիա գաղթած Չմշկածագցի Թոփճեան ընտանիքի զաւակն էր Արմէնը, ով իր եղբայրներով դարձաւ կարեւոր մէկ մասնիկը Հալէպահայ գաղութին, իրենց նուիրուած ու կարգապահ աշխատանքով եւ ծառայութիւններով:

1909 թուականի Կիլիկիոյ ջարդերէն ետք, Կուսակցութեան հրահանգով Հալէպ մեկնեցաւ բոլորիս յայտնի Տիգրան (Ծամհուր) Ամսէյեանը, Կիլիկիոյ հետ սահմանապահ Հալէպի հայութեան սպառնացող վտանգին առաջքն առնելու համար. հոս, Արմէնը աշակերտեցաւ անոր, սորվելով Ծամհուրէն ռումբի պատրաստութեան գաղտնիքները:

Ամիսներ ետք, երբ վտանգը անցած էր, Արմէն կը ստանայ պատրաստած ռումբերը տեղափոխելու յանձնարարութիւն եւ անզգուշութեան ակնդարդ մը միայն ճակատագրական կ'ըլլայ անոր յետագայ կեանքին համար, մինչեւ իր մահը՝ 18 Դեկտեմբեր 1962:

Արմէն Թոփճեան Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

1967 Դեկտեմբեր 18ին իր մահկանացուն կնքած է յեղափոխական հին սերունդի վերջին շառաւիղներէն Ղեւոնդ Մելոյեան:

Ողբացեալը, բնիկ վանեցի, մօտ 90 տարեկան, եղած է ուսուցիչ, յեղափոխական գործիչ եւ գրագէտ:

Վասպուրականի մեր դաւադրական ձեռնարկներուն մէջ կարեւոր դեր ունէր:

Բացի հին վասպուրականցիներէն, ոչ ոք կը ճանչնար այդ լռակեաց մարդը: Վերջին Մոհիկաններէն մէկն է: Բովանդակ նուիրումով, ինքնամոռաց թափով՝ ամէն ինչ տուաւ իր ժողովուրդին:

Ղեւոնդ Մելոյեան. Մոռցուած Խոնարհներէն Մէկը Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

...Եւ քանի գոյութիւն կ'ունենան նոյնանման հարստահարիչները, ժողովուրդը միշտ կը ծնի վրիժառու զաւակներ, քանի որ կը թագաւորեն կամայականութիւնն ու անարդարութիւնը եւ ժողովրդի թշնամիները կը շարունակեն իրենց անսանձ արարքները, Նեմեզիդայի սուրը չի դադարի իր հարւածները տալուց:

Տերրօր. Տէր-Սահակով Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Անվիճելի է այս ճշմարտութիւնը, որովհետեւ, եթէ Ռուսաստանը, ցարական կամ սովետական, Հայաստանին Ազատութիւն եւ Անկախութիւն տալու մտադրութիւն եւ նպատակ ունենար, ապա նա չէր դաւի, չէր հալածի եւ յետոյ զինու զօրութեամբ չէր ջնջի հայ ժողովուրդի ծանր գներով ձեռք բերած Ազատութիւնն ու Անկախութիւնը:

Ռուսաստանը Հայ Ժողովրդին Անկախութիւն Տալու Տրամադրութիւն Չի Ունեցել Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Իր ստացած կրթութիւնը շատ համեստ էր, հազիւ աւարտել էր իրենց տեղի տարրական դպրոցը: Սակայն Դաշնակցութեան յարկի տակ գործելով, ապա ինքնաշխատութեամբ զարգացրել էր իր գիտելիքների պաշարը եւ իբրեւ մարտիկ ու ահաբեկիչ իրեն յանձնւած պատասխանատու աշխատանքները կատարելիս՝ լուրջ կուսակցականի, քաղաքական ազգային լուրջ, ծանրակշիռ հարցերը առարկայօրէն ըմբռնելու կարողութիւն էր ցուցաբերում եւ այդու ներքնապէս ամրապնդւում էր, անպարտելի էր դառնում իր աշխատանքները վարելիս:

Մէկը Խոնարհ Նուիրեալներից. Ղազար Մակունց Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Կովկաս, Պարսկաստան թէ երկիր՝ յեղափոխական աշխատանքին զմայլելի անձնուիրութեամբ լծուած էին բազմաթիւ կիներ, որոնց զոհաբերութեան պատրաստակամութիւնը այրերէն ոչնչով պակաս չէ եղեր: Իսկ եթէ կիներու անունը կապուած չէ եղեր յայտնի դէպքերու հետ, բացի մէկ երկու բացառութիւններէ, մեղաւորը հոդ այն դժոխային պայմաններն են, որոնց մէջ եւ որոնցմով շրջապատուած աշխատեր են մեր սկզբնական շրջանի «առաքեալ»ները, վերջէն ալ մեր զինակիր ու հայդուկային խմբերը: Անոնց համար ոչ թէ մահն էր իսկական նահատակութիւնը, այլ այդ պայմաններու մէջ կենդանի մնալը եւ գործելը:

Իշխանուհի Սաթենիկ Արղութեան (Ծաղիկ) Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Տիկին Սաթենիկը Իշխանի՝ միշտ եւ ամեն տեղ հետն է, կեանքի, գաղափարի եւ գործի ընկեր: Եւ միասին էլ, միեւնոյն գերեզմանում հանգչում են այսօր Փարիզի արւարձան Շաւիլի գերեզմանատան բարձունքում:

«Մեր Զոհերը». Սաթենիկ Արղութեան (Ծաղիկ) Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

1944 Դեկտեմբեր 11ի իրիկունը, «հայ» համայնավներու ձեռքով, Աթէնքի Նոս Քողմոս թաղամասի մէջ սպաննուեցաւ դաշնակցական գործիչ Միհրան Փափազեանը, կնոջը Արշալոյսի, իր զաւկի Սերգօ Օնպաշեանի եւ ուսուցիչ-բանաստեղծ Մանուկ Մանուկեանի հետ: Ոճիրէն երեք շաբաթ ետք դիակները մերկ վիճակով գտնուեցան փոսի մը մէջ:

Միհրան Փափազեան Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

...երեւի իր մտքում այն փիլիսոփայութիւնն էր անում, որ այդպէս էլ պէտք է լինէր. ինչ որ լինելու է՝ պէտք է լինի, ուստի եւ դժգոհելու ոչ մի պատճառ չկայ:

Շարունակե՞լ... Չէ՛, անկարելի է. կան գեղեցկութիւններ, որոնց անկարելի է թղթի վրայ դնել, այլ պէտք է զգալ միայն: Պետրոսը առատօրէն շնորհւած էր այդ գեղեցկութիւններով:

Պետրոս Սերեմճեան Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Պետօն, բռնութեան հասցէին իր ուղղած շատ մը համարձակ, բարձր խօսքերու մէջ ըսած է նաև հետևեալը – «Ես հոս գաղափարի մը ներկայացուցիչն եմ, դուք, վատե՛ր, ապուշներ, անիրաւներ, դուք իմ անձս կրնա կախել միայն, կրնա՞ք կախել ԳԱՂԱՓԱՐԸ...»:

Էտիրնէի Քաջերը Կախւած Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Ադրիանուպօլսում, դեկտեմբերի 9-ին, հրապարակաւ կախաղան հանւեցին մեր երկու թանկագին ընկերները՝ ՊԵՏՐՈՍ ՍԷՐԷՄՃԵԱՆ եւ ՕՆՆԻԿ ԹՈՐՈՍԵԱՆ: Նրանց հետ միաժամանակ կախաղան բարձրացան իրենց զինակից երկու բուլկար ընկերները՝ ՍՎԻԱՆՏՕՍԼԱՎ ՄԷՐՋԱՆՕՖ եւ ՀԱՃԻ ԽՐԻՍՏՕ ԻԼԻԷՎ:

Չորս Կախաղան Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

1949 Դեկտ. 6-ին, Համադանում, մօտ 80 տարեկան հասակում, սրտի կաթւածից յանկարծամահ եղաւ Սասնոյ Գելիէգուզան գիւղացի, անւանի հայդուկ եւ Հ. Յ. Դաշնակցութեան ամրտական անդրանիկ սերնդի անձնւէր զինւոր Կարապետ Աւոյեանը, որ յայտնի է «Մօրուք» Կարօ անունով:

Կարապետ Աւոյեան Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Աչքերը սարսափով լեցուն էին՝ երբ ատրճանակիս փողը ուղղեցի աջ քունքին եւ կրակեցի: Երկրորդ փամփուշտի մը հարկ չմնաց: Խռպոտ ձայն մը եւ Փաշան նստած տեղէն տապալեցաւ կառքին մէջ, գլուխը իմ կողմս, գրեթէ ոտքերուս տակ: Կառքը դեռ կարշաւէր

Սայի Հալիմ Փաշայի Ահաբեկումը Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Միհրանի եւ Յովհաննէսի ցաւալի մահը տեղի ունեցաւ դեկտ. 5ին: Միհրանը եւ միւս տղաները հաւաքւած կը լինեն Ագարակ գիւղը: Չեկիստները լուր կառնեն այդ մասին. կենտրոնից կը գան միտ 200 չեկիստներ: Զինւած գնդացիրներով ու թնդանօթներով՝ կը պաշարեն Ագարակը: Տղաները կը սկսեն դուրս գալ գիւղից, որ փախչեն: Միհրանենց տան ետեւը, պարտէզի մէջ կը կապեն գնդաձիրներ: Միհրանին կպչում է 40ից աւելի գնդակ...

Միհրան Շառոյեան Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

«Առաջ ենք բերում մի քանի կենսագրական տեղեկութիւններ այն վեց զինատար նահատակների մասին, որոնց վարած կռւի մանրամասները ընթերցողը կը գտնի... պարսկա-տաճկական սահմանագլխից գրած թղթակցութեան մէջ...»

Վեց Զինատար Նահատակներ (Կենսագրական) Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Կռւին մասնակցող քիւրդերից մէկը ասել է. «եթէ ֆէդայիները թրջւած չլինէին, անկարելի պիտի լինէր նրանց մօսինիների հետ կռւել. այդ մօսինիների ահից էր, որ առաջին անգամ չվստահացանք քիչ ուժով յարձակում գործել»...

Նամակ Պարսկա-Տաճկական Սահմանագլխից Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

–«Ինչո՞ւ Հայաստան եկած էք»:

–«Եկած եմ բոլշեւիկեան կարգերը տապալելու եւ կապիտալիստական կարգեր հաստատելու»:

–«Ա՜խր, կատակում է՞ք, ընկեր Խոնդկարեան»:

–«Բա՜հ, ի՞նչ էք ուզում որ ասեմ, երիտասարդ, եկել եմ իմ հայրենիքս տեսնելու: Հոս եմ ծնուել, հոս եմ սովորել, սա իմ հայրենիքն էր՝ երբ դուք դեռ ծնուած չէիք»:

Փոս Մը Եւս (Արշամ Խոնդկարեանի Յիշատակին) Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

«ամէն ոք պէտք է օգնէ յեղափոխականներուն: Ես ոչ մի կուսակցութեան չեմ պատկանիր, բայց իմ չնչին լումաս «Դաշնակցութեան» գանձանակը կը սիրէի ձգել»...

Տիգրան Երկաթի մէջ, իբր մարմնացած բողոք, կար յեղափոխութեան փոթորիկը, պաշտումը դիւցազնագործութիւններու, քնքուշ հոգիով մը շրջանակւած: Մե՜ղք, որ վայրագ հիւանդութիւն մը, թոքախտը, քայքայեց այդ համակրելի եւ պատւական կեանքը:

Տիգրան Երկաթ (Կարապետ Պիլէզիկճի) Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Եթէ նա չնետուեց արիւնռուշտ ու մահաբեր գուպարների մէջ, եթէ չերեւաց մրրիկի թեւերի վրայ, ոչ թէ որովհետեւ խուլ էր հայաշխարհը սարսող որոտումին, այլ որովհետեւ անզուսպ կիրքն ունէր ապրելու: Ապրելու հայ ժողովուրդին ու հայրենիքին համար:...

Շանթը տենչաց բարձունքին ու այդ սիրով արգասաւորեց իր ջանքերը եւ լիացրեց հայութիւնը:

Շանթը ապրեց մինչեւ մահ:

Յեղափոխական Շանթը Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Նոյեմբերի 29-ը Լեւոն Շանթի մահուան օրն է. այս յօդուածով յայտնի ազգային գործիչ Կարօ Սասունին գրած է Շանթի գրական վաստակին մասին:

Լեւոն Շանթ (1869-1951) Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Այսօրուայ պէս, Նոյեմբեր 29-ին (հին տոմարով՝ 16-ին) վերջ գտաւ յայնի Սեբաստացի հայդուկ «Մուրատի ճամբորդութիւնը»: Այդ ճամբորդութիւնը տեւեց գրեթէ 8 ամիս, երբ ան մի քանի ընկերներով, իր ծննդավայր Սեբաստիոյ Կովտուն գիւղէն, հալածուելով օսմանեան իշխանութիւններուն կողմէ, ցամաք ու ջուր անցնելով հասաւ մինչեւ Սեւ ծովի արեւելեան ափ՝ Պաթում քաղաքը:

Այս ճամբորդութեան ժամանակ իր անբաժան ընկերը եղաւ Զմառացի Եղոն (բուն անունով Պօղոս Փափազեանը), ով նահատակուեցաւ իր ընկերներու «փրկութենէն» միայն 3 օր առաջ, պատմական Համշէնի Ռիզա քաղաքի ծովերուն մէջ:

Պօղոս Փափազեան (Եղօ) Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Այսօր Խրիմեանի Հայրիկի մահուան 117-րդ տարելիցն է...

Կը ներկայացնեն նատահակ բանաստեղծ Սիամանթոյի «Խրիմեան Հայրիկ»-ը «Հայորդիներ» շարքէն

«Տե՛ս քու ցիրուցան զաւկըներդ կործանումի ձայներէն ըմբոստացած,
Բոլորը մէկ դէպի նոր ու փրկարար Շաւարշանները կը քալեն:
Եւ Բզնունեանց Ծովը մրրիկով իր ալիքնեորւն, քու կերպարանքդ կաղերսէ,
Ոտքի կեցի՛ր մեզի հետ, ոտքի կեցիր տիրաբար, ո՜վ հերոսական Հայրիկ,
Եւ քու երբեմնի սուրդ եւ այսօրւան խաչդ նւիրական՝
Երկուքը մէկ, այերին մէջ ամբարձնելով, Աստծուդ նայւածքներուն գալարէ,
եւ դառնութեամբ ու քաղցրութեամբ Անոր հարցուր որ ընտրէ...»

Խրիմեան Հայրիկ. գրեց Սիամանթօ Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Տարօնի զաւակ էր Գեղամը, Մշոյ դաշտի Խէյրիան գիւղացի Կարապետ քահանայ Տէր Կարապետեանի որդին: Ծնած էր 1865ին: Նախնական կրթութիւնը ստացած էր ծննդավայրին մէջ, հօր խնամքին տակ, որ ջերմեռանդ հաւատացեալի եւ ուսումնասէր մարդու համբաւ ունէր: Այնուհետեւ, շուրջ եօթը տարի, մինչեւ 1883, յաճախած է Ս. Կարապետ վանքի Ժառանգաւորաց դպրոցը եւ ատեն մըն ալ Մուշի Միացեալ Ընկերութեան վարժարանը, եւ, վերջապէս, երկու տարի (1885-87) աշակերտած է Էջմիածնի Գէորգեան Ճեմարանը:

ՏԱՏՐԱԿ, ԱՍՈՂԻԿ. Գեղամ Տէր Կարապետեան Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Այսօր մեծ հայու, վաստակաւոր դաշնակցական ղեկավար գործիչ Ռուբէն Տէր Մինասեանի մահուան օրն է

«Դաշնակցականը ինքն իրենը չէ, նա իրեն կը զգայ մի մասը ամբողջութեան, իր գոյութեան եւ էութեան բուն նպատակը իր կուսակցութիւնն ու իր հայրնեիքն են. նրա «ինք»ը կը պատկանի հայրենիքին.– տարբեր է միւս Հայը. նրա «ինք»ը ինքն է. նա չունի զգացմունքն ամբողջականութեան, նրա համար ամբողջականութիւնը մի դմակ է, որից օգտուիլը իր իրաւունքն է. նա ինքն է աշխարհի կենտրոնը, եւ աշխարհը մի բարիք է իր վայելքի համար. դրանից առաջ կուգայ հակամարտութիւնը այդ երկու տիպի Հայերի միջեւ, մինը կ'ասէ՝ ես հայրենիքն եմ, միւսը կ'ասէ՝ հայրենիքը ես եմ»:

Դաշնակցականը. գրեց Ռուբէն Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

«Շատ ուրախ եմ, որ անմոռանալի Սաքօյի անունն ուզում են յաւերժացնել, բայց այդ առիթով կուզէի մի առաջարկ անել հանգուցեալ Սաքօյի յիշատակը բոլոր յարգողներին»...

Սեւ Քարեցի Սագոյի այրի՝ Մարիամ Ծովիանեանի նամակը, որ գրուած է Սաքոյի մահէն ամիս մը ետք, հրապարակուած Թիֆլիսի «Հորիզոն» օրաթերին մէջ:

Տիկին Մարիամ Ծովիանեանի նամակը Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Այսօր Սեւ-Քարեցի Սագոյի մահուան օրն է

«Կուսակցութիւնը նրա պարծանքն ու պաշտամունքն էր, Կուսակցութիւնը նրա խիղճն էր եւ նա անպայման հնազանդութեամբ, դիսցիպլինի ամենավեհ ըմբռնումով գնում էր միշտ՝ դէպի ուր մղում էր իր հոգեւոր Հայրը – դէպի տանջանքի ու ռազմի դաշտեր, դէպի ամենավտանգաւոր արկածներ:»

ՍԱՔՕ Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Կիրակի, կէսօրէ անմիջապէս ետք, մեկնեցաւ Ուստր՝ ընկերներու հետ: Զուարթախոհ, կորովի, առողջ: Մինչեւ այն րոպէն, երբ բեմ բարձրացաւ խօսք առնելու, ո՛չ մէկ անհանգստութիւն, ո՛չ մէկ անտրամադրութիւն: Ընդհակառակն: Գացած էր ի՛ր ցանկութեամբ, չըսելու համար՝ իր պնդումով. գացած էր Հ. Յ. Դաշնակցութեան Միացեալ Նահանգներու կազմակերպութեան այդ առաջին «օրրան»ներէն մէկը՝ հաւատաւոր ու խանդավառ ընկերներու մթնոլորտին մէջ վերանորոգուելու:

Օրուան պատգամը մտքին ու հոգիին մէջ՝ յարգանքի եւ սիրոյ ընդհանուր արտայայտութեանց ընդմէջէն, կը բարձրանայ բեմ. ու հազիւ իր մտածումները բառի ու խօսքի վերածած՝ շրթունքներուն վրայ, կ'իյնայ շանթահար: Կ'իյնայ թեւերուն մէջ ընկերներու, գրեթէ անշունչ...

Ընկ. Գուրգէն Մխիթարեան Ինկաւ Պատնէշին Վրայ Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Նոյեմբեր 24-ին, Թեհրանի մէջ, յետ երկարատեւ հիւանդութեան, իր մահկանացուն կնքեց ազգային, հասարակական եւ յեղափոխական վաստակաւոր գործիչ, Վասպուրականի hերոսամարտի .եկավարներէն, հաւատաւոր դաշնակցական Ընկ. Հայկակ Կոսոյեան

Ընկ. Հայկակ Կոսոյեանի Յիշատակին Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Երէկ մեր էջին վրայ հրապարակած էինք ՀՅԴ Պալքանեան շրջանի գործիչ Վարդոյի կուսակցութեան շարքերէն արտաքսման եւ անոր ահաբեկման մասին նիւթերը՝ կուսակցութեան նիւթական միջոցները յափշտակելու պատճառով:
https://arftroshag.blogspot.com/2023/11/blog-post_20.html

Վարդոյի մեղքը միայն կուսակցութեան՝ ՀՅԴ Պալքանի Կեդրոնական Կոմիտէի միջոցները եւ Արեւելեան Բիւրոյի դրամական յատկացումները իւրացնելը չէր. ան նաեւ օգտագործած էր իր «ընկերոջ»՝ բոլորիս յայտնի Պետրոս Սէրէմճեանի անունը, իր թերթի միջոցով դրամահաւաք կազմակերպելու, իբր Պետրոսի ձեռագիրներն ու յիշատակները ամբողջական հատորի մը մէջ հրատարակելու նպատակով:

Այս աշխատանքը Վարդոն սկսաւ Պետրոսի կախաղան բարձրանալէն ամիս մը չանցած եւ աւելի քան հինգ տարի, մինչեւ Պետրոսի եղբօր՝ Հայկ Սէրէմճեանի (Սիրէմճեան) այս հրապարակումը, ան ոչ մէկ համոզիչ բացատրութիւն տուած էր հրատարակութիւնը ուշացնելու համար, ոչ ալ վերադարձուցած էր նահատակ Պետրոսի անձնական յիշատակները, անտեսելով նոյնիսկ Պետրոսի հօր՝ Հաճի Կարապետի բազմաթիւ խնդրանքները:
https://arftroshag.blogspot.com/2023/11/blog-post_22.html

Վերջ Խարդախութեան Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

1907 թուականին Վիեննայի մէջ տեղի ունեցած Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան 4րդ Ընդհանուր Ժողովը, իր կարգապահական օրակարգի ընթացքին քննեց ՀՅԴ Պալքաններու շրջանի գործիչ, Վառնայի «Շարժում» թերթի խմբագիր Յակոբ Պատրիկեանի (Վարդօ) խնդիրը եւ կուսակցութենէն արտաքսման վճիռ կայացուց զեղծարարութեան եւ նիւթական յափշտակութիւններու մեղադրանքով. ժողովը նաեւ վճռեց որոշումը հրապարակել պաշտօնաթերթ «Դրօշակ» թերթին մէջ եւ 15 օրուայ ժամկէտ սահմանել անոր՝ իւրացուցած կուսակցական միջոցները վերադարձնելու համար:

Վարդոն մերժեց կատարել կուսակցութեան որոշումը, եւ անոր հարցը անցաւ ՀՅԴ Ահաբեկիչ Մարմնի ձեռքը, որուն պաշտօնական «Կազմակերպական Ազդ»-ը շատ չուշացաւ...

Տերրօր. Վարդօի Խնդիրը Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

Միսաք Թորլաքեան, քաջարի հայ երիտասարդը, որ անցեալ Մարտ 15-ին Պօլսոյ մէջ գնդակահար անշնչացուց հայ ժողովուրդի գլխաւոր դահիճներէն մէկը, Պէհպուտ խան Ճիւանշիր, Պաքուի քսան հազար հայերու կոտորածին գլխաւոր պատասխանատուն, և որուն դատավարութիւնը տեղի կ'ունենար ամիսներէ ի վեր Պօլսոյ անգիլական զինուորական ատեանին առջև, անպարտ արձակուած է:

Թորլաքեան Ազատ Արձակուած Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

1909 թւի նոյեմբերի 20-ին, Թիֆլիսի ոստիկանական վոհմակը ոտքի վրայ էր: Հայ աշխատաւորութեան դատի թշնամին, տխրաճռչակ Միհրանը եկել էր Թիֆլիս:

Քաղքենի թիֆլիսեցիներն անդարդ էին ու անտեղեակ: Դաշնակցական մի խումբ ընկերներ ոտքի վրայ էին: Միհրանին պէտք էր խփել, մի գործ, որ այնքան էլ հեշտ չէր:

Վիճակն ընկել էր Լեւոնին եւ Վաղարշակին:

Երկու Լեգենդ. Լեւոնի եւ Վաղարշակի Յիշատակին Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ

17 Նոյեմբեր 1984-ին, Լիբանանի մէջ մահացաւ Մուսա Լեռան ամենապանծալի դէմքերէն մէկը, Սուրիոյ եւ Լիբանանի խորհրդարաններուն մէջ երկար տարիներ Հայութիւնը ներկայացուցած, Դաշնակցութեան մէջ ղեկավար պաշտօաններ զբաղեցուցած ազգային, հասարակական, մշակութային եւ ռազմական գործիչ Ընկեր Մովսէս ՏԷր Գալուստեանը:

Ընկեր Մովսէս Տէր Գալուստեանի Կեանքն ու Գործունէութիւնը Պատմական դէմքեր, ազատագրական պայքար, յօդուածներ, խմբագրականներ