አዕምሮ የእናቶችና ህጻናት የህክምና ማዕከል/Aemiro MCH Specialty Center

ፍራፍሬዎች በእርግዝና (ክፍል 1)

🍎🍐
🍊🍋🍌 🍉
🍇🍓🫐🍈 🍒🍑
🥭🥝🍅🍆🥑🥥

መግቢያ፦

በእርግዝና ጊዜ ለጽንስ ለተሟላና አስተማማኝ ለሆነ እድገትና ብስለት እንዲሁም ጥንካሬና አቅም የተለያዩ የምግብ አይነቶችን መውሰድ ጥሩ ነው። ከተለያዩ የምግብ መደቦች ውስጥ ፍራፍሬዎች ይገኛሉ።

ፍራፍሬዎች ቫይታሚኖችን፣ ሜኔራሎችን፣ ማዕድናትን፣ ፋይበር፣ ፈሳሽ፣ ሃይል ሰጭ ወዘተ. የያዙ ናቸው።

ፍራፍሬዎች በተለያየ ሰዓት፣ በስናክ፣ በመክሰስ፣ ከምግብ በኋላ፣ ሌሊት ላይ ፣ በጧት ፣ መኝታ ሰዓት ወዘተ ይወሰዳሉ።

የፍራፍሬ አይነቶች በእርግዝና ፦

በእርግዝናዎት ጊዜ እንዚህን ፍራፍሬዎች ለመጠቀም ይሞክሩ። ይሞክሩ ሲባል ብዙ ነገር ስላለ ነው፦ አለማግኘት፣ አለመውደድ፣ አለመመቸት፣ የጨጓራ ህመም ፣ ጽንስ የመንከባከብ ፍላጎት ፣ የኢኮኖሚ አቅም፣ ወዘተ እንጅ መባል የነበረበት ይሞክሩ ሳይሆን መውሰድ ያስፈልጋል ነው።

እነዚህ ሁሉ ግን መወሰድ አለባቸው ማለት ሳይሆን አማራጮች አሉ ለማለት ነው። ብዙዎች ተመሳሳይ ጥቅሞች ነው ያላቸው።

እነዚህ ናቸው፦ በአማርኛ፦

1. ብርቱካን፣
2. ሙዝ ፣
3. አቡካዶ፣
4. ሎሚ፣
5. ማንጎ፣
6. አኘል፣
7. ሀባብ፣
8. እንጆሪዎች፣
9. ሸክኒት፣
10. አፕሪኮት፣
11. የወይን ፍሬ፣
12. መንደሪን፣
13. ዘይቱን፣
14. ቴምር፣ 15. ኮክ፣ 16. የበለስ ፍሬ፣ 17. የሮማን ፍሬ፣ 18. ሆጲ ፍሬ፣ 19. ሊቺ ፍሬ፣ 20. ፕለም ፍሬ፣ 21. ኩዊንስ ፍሬ 22. ኪዊ ፍሬ፣ 23. ኮኮነት፣ 24. ፐርስሞንስ፣ 25. ኔክታሪን፣ 26. የባህር ሎሚ

በእንግሊዝኛ ደግሞ በቅደም ተከተል፦

1. Orange,
2. Banana,
3. Avocado,
4. Lemon,
5. Mango,
6. Apple,
7. Watermelon,
8. Berries (Straw-, Blue-, Black-, Rasp-
9. Pear,
10. Apricot,
11. Grape,
12. Mandarine,
13. Guava,
14. Dates, 15. Peach, 16. Fig, 17. Pomegranate, 18. Passion fruit, 19. Lychee, 20. Plum, 21. Quince fruit, 22.Kiwi fruit, 23. Coconut, 24. Persimmon, 25. Nectarine, 26. Grapefruit,

እንዚህን እንግዲህ ማግኘት በተቻለና አቅም በፈቀደ ሁኔታ መጠቀም አስተማማኝ ለሆነ የጽንስ አድገት ይጠቅማሉ።

ያልተካተቱ ፍራፍሬዎች ያሉ ሲሆን ምክንያቱ ጤንነታቸው ያልታወቀ ወይም ችግር የሚያስከትል ነገር በውስጣቸው ስለያዙ ነው።

ለምሳሌ እንደ አናናስና ፓፓያ ያሉት በምግብነት ጥሩ ቢሆኑም ምጥ የሚያስመጣና ውርጃ ሊያስከትል የሚችል ቅመም በውስጣቸው የያዙ በመሆኑ በእርግዝና ወቅት መውሰድ አይመከሩም። ነገር ግን ሳያውቁ ወስደው ኖረው ግን ምንም ካልተፈጠረ እንደማይወሰድ ካወቁ ጊዜ ጀምሮ መተው ነው።

ከ1-14 ያሉት ፍራፍሬዎች ለእርግዝና ያላቸው ጥቅም ፦

ይቀጥላል ...

አዲስ መድኃኒት
ለእርግዝና ትውከት አስመጣንልዎ !

Prilam DR 10mg/10mg ይባላል።

Doxylamine_Pyridoxine ወይም PRILAM DR የተባለውን ለማስመጣት ብዙ ጥረት ስናደርግ የነበረውንና በእርግዝና ጊዜ የሚያቸግርዎትን ማቅለሽለሽና ትውከት የሚያክመውን መድኃኒት አስመጣን።

ከዚህ በፊት ከነበሩት የትውከት ክኒኖች የተሻለ ምቾትና ውጤት ያለው ነው። በቀን አንድ ጊዜ ምሽት ከራት በፊት 2 ሰዓት ቀደም ተብሎ 2 ፍሬ ይወሰዳል። ይህ ካልተቻለ በመኝታ ሰዓት ይውሰዱ።

የእርግዝና ደህንነት መደቡ A (FDA Pregnancy category A) በመሆኑ መልካምና ጽንስ ላይ ምንም ተጽእኖ የሌለው ነው።

መድኃኒቱ የሁለት ንጥረ-ነገሮች ጥምረት ነው። መድኃኒቱ እንዴት እንደሚሰራ በእንግሊዝኛ እናንብበው፦

Doxylamine is an antihistamine that is thought to work by affecting certain natural substances (acetylcholine, serotonin) in your body or by acting directly on certain parts of the brain. Pyridoxine is a B-6 vitamin that is important for good health. Most people get enough pyridoxine in their diet, but certain health conditions (such as pregnancy, poor diet, alcoholism) can result in a lack of this vitamin.

///

በተረፈ ለበለጠ ምክርና ህክምና ጎራ ይበሉ።
አዕምሮ የእናቶችና ህጻናት የህክምና ማዕከል!.. ይምጡ ከጭንቀትዎ ይገላገላሉ !

የውስጥ መስመር
👇
በ ወይም
በ ያግኙን !

ልዩ የህክምና ዘገባ (3)

5ኛዋን ቀዶ ህክምና በማድረግ ልጇን ተገላገለች !!

መግቢያ ፦

1. የተፈጠረው/የነበረው ሁኔታ ፦
. . . 5ኛ እርግዝናና ሁሉም የበፊት ወሊድ በቀዶ ህክምና የነበረ፣
2. የተሰጠው ህክምና ፦ . . ለ5ኛ ጊዜ የወሊድ ቀዶ ህክምና፣

ዝርዝር ዘገባ ፦

የባህር ዳር ከተማ ነዋሪና በንግድ ስራ ላይ ተሰማርተው የሚገኙት ፣ ከዚህ በፊት አራት ጊዜ ቀዶ ህክምና የነበራቸውና የአሁን ነፍሰ-ጡር እናት የጽንስ ክትትላቸውን በአዕምሮ የእናቶችና ህጻናት የህክምና ማዕከል በአግባቡ ሲያደርጉ ከቆዩና ከፈጸሙ በኋላ በዛሬው ዕለት 5ኛ ቀዶ ህክምናቸውን በማከናወን ጤናማ ልጅ የወለዱ መሆኑ ተገለጸ።

የዚህ ወሊድ ሁኔታ?

የወሊዳቸው ሁኔታ በቀጠሮ (elective cesarean) ሲሆን 38ኛ ሳምንታቸው ላይ ቀን ተቆርጦ በ18/2015 ዓ.ም በዕለተ ዓርብ በጠዋቱ 3.6 ኪ.ግ ሴት ልጅ መገላገላቸው ተገልጿል። የተለመደው የቀጠሮ ወሊድ በ39 ሳምንት ሆኖ እያለ ለምን በ38 ሳምንት ሆነ ተብሎ ለቀረበላቸው ጥያቄ ሃኪማቸው ሲያብራሩ የቀዶ ጥገና ወሊድ እየጨመረ ሲመጣ የእናቲቱን ደህንነት ለማረጋገጥ ሲባል ቀደም ተብሎ እንዲወልዱ ይደረጋል ካሉ በኋላ ተጨማሪ ቀናት ቢቆዩ በእናቲቱ ላይ የሚኖረው የደህንነት ስጋት ምን እንደሆነ ደግሞ በሌላ ጽሑፍ የሚገለጽ ይሆናል ብለዋል።

ይህን ወሊድ ለየት የሚያደርገው ፦

ለ5ኛ ጊዜ ቀዶ ህክምና ማድረጋቸው ሲሆን እንደበፊቱ ሁሉ የዛሬውም ያለምንም ችግርና ደም መፍሰስ ተከናውኗል። ከአምስቱ ውስጥም ከመጀመሪያውና ሁለተኛው ውጭ ሁሉም በአዕምሮ የእናቶችና ህጻናት የህክምና ማዕከል ውስጥ መሆኑ ተመልክቷል።

ስጋት ያልገባቸው ወላዷ ወ/ሮ ሲጠየቁ ፦

ለአምስተኛ ጊዜ እንድታረግዝ ተፈቅዶላቸው ያረገዙት እናት በክትትላቸውም ሆነ በወሊዳቸው ጊዜ ምንም አይነት ስጋት ያልተሰማቸው መሆኑን ሲጠየቁ የሰጡት ማብራሪያ የሃኪማቸው ብቁነት፣ የረጅም ጊዜ ልምድና ጠንቃቃነት እንዲሁም የተቋሙን ሁለንተናዊ አቅምና ዝግጁነት ስለሚያውቁ መሆኑን ተናግረዋል። እሳቸውም ክትትላቸውን በአግባቡ በማድረጋቸውም ጭምር ነው ብለዋል።

ከ3 ጊዜ በላይ መውለድ ይቻላል ወይ ለሚለው?

ከ3ጊዜ በላይ በቀዶ ጥገና መውለድ ይቻላል ወይ ተብለው ሲጠየቁ የተቋሙ ስራ አስኪያጅና ሃኪም የሰጡት መልስ በአጭሩ እንደ ሁኔታው ይቻላልም አይቻልምም የሚል ሲሆን ማብራሪያው በሌላ ጊዜ በጽሑፍ ይሰጣል ብለዋል። በግላቸው ከዚህ በፊት ጥቂት እናቶችን ለ6ኛ ጊዜ ቀዶ ጥገና የሰሩላቸው መኖራቸውን ገልጸው እስክ 7 (ሰባት) ጊዜ በሃገራችን የተሰሩ እንዳሉ አስታውሰዋል።

በ38 ሳምንት መውለድ ጽንስ ላይ ተጽዕኖ የለውም?

ተደጋጋሚ ቀዶ ህክምና የተሰራላቸው እናቶች ለመውለድ ከ38 ሳምንት በኋላ መቆየት ማህጸናቸው ላይ የዘለቀ ጫናና በዚህ ምክንያት የበፊቱ የስፌት (scar) የመተርተር አደጋ ስለሚኖረው ስለእናቲቱ ሲባል ቀደም በማለት በ38 ሳምንት የምትወልድ ሲሆን በዚህ ወቅት መውለድ ምንም እንኳ ወራቱ ቢሆንም ጽንሱ ላይ መጠነኛ የመተንፈስ መቸገርና የህክምና እርዳታ የመፈለግ ሁኔታ ሊኖር እንደሚችልና ይህም ተጠባቂ ሁኔታ እንደሆነ ሃኪሙ አብራርተዋል። ጨቅላ ህጻኗም እንደተወለደች በተቋሙ የህጻናት ስፔሻሊስት ሀኪሙ አማካኝነት ተገቢውን እርዳታ በማግኘት በመልካም ሁኔታ ላይ ያለች መሆኑ ተገልጿል።

ዋና ዋና ጥንቃቄዎች ምንድን ናቸው?

ለ5ኛም ሆነ በማንኛውም ጊዜ በድጋሚ የቀዶ ህክምና ወሊድ ሲደረግ ሊደረጉ የሚገባቸው ዋና ዋና ጥንቃቄዎች ምን ምን እንደሆኑ ሲጠየቁ ሃኪማቸው እንዲህ መልሰዋል፦

1. መድማት እንዳይኖርና መድማት ካለ ደግሞ አንዱ የህክምና አካል በመሆኑ የደም ባንክ (mini blood bank) በተቋሙ ሊኖር ይገባል፣
2. በቀዶ ጥገና ጊዜ ከበፊት የተሰራው ቀዶ ህክምና ጠባሳዎችን (adhesions) ሰርቶ ሊሆን ስለሚችል የሆድ አካላት ላይ ጉዳት እንዳይደርስ ጊዜ ወስዶ በጥንቃቄ መስራት ፣
3. የእንግዴ ልጅ (placenta) ማህጸን ግድግዳ ላይ የመጣበቅና ስር የመሰደድ ሁኔታ ስላለ ይህን ታሳቢ በማድረግ መስራት ናቸው ብለዋል ሃኪሙ።

ጥንቃቄዎችን መተግበር ፦

እነዚህን ከላይ የተዘረዘሩትን ጥንቃቄዎች በመተግበር በተከናወነው የቀዶ ህክምና ሂደትም መልካም ውጤት ተገኝቷል ብለዋል ሃኪሙ። የመጀመሪያውና ሁለተኛው ጥንቃቄ ሁሌም ያለ ሲሆን በተለይ ሶስተኛውን ጥንቃቄ በተመለከተ ከክትትል ጀምሮ ተጨማሪ ልዩ ትኩረት ተሰጥቶ እንደነበር ገልጸዋል። ይህም ከክትትል ጊዜ ጀምሮ የእንግዴ ልጁ ሁኔታ (placental adherence) በአልትራሳውንድ በየጊዜው ሲጠና እንደነበርና የመድማት አደጋ ሊፈጥር የሚችልና ስር የመስደድ ሁኔታ (accreta and percreta) እንዳልነበር ሃኪሙ ጠቁመዋል። ችግር ሊፈጠር እንደሚችል ቀድሞ ማሰብና መዘጋጀት ልባምነት ሲሆን አንድ ሃኪም ይህን ገንዘብ ሊያደርግ እንደሚገባ እግር መንገዳቸውን አስገንዝበዋል።

ወ/ሮዋ ቀጣይ ልጅ ቢፈልጉስ?

በመጨረሻ ወ/ሮዋ ቀጣይ የልጅ ፍላጎት ቢኖራቸው ለ6ኛ ጊዜ ማርገዝና መውለድ የሚፈቅድ ሁኔታ ይኖራቸዋል ወይ ተብሎ ለቀረበላቸው ጥያቄ ሃኪማቸው እንዲህ ብለዋል፦

እኒህን ወ/ሮ በተመለከተ ከመጀመሪያው ጀምሮ 5ቱም ቀዶ ህክምና ሲሰራላቸው በጥሩ ሁኔታ ስለነበርና እርሳቸውም ማህጸናቸውና ሆዳቸው ጠንካራ እንዲሆን የተመጣጠነ ምግብ ሲወስዱ ስለቆዩ እስከ ስድስትና ሰባት ከዚያም በላይ ድረስ መውለድ የሚያስችል የማህጸን ሁኔታ (strength) እንደያዙ በቀዶ ጥገናው ጊዜ በተደረገው የማህጸን ግምገማ ግንዛቤ የተወሰደ መሆኑን ገልጸዋል። ነገር ግን ጥሩ ሁኔታ ላይ ያልሆነ ማህጸን ከ3 ጊዜ በላይ ማርገዝ ላይፈቀድ ይችላል በማለት ዝርዝር ማብራሪያ ተሰጧል።

የቀዶ ህክምና ወሊድ የመጨረሻ ገደብ የለውም?

እንዲህ ተብለው ሃኪሙ ሲጠየቁ በጥናት የተደገፈ በቀዶ ህክምና ለመውለድ የመጨረሻ ቁጥር የተቀመጠ የለም ብለዋል። በእያንዳንዱ ቀዶ ህክምና ጊዜ የማህጸን ሁኔታ እየተገመገመ መቀጠል ይቻላል።

በሃገራችን 7 ጊዜ የወለዱ ያሉ ሲሆን በአለም 11 ጊዜ የወለደች (በአሜሪካ ክሪስቲና ሃውስ የተባሉ እናት) ሪፖርት አለ ። በአዕምሮ የእናቶችና ህጻናት ህክምና ተቋም ከፍተኛው ቁጥር እስከ አሁን ድረስ 5ኛ ነው። ኢትዮጽያን ጨምሮ በታዳጊ ሃገሮች ህብረተሰቡ አጠቃላይ ካለው የኑሮ ሁኔታ አንጻር አጠቃላይ ከ3 ጊዜ በላይ ቀዶ ህክምና ባይሰራ የሚል ምክር ያዘለ መመሪያ (guideline) እንዳለ ግን ሃኪሙ ሳይጠቁሙ አላለፉም።

ጥናቶች እንዲህ ይላሉ ፦
There's usually no limit to the number of caesarean sections that you can have. But the more you have, the longer each operation will take, and a little the higher your risk of complications becomes (Biler et al 2017, RCOG 2016).

ቀጣይ ግን ማርገዝ ትችላለች?

የዛሬዋ እናት የልጅ ፍላጎት ካላቸው ቀጣይም መውለድ የምትችል መሆኑ የተነገራት ሲሆን ይህም ማህጸኗ በቂ ውፍረት ያለው መሆኑ በቀዶ ህክምናው ሰዓት ስለታየ ነው።

እኒህን ወ/ሮ ጨምሮ 2 እና ከዚያ በላይ የወሊድ ቀዶ-ህክምና ያላቸው እናቶች ቀጣይ ለማርገዝ ለ18 ወራት እንዲታገሱ ይመከራል። ለዚህም ባለሞያ በማማከር አስተማማኝ የወሊድ መቆጣጠሪያ መጠቀም ይኖርባቸዋል። በኋላም ጽንስ ሲፈጠር ክትትላቸው በሃኪም የታገዘ ሊሆን ይገባዋል በማለት የተቋሙ ሃኪም ምክራቸውን ለግሰዋል።

የወላዷና ቤተሰቧ የመልካም ትዝታቸው ምንጭ ፦

እናቲቱና ጨቅላ ልጇ በመልካም ጤንነት ላይ እንደሚገኙ ሃኪሟና የሚከታተሏት አዋላጅ ነርሶች የገለጹ ሲሆን፣

በመጨረሻ በተቋሙ የሚሰጠው መልካም የህክምና አገልግሎትና የሰራተኞች ቤተሰባዊ እንክብካቤ እንዲሁም የማረፊያ ክፍሎች ንጽህናና የተሟሉ መሆናቸው እንዲመቻቸውና እንደቤት እንዲሰማቸው በማድረግ ላሁኑም ሆነ ለበፊት ወሊዳቸው የመልካም ትዝታቸው ምንጭ መሆኑን ወላድና ቤተሰቦቿ ሳይጠቅሱ አላለፉም።

ዘጋቢ ፦
የተቋሙ ደንበኞች አገልግሎት ክፍል።

የመውለጃ ቀን ጥያቄ?

አላምጥም ፣ መቸ ልውለድ ?

የመውለጃ ጊዜየ ደርሷል፣ ማማጥ አልችልም፣ መቸ ልውለድ ? ባላምጥም ምጥ ብጠብቅስ ?

ማብራሪያ ፦
👇
አንዲት ነፍሰ-ጡር በተለያዩ የጤናና የእርግዝና ምክንያቶች በምጥ መውለድ የተከለከለች ወይም በፍላጎቷ ማማጥ የማትፈልግ ከሆነ የትኛው ሳምንት ላይ መውለድ ይገባታል? 40፣ 39፣ 38፣ 37፣ 36 ሳምንት ላይ ወይስ ሌላ ?

መልሱ እንደ ገጠማት የጤናና የእርግዝና ሁኔታ ከሃኪም ጋር በመነጋገር እንደ ሙያው የሚወሰን ሲሆን ከዚህ በተቃራኒ ግን ደግሞ ጥቂት የማይባሉ ነፍሰ-ጡሮች በተቆረጠ ቀን ሳይሆን ምጥ ሲመጣ ለምን አልወልድም የሚል ሃሳብ ያቀርባሉ። ይህን ሃሳብ የሚያቀርቡት አምጠው ለመውለድ ሳይሆን የመወለጃ ቀኑን በምጥ መምጣት ለመወሰን ነው።

ስለዚህ የማያምጡ እናቶች የመውለጃ ቀናቸው እንዴት ነው መወሰን ያለበት? ምጥ እስኪመጣ በመጠበቅ? ወይስ በሳይንሱ መንገድ በተሰላና በተቆረጠ ቀን ?

👉 የመጀመሪውን ሃሳብ የሚያነሱና የሚፈልጉ ነፍሰ-ጡሮች እሳቤያቸው በደፈናውና በልማድ እንዲሁ ልጅ ምጥ ከመጣ በኋላ መውለድ እንደሚሻል ከማሰብ ውጭ ማብራሪያ መስጠት አይችሉም። ሳይንሱ ከመጎልበቱ በፊት በቀደሙ ጊዜያት የመውለጃ ቀን ለመድረሱ ምጥ ብቸኛው መረጃ ነበር። ይህ መረጃ በዘመናዊው አስተሳሰብ አስተማማኝ ያልሆነ መረጃ (non evidence based) የሚባለው ነው። በመረጃና በእውቀት ያልተደገፈ ይልቁንም በልማድ የሆነ እንቅስቃሴና ድርጊት ደግሞ ጉዳቱ ያመዘነ ነው። ለድንጋጤ ይዳርጋል።
👇
ስለዚህ ይህ እሳቤ ማለትም አምጦ መውለድ ተከልክለው እያለና መውለጃ ቀን ደርሶና ተቆርጦ እያለ ምጥ የመጠበቅ እሳቤ ተገቢ አይሆንም ማለት ነው። እርግዝናና ወሊድን በተመለከተ አንድ ሁኔታ አደጋ አለው ከተባለ መስማት ተገቢ ነው። ልባምነት።

👉 ሁለተኛው ሃሳብ ግን ሳይንሳዊና ማብራሪያ ያለው ነው ፦
ይኸውም ማማጥ ለተከለከሉ ወይም ማማጥ ለማይፈልጉ እናቶች በተቆረጠ ቀን መውለድ ጥቅሙ፦
1. ተዘጋጅቶና በተረጋጋ ሁኔታ ለመውለድ፣
2. በምጥ ምክንያት በሚፈጠር ድንገተኛ ሁኔታ መደናገጥንና ችግርን ለማራቅ፣
3. በሌሊትና ባልተፈለገ ሰዓት ላለመጨናነቅ፣
4. የቀጠሮ ወሊድ ከድንገተኛ ወሊድ ሁሌም ውጤቱ የተሻለ ስለሆነ፣
5. በትክክል ተሰልቶ ከተቆረጠ ቀን በኋላ ምጥ መጠበቅ ትርፉ ለአደጋ መጋለጥ እንጅ ትርፍ የሌለው በመሆኑ፣

በሌላ መልኩ ደግሞ በተለያየ ማህበራዊም ይሁን በቂ ባልሆነ ምክንያት ከተቆረጠው ቀን በፊት ለመውለድ የሚፈልጉም ጥቂት የሚሆኑ አሉ። ይህም ተገቢ አይደለም፣ የጽንስን ሁኔታ ማስቀደም ያስፈልጋል።

ማጠቃለያ ፦
የቀጠሮ መውለጃ ቀን በተሻለ የሚወሰነው በሳይንሰ በተሰላ ቀን እንጅ እንደ ድሮው ጊዜ ምጥ በመጠበቅ ሊሆን አይገባም። ከመቶ 10 የሚሆኑ እናቶች ማህጸናቸው በራሱ ምጥ መጀመር የማይችል (postterm) ናቸው።

ስለዚህ መጽሐፍ እንደሚለው 👉
ሴቶቻችን እውቀትን ግዙ ልባምነትን ያዙ !!

///
.. በተረፈ ለበለጠ ምክርና ህክምና ጎራ ይበሉ።
አዕምሮ የእናቶችና ህጻናት የህክምና ማዕከል!.. ይምጡ ከጭንቀትዎ ይገላገላሉ !!
.. አድራሻችን ይታወቃል።

ፖ ሳ ቁ 2005

ልዩ የህክምና ዘገባ (2) 👆👆

የተፈጠረው ችግር: የወላድ መድማት (PPH) ፣

የተወሰደው እርምጃ: በከፍተኛ ቀዶ ህክምና ማህጸንን ማስወገድ፣

ዝርዝር ዘገባው፦

ዛሬ ቅዳሜ 12/ 2015 ዓ.ም በተቋማችን በአዕምሮ የእናቶችና ህጻናት ህክምና ማዕከል አንድ የሁለት ልጆች እናት የነበረች ወላድ ሶስተኛ ልጇን በቀዶ ህክምና የተገላገለች ሲሆን ከሰዓታት በኋላ በማህጸን ስንፈት (uterine atony) ምክንያት በተከሰተባት የመድማት ችግር በከፍተኛ ቀዶ ህክምና ማህጸኗ ሊወገድ ችሏል።

በስንፈተ ማህጸን ምክንያት የሚከሰት የደም መፍሰስ (Atonic PPH) ለሞት የሚዳርግ አጣዳፊ የወሊድ ችግር እንደሆነ የሚታወቅ ሲሆን ሁኔታው ሲከሰት በመጀመሪያ በልዩ ልዩ መድኃኒቶች ለማከም የሚሞከር ሲሆን ለዛሬዋ ወላድም ይኸው የተደረገላት ቢሆንም ማህጸኗ ሄድ መጣ እያለ ደም መፍሰሱን ሊያቆም ባለመቻሉ ይህ ከፍተኛ ቀዶ ህክምና ሊወሰን እንደቻለ ተገልጿል።

መድማቱ የተከሰተው በነርሶች ክትትል ሪከቨሪ ላይ እያለች ከወለደች ከ4 ሰዓታት በኋላ ሲሆን ይህ እንዳይከሰት በወሊድ ጊዜ በመደበኛነት ከሚሰጡ የoxytocin እና የmisoprostol መድኃኒቶች አቅም በላይ ሆኖ የተከሰተ እንደሆነ ተገልጿል። እንደዚህ አይነት ክስተት ከብዙ አንድ እንደሆነና ማን ላይ እንደሚከሰት በውል እንደማይታወቅ ተመልክቷል።

መድማት ከተከሰተ ጀምሮ ማህጸን እንዲሰበሰብና ደም እንዲቆም የተለያዩ ህክምናዎች የሚደረጉና አብዛኛው ማህጸን የማያስቸግር ቢሆንም ከብዙ አንድ ግን ለምንም አይነት ህክምና እሽ ስለማይል ጊዜ ባለማጥፋትና ባለመዘግየት የመጨረሻውን ህክምና መወሰን ተገቢ ሆኖ በመገኘቱ ቀዶ ህክምናው ተወስኗል። መዘግየት ለሞት የሚዳርግ እንደሆነ ሁለቱም የተቋሙ ሃኪሞች ታካሚዋን በሚያክሙ ሰዓት ጠቁመዋል።

የቀዶ ህክምናው ሲወሰን የወላዷ የወደፊት እጣ ፈንታ ልጅ መውለድ የሚከለክላት ስለሚሆን ውሳኔውን ከባድ የሚያደርገው ቢሆንም ነገር ግን ከህይወት አይበልጥምና ይህ ከባድ ውሳኔ ተወስኖ ወላድ ከሞትና ከውስብስብ የጤና ችግሮች እንድትተርፍ አስተዋጽኦ አድርጓል። ሶስት ልጆችን ወልዳ ማህጸኗ በቃኝ ስላለ ስለህይወቷ ሲባል ማህጸኗ ተወግዷል ተብሏል።

ጧት 1:00 ላይ ለወሊድ እና ድጋሚ ቀን 9:00 ላይ ደግሞ ማህጸን ለማስወገድ በተከታታይ ሁለት ጊዜ ቀዶ ህክምና ያደረገችው ወላድ በመልካም የጤና ሁኔታ ላይ የምትገኝ ፣ ደም እየወሰደችና የኢንፌክሽን መድኃኒቶች እየወሰደች ሲሆን ለመጨረሻው መልካም ውጤት እርሷም፣ ባለቤቷም ቤተሰቦች በሙሉ በህክምናው ሂደት የነበራቸው ተባባሪነት፣ ቀናነት፣ መረጋጋት እና አጋዥነት የሚደነቅ ነበር ተብሏል።

የወላዷ ቤተሰቦችና ወላዷ ጭምር የህክምና ሂደቱን፣ የአሰጣጥ ቅልጥፍናውን፣ ውሳኔ አሰጣጥ ሂደቱንና መረጃ ልውውጡን በሙሉ በማድነቅ ከርብርብ በኋላ በመጨረሻ በተደረሰው ውጤት ህይወቷ መትረፉ ብቻ ሳይሆን ሌላ ውስብስብ የጤና ችግር ውስጥ አለመግባቷን በማስተዋላቸው ደስተኛ መሆናቸውን ገልጸዋል።

ይህ አይነት ተመሳሳይ አስቸኳይ ከፍተኛ ቀዶ ህክምና በተቋሙ የ5 ዓመት ታሪክ ለሁለተኛ ጊዜ ሲሆን የመጀመሪያው ከ3 ዓመት በፊት እንደነበር የተቋሙ ሀኪም ገልጸዋል።

ስንፈተ ማህጸን (uterine atony) ማለት:
የማህጸን መሰብሰብ ወይም መኮማተር አለመቻል ማለት ነው፣

ምስል:
ከላይ ያለው ተንቀሳቃሽ ምስል የተወገደው ማህጸን በውስጡ ደም እንደያዘ የሚያሳይ ነው።

///

ኃላፊነት በህክምና ጊዜ፣ ኃላፊነት በጦርነት ጊዜ፣
(ክፍል _ 6)

ኃላፊነት በጦርነት ጊዜ ፦

በመጨረሻ በከፊል ስለሚመሳሰሉ ጦርነትንና ህክምናን በአጭሩ እናነጻጽራለን። የህክምም አላማው በሽታን መዋጋት ነው። የጦርነት አላማው ጠላትን መዋጋት ነው። ህክምናም ሆነ ጦርነት ላይ ተመሳሳይ ስራዎች፣ ኃላፊነቶች፣ ድክመቶች፣ የቡድንና የተናጥል ስራዎች፣ ወዘተ አሉ።

መግቢያ፦

አገር ወይም አንድ ከተማ ... እንደ ታካሚ ቢወሰድ፣

ወታደሮች በየማዕረጋቸው ... እንደ ልዩ ልዩ ባለሞያዎች ቢወሰዱ፣

አዋጊው ጀነራል ... እንደ ሃኪሙ ቢወሰድ፣

ጠላት ደግሞ ... ታካሚን እንደሚጎዱ ነገሮች ቢሆን፣

ዝርዝር ንጽጽር፦

ጀነራሉ የጦርነቱን አይነት፣ ጊዜ፣ ስልት፣ አሰላለፍ ወዘተ (ሃኪሙ የቀዶ ጥገናውን አይነት፣ ጊዜ፣ የሰው ኃይል) ይወስናል ።

ነገር ግን ጀነራሉ የእያንዳንዱን ወታደርና ከፍተኛ መሳሪያ ተኳሾችን ሙያዊና ቴክኒካዊ የግል ሁኔታ መቆጣጠር አይችልም (ሃኪሙ የእንዳንዱን ባለሞያ ቴክኒካል ስራ፣ የግል ሁኔታና አሳብ መቆጣጠር አይችልም)።

በአንድ ወይም በተወሰኑ ወታደሮች የውጊያ ድክመትና አልሞ መተኮስ አለመቻል ወይም መማረክ (በአንድ ህክምና ባለሞያ ቴክኒካል ግድፈት፣ ዝንጋኤ ወይም ቸልተኝነት) ምክንያት ሽንፈት ቢመጣና ከተማዋ በጠላት ቁጥጥር ስር ብትሆን (ታካሚ ብትጎዳ) ጄኔራሉ በስምሪት ችግር ወይም በውሳኔ ችግር ተብሎ (ሃኪሙ የቡድን መሪ ስለሆነ ተብሎ) ሊወቀስና ኃላፊነት ሊወስድ አይችልም።

ጀነራሉም ሃኪሙም ቡድን ይመራሉ፣ ስምሪት ይሰጣሉ፣ ያዋጋሉ/ያሰራሉ እንጅ የእያንዳንዱን የተናጥል ተግባር አይሰሩም፣ አይችሉምም፣ ሁሉም የየራሱን ሸክም ሊሸከም አለውና !!

ይኼው ነው።

/////

ኃላፊነት በህክምና ጊዜ፣ ኃላፊነት በጦርነት ጊዜ፣
(ክፍል _ 5)

5. ኃላፊነትና የቸልተኝነት ፍረጃ ፦

5.1 ኃላፊነት፣
ሁሉም ባለሞያ የየራሱ የስራ ድርሻ (job description) አለው። ከኃላፊነት ጋር።

የሃኪም ኃላፊነት፦
የታካሚ ልየታና ህክምናው ጋር የተያያዙ ውጤቶች ላይ ነው።

የአነስቴዥያ ባለሞያው ኃላፊነት፦
የታካሚ ልየታና የሰመመን መድኃኒት አሰጣጥ ጋር ከሚመጡ ውጤቶች ላይ ነው።

የነርሶች ኃላፊነት፦
ከቀዶ ጥገና ማቴሪያሎች ዝግጅትና ቁጥጥር ጋር የተያያዘ ነው።

የቡድን መሪነትና ተናጥላዊ ኃላፊነት፦
የቡድን መሪና አስተባባሪው ሃኪሙ የሚያደርገው፦
- የሚሰራላትን ታካሚ ማንነትና የሚሰራላትን ማሳወቅ፣
- የሚሰራበትን ቀንና ሰዓት መወሰንና ማሳወቅ፣
- የሚጠቀመውን የማቴሪያል አይነት ለነርሶች ማሳወቅ፣
- የሚሰሩ ምርመራዎችን ማዘዝ፣
- በአጠቃላይ ቡድኑን መቆጣጠር፣ ሱፐርቫይዝ ማድረግ፣ መከታተል፣ መምራት ነው።

የታካሚን ደህንነት እንጅ ጉዳት የሚያስብ ስለሌለ እያንዳንዱ ባለሞያ ኃላፊነቱን እንዲወጣ አንዱ አንዱን ያግዛል፣ ያሳስባል፣ እንዲህና እንደዚያ ብታደርግ እያለ ይጠይቃል፣ አስተያየት ይሰጣል፣ ወዘተ። የበፊት ልምዷን በማስታዎስ ረዳት ነርሷ ሃኪሙን እንዲህ ለምን አታደርግም ልትል ትችላለች፣ በዚህ ሃሳብ ወሳኝ ችግር ሊቀረፍ ይችላል። በመጨረሻ ግን ይነስም ይብዛ ተለክቶና ተሰፍሮ ለተሰጠው ተግባር ኃላፊነት የሚወስደው የሚመለከተው ባለሞያ ነው።

ሁሉም በተናጥል ተሸክሞት የሚኖር ኃላፊነት አለው። ሃኪም እራሱን ችሎ ብቻውን የሚጠየቅባቸው ተግባራት እንዳሉ ሁሉ ለሌሎችም ባለሞያዎች እንዲሁ ነው። የሃኪም ኃላፊነት ስፋትና ክብደት ሊኖረው ይችላል እንጅ ለሁሉም ነገር ሊሆን አይችልም። የነርስ ኃላፊነት በመጠን የተገደበ ሊሆን ይችላል እንጅ ዜሮ አይደለም።

ለምሳሌ በነርስ የክትትል ክፍተት ጽንስ መታፈኑ ሳይታወቅ ተጎድቶ ቢገኝ ሃኪሙ ሊወቀስ አይችልም። በሃኪም መዘግየት ምክንያት የመታፈን ምልክት ያሳየ ጽንስ ሳይተርፍ ቢቀር ነርስ ኃላፊነት ልትወስድ አትችልም። ታካሚ የሚጥል በሽታ እያለባት ባለመናገሯ ሃኪሙ የሚከለከል መድኃኒት በማዘዙ ብትጎዳ ሃኪሙ ሊጠየቅ አይችልም። ሁሉም የራሱን ሸክም ሊሸከም ግድ አለውና!!

የተናጥል ኃላፊነት ፦
1. ቆጠራ ትክክል ነው እየተባለ አሊያም የቆጠራ መመሪያዎችና ክንዋኔዎች (SOP) ሳይተገበሩ ቀርተው ፋሻ ተትቶ ቢገኝ >>> ኃላፊነቱ የነርሶች ሲሆን፣

2. ቆጠራ ላይ የቁጥር ልዩነት አለ እየተባለ (የቁጥር መጉደልም መጨመርም ሊሆን ይችላል) ፋሻ ተትቶ ቢገኝ >>> የሃኪሙ ኃላፊነት ይሆናል።

3. በተጨማሪም የሙያ ብቃት ማረጋገጫ የሌለው ባለሞያ ካለ >>> ኃላፊነት በተቋሙና በፈቃድ ሰጭው አካል ደረጃ ይሆናል።

5.2 የቸልተኝነት ፍረጃ ፦

ቸልተኝነት ምንድን ነው ?

እንግዲህ ከላይ ያለው እንዳለ ሆኖ በቀዶ ህክምና ጊዜ ፋሻና ሌላም ቁስ የታካሚ ሆድ ውስጥ ቢቀር ሆን ተብሎ የሚደረግ ካለመሆኑ የተነሳ የቸልተኝነት ተግባር ተፈጸመ ይባላል።

ሁለት ናቸው :-
ያልታወቀና የታወቀ ቸልተኝነት ፦
.. ያልታወቀ ቀለል ያለ ሲሆን የታወቀ ደግሞ ከበድ ያለ ነው።

1. ቆጠራ ትክክል ነው እየተባለ ችግሩ ቢከሰት ያልተጠበቀ ወይም ያልታሰበ ወይም ያልታወቀ ወይም ግልጽ ያልሆነ ቸልተኝነት ተብሎ ይፈረጃል።
ምክንያቱም፦
- የሚጠረጠር ክስተት ስለሌለና ፣
- መመሪያዎች ተተግብረው ስለሚከወን ፣ መመሪያዎች ማለት ለምሳሌ ቦርድ መጠቀም፣ ጮክ ብሎ መቁጠር፣ መሬት ላይ ሁሉም እያየ መቁጠር፣ ወዘተ።
- በተጨማሪም የማቴሪያል አቅርቦት ስህተት እንዴት እንደተፈጠረ ግልጽ ሁኔታ አለመኖር እና
- ያልተተገበረ ክንዋኔ (SOP) ስለሌለ ነው።

2. ቆጠራ ላይ የቁጥር ልዩነት አለ እየተባለ ችግሩ ቢከሰት የሚጠበቅ ወይም ግልጽ የሆነ ወይም የታወቀ ተብሎ ይፈረጃል።
ምክንያቱም ፦
ጉድለት አለ ስለተባለ በደንብ መፈለግ ስለሚገባ ነው (deep searching)። ወይም
- የተጣሰ መመሪያ ካለ በተመሳሳይ የታወቀ ቸልተኝነት ይሆናል። ወይም
- መተግበር ('ተ' ጠብቃ ትነበብ) ከነበረባቸው ክንዋኔዎች (SOP) አንድ ሳይተገበር ከቀረ የታወቀ ቸልተኝነት ይሆናል።

> የታወቀ ቸልተኝነት መንስኤው ምንም ችግር አይፈጠርም ከሚል ትክክል ካለሆነ አስተሳሰብ (over confidence) ይመነጫል።

3. ከላይ ተ.ቁ 3 ያለው በተመሳሳይ የታወቀ ቸልተኝነት ይሆናል።

👇

የመጨረሻ ክፍል ይቀጥላል...

ኃላፊነት በህክምና ጊዜ፣ ኃላፊነት በጦርነት ጊዜ፣
(ክፍል _ 4)

የፋሻ ቆጠራ እንዴት ሊሳሳት ይችላል ?

ለምሳሌ ፦
1. ሁለት ፋሻዎች ተደራርበው አንድ መስለው ሊቀርቡ ይችላሉ፣ ፋሻ የሚቀርበው በእጅ ሳይሆን በመቆንጠጫ (forceps) ተንጠልጥሎ ነው፣ ጥንቃቄ መደበኛ ተግባር ቢሆንም መዘናጋት የሚባል በሽታ አለ። ስለዚህ መደራረብ እንዳይኖር መፍትሄው ሁልጊዜ ንቁ ሆኖ መጠንቀቅ ብቻ ነው።

2. ሌላው ጭማሪ ሲጠየቅና ሲቀርብ ወዲያው ቦርድ ላይ ሲደመር 1፣ 2 እያሉ ወዲያው አለመመዝገብ ነው፣ ይህ ለመርሳት ይዳርጋል። ቶሎ በይ ይህን አምጭ ይህን አድርጊ የሚሉ ተካታታይና ፋታ በማይሰጡ ትዕዛዞች ሊኖሩ ስለሚችሉና በሌላም ምክንያት ሳይመዘገብ ተረስቶ ሊቀር ይችላል። የስራ ደንቡ የሚያዘው አንድን ስራ እየገደሉ መሄድ ነው፣ ሳይጨርሱ መተው አይደለም። በመደረብ ወይም በዝንጋኤ (በመርሳት) ምክንያት የቀረበው ፋሻ 11 የተመዘገበው 10 ከሆነና አንድ ፋሻ ጥልቅ ሆድ ውስጥ በደም ተጠቅልሎ ቢደበቅ በመደበኛ ፍተሻ ስለማይገኝ ቆጠራ ላይ 10 ስለሚሆን ትክክል ነው ይዘጋ ሊባል ይችላል።

ቁልፍ መፍትሄው
👇
እያስተዋሉና እየመዘገቡ ማቅረብ ነው!!
ስለዚህ ቁልፍ የሚባለው ሰዓት (critical step) ከቀዶ ህክምና በኋላ ቆጥሮ መረከብ ሳይሆን ህክምናው ከመጠናቀቁ በፊት ቀድሞ እየቆጠሩና እየመዘገቡ ማቅረብ ነው። የመጀመሪያውን ጨምሮ በየመሃሉ አንድ ሁለት እየተባለ የሚጨመሩት ላይ ነው ቁልፍ ጥንቃቄ። የሚቀርበውን መጠንቀቅ፣ ነጣጥሎ ማቅረብ፣ ቦርድ ላይ መመዝብ ወዘተ የራነርና የስክረብ ነርሶች (scrub and runner nurses) መደበኛ ስራና ኃላፊነት ነው። በእነዚህ ጊዜያት ሃኪሙ ሆድ ውስጥ 'ጦርነት' ላይ ነው።

ቆጠራ ትክክል ነው ሲሉ ምን እያሉ ነው ከተባለ ያቀረብነው መጠን ከተጠቀምነውና ከተረፈው ጋር እኩል ነው እያሉ ነው። እዚህ ላይ ተደርቦ የቀረበ ከነበረ ወይም በመዘንጋት ቦርድ ላይ ሳይደመር የቀረ ከነበረና በመደበኛ ፍለጋ (routine search) የተገኘ ከሌለ ሆድ ውስጥ ሊተው ይችላል። ሆድ ውስጥ የሚከተው የሃኪሙ እጅ ቢሆንም የሚቆጣጠረው ግን ሌላ የነርስ እጅና ኃላፊነት አለ። የቆጠራ ልዩነት ከሌለ ደግሞ ከመደበኛ ፍተሻ ባለፈ ጥልቅ ፍለጋ (deep searching) ሁልጊዜ ወይም routinely አይከናወንም።

እንዲቆጠር ማድረግ እንጅ ቆጥሮ መረከብና ቆጥሮ ማረጋገጥ የመጨረሻው ኃላፊነት የሃኪም አይደለም። ለማስቆጠር ስንት አቀረባችሁ ብሎ ይጠይቃል ፣ ይሳተፋል እንጅ የቀረበውን ብዛት አያውቅም፣ ስራው ይህ ስላልሆነ።

ሃኪሙ በቀዶ ጥገና ጊዜ
በምን ሁኔታ ውሰጥ ያልፋል ?

👇
በቀዶ ህክምና ጊዜ ሃኪሙ አዕምሮውና ቀልቡ፣ ጭንቀቱና የልብ ትርታው የታካሚዋ ቀዶ ህክምናና ደህንነቷ ላይ ነው። ሆድ ውስጥ ከበሽታው ጋር ስለሚሰራው ስራ ነው። ሆድ ውስጥ መቀስ ይጠቀማል፣ መርፌና ክር ይጠቀማል፣ ደም ስር ፣ ነርቮችን እና ልዩ ልዩ አካላት እንዳይጎዳ ይጠነቀቃል፣ ድንገተኛ ያልተጠበቀ ነገር ሲከሰት ድንጋጤንና መረበሽን (emotionality) በመቆጣጠር ተገቢውን እርምጃ ይወስናል፣ ይህን ስጭኝ ይህን ውሰጅ፣ እንትን አቀብይኝ ወዘተ እያለ አይኑን ሆድ ውስጥ ተክሎ የሚደማ ነገር ለማስቆም ነርሷን እንኳ በአይን ዞሮ ለማየት በማይችልበት ሁኔታ መሳሪያዎችንና ፋሻዎችን በእጅ ብቻ በመቀባበል የሚያልፉ ደቂቃዎች ብዙ ናቸው። የሃኪሙ የልብ ትርታ እየመታ ሲረብሸው ትንፋሽ ሳብ እያደረገ እየወሰደ እንደዚህ እየሆነ ከሰዓታት በኋላ መጨረሱን ያሳውቃል፣ የማቴሪያል መደበኛ ፍተሻ (routine search) ካደረገ በኋላ የማረጋገጫ ቆጠራ እንዲያደርጉ ነርሶችን ያዝዛል።

ነርሶች በቀዶ ህክምና ጊዜ፦
👇
ሁለቱ ነርሶች እቃዎችን ቆጥረው ያቀርባሉ፣ ሆድ ውስጥ የሚገባና የሚወጣውን ሁሉ በንቃት ይከታተላሉ ፣ በመጨረሻ ይቆጥራሉ፣ ያረጋግጣሉ፣ ትክክል ነው ይዘጋ ይላሉ፣ ወይም የጎደለ ካለና ከውጭ ተፈልጎ ካልተገኘ ሆድ ውስጥ መፈለግ ግድ ይሆናል፣ ጥልቅ የሆድ ፍለጋ ይደረጋል። ፋሻ ሆድ ውስጥ በደም ተጠቅልሎና ለስልሶ ጥልቀት ቦታ ውስጥ (intra abdominal pockets) ሊደበቅ ስለሚችል የጎደለ አለ ከተባለ ይህ በጥልቅ ፍተሻ ወይም deep searching ተፈልጎ የሚገኝ ነው።

👇
ስለዚህ ማቴሪያልና ፋሻ ሲመለስ፦
ቀዶ ህክምና ከተጠናቀቀ በኋላ ሆድ ከመዝጋት በፊት በመደበኛ ፍለጋ ወይም routine check up ማቴሪያል ወደ ጠረጼዛ ይመለሳል። የጎደለ ካለ ደግሞ በጥልቀት ይፈለጋል (deep search)።

ጽሑፉ ሲጠቃለል ማቴሪያልና ፋሻ እንዳይረሳ ፦

1. ቆጥሮና መዝግቦ ማቅረብ ... በነርሶች
👇
2. ስራ ሲያልቅ መደበኛ ፍተሻ ... በሃኪም
👇
3. ቆጥሮ መረከብ ... በነርሶች
👇
4. ትክክል ሲሆን ሆድ መዝጋት ... በሃኪም
👇
5. የጠፋ ካለ ከውጭ መፈለግ ... በነርሶች
👇
6. ከውጭ ካልተገኘ ሆድ ውስጥ በጥልቅ መፈለግ ... በሃኪም ይከናወናል።

7. ከውጭም ከሆድ ውስጥም ተፈልጎ ባይገኝ የሚደረገው ክስተቱን ተፈራርሞ መረጃ ይያዛል ... በሁሉም ባለሞያ።

የተ.ቁ 7 ሁኔታ ሊፈጠር የሚችልባቸው ሶስት ምክንያቶች፦
👇
1. ከመጀመሪያው ያልቀረበ ማቴሪያል እንደቀረበ ሆኖ ከተመዘገበ (initial over counting) ፣

2. ከውጭ እያለ ፈልጎ ማግኘት አለመቻል ፣

3. ሆድ ውስጥ እያለ ፈልጎ ማግኘት አለመቻል ናቸው።

የተ.ቁ 7 ሁኔታ ቢፈጠር የሚደረገው ፦
👇
ከቀዶ-ህክምና መጠናቀቅ በኋላ ነርሶች፣ ቀዶ ጥገና ሃኪሞችና አነስቴዥያ ባለሞያም ጭምር በተፈጠረው ላይ ተፈራርመው መረጃ ይቀመጣል፤ ታካሚ ለቀናት በልዩ ክትትል ስር ትሆናለች/ይሆናል፤ መፍትሄው እንደ ክትትሉ ውጤት ይሆናል።

ይቀጥላል ...

ይቀጥላል ...

ኃላፊነት በህክምና ጊዜ፣ ኃላፊነት በጦርነት ጊዜ፣
(ክፍል _ 3)

4. ኃላፊነት በቀዶ ህክምና ጊዜ፦

መግቢያ፦
በቀዶ ጥገና ህክምና ጊዜ ቢያንስ አራት አይነት ባለሞያዎች ከኃላፊነት ጋር ይሳተፋሉ፦ ሃኪም፣ አነስቴዥያ፣ ረዳት ነርስ (scrub)፣ አቀባይ ነርስ (runner) ናቸው።

በሃኪሙ የቡድን መሪነትና አስተባባሪነት፣
በመናበብና በመጠባበቅ፣
በመነጋገርና በመጠያየቅ፣
በመረዳዳትና በመተጋገዝ፣
በማዘዝና በመታዘዝ ይከናወናል።

የስራው ሂደት፦
ቅድመ ዝግጅት ተጠናቆ ቀዶ ጥገና ክፍል ይገባል፣

ቀዶ ህክምና የሚጀመረው በአነስቴዥያ ባለሞያ ነው። አነስቴዥያ ባለሞያው ደግሞ የሚጀምረው ሃኪሙና ነርሶች (ስክረብና ራነር) ከተዘጋጁ በኋላ በአንድነት ጀምር ሲሉት ነው።

ሃኪም ስራ የሚጀምረው ደግሞ አነስቴዥያውና ረዳት ነርሷ ጀምር ሲሉት ነው።

ሃኪሙ ጊዜ ወስዶ የሚያስፈልገውን ሁሉ ቀዶ ህክምና ካከናወነ በኋላ ሲጠቀምበት የነበረውን ቁሳቁስ (ፋሻ፣ ጎዝ፣ ልዩ ልዩ መሳሪያዎች) በመደበኛ ፍተሻ (routine checkup) ከሆድ ውስጥ ካወጣና ከመለሰ በኋላ ቆጠራ ያዝዛል።

ቆጠራ ሳይከናወንና ትክክል ነው የቀረ የለም ሳይባል መዝጋት አይችልም። ነርሶች እንዲዘጋ ሳያዙት አይዘጋም።

የማቴሪያል ቆጠራ፦
ነርሶች መጀመሪያ የቀረበውንና በኋላም በየመሃሉ የተጨመረውን እና የተመለሰውን ሁሉ ቆጥረው የጎደለ መኖር አለመኖሩን ያረጋግጣሉ።

ከዚያ ሃኪሙ የከፈተውን ሆድ እንዲዘጋ ይፈቅዳሉ፣ መስፊያ ክርም ያቀብላሉ። ሃኪም ነርስ ካልሰጠው በቀር ማቴሪያል፣ ፋሻ፣ መስፊያ ክር፣ መቀስ፣ ወዘተ በእጁ ከማቴሪያል ማስቀመጫ (instrument table) ላይ አንስቶ መጠቀም አይችልም።

ቆጠራ ላይ የጠፋ ካለ ሆድ በደንብ/በጥልቀት እንዲፈተሽ ነርሶች ያዛሉ።

የሆድ ውስጥ ተፈጥሮ፣
የሆድ ውስጥ ተፈጥሮ ሲታይ ጥልቅና ሰፊ ነው፣ በአንጀትና በስብ የተሞላ ነው፣ ብዙ መደበቂያ ኪስ መሰል ክፍሎች (pouches and gutters) ያሉት ነው፣ ፋሻ ደም ሲመጥ በአንጀት እንቅስቃሴ አንድ ቦታ ውስጥ ተወሽቆ ሊደበቅ/ሊጠፋና ከመደበኛ ፍተሻ ሊያመልጥ ይችላል። ስለሆነም ፍለጋውን አድካሚ ሊያደርገው ይችላል፣ ሆኖም ይፈለጋል። የፋሻ ሆድ ውስጥ መረሳት ማስቀረት ያልተቻለ አለምአቀፍ ክስተት ነው።

ይህን ክስተት ማስቀረት ያልተቻለው ልክ እንደ መኪና አደጋ ከሰው አዕምሮ ብስለት፣ ጥንቃቄና ትኩረት ደረጃ ጋር የተያያዘ ስለሆነ ነው። ሰው ዝንጉ ነው። ስለዚህ ወሳኙ ነገር ወደ ቀዶ ህክምና ቦታ (surgery area) የሚቀርበውን ማቴሪያል፣ ፋሻና ጎዞች ቆጥሮ ቦርድ ላይ መመዝገብ ነው። በኋላ እመዘግበዋለሁ ማለትና ወይም አልረሳውም ማለት የስራ ደንብ (SOP) መጣስ ነው። SOP ማለት የአሰራር ደንብ እንደማለት ነው።

ይቀጥላል ...

ኃላፊነት በህክምና ጊዜ፣ ኃላፊነት በጦርነት ጊዜ፣
(ክፍል _ 2)
.. ሁለተኛው ለተኝቶ ህክምና ወደ መኝታ ክፍል መግባትና በክትትል መድኃኒት መውሰድ፣ ወይም መውለድ፣ ወይም ለቅርብ ክትትል፣ ወይም የቀዶ ህክምና ለመሰራት ወዘተ ሊሆን ይችላል።

ተኝቶ ህክምና ላይ ቀዶ ህክምናን ጨምሮ ልዩ ልዩ ነርሶች ይሳተፋሉ። ላቦራቶሪ ባለሞያ ይሳተፋል። የመድኃኒት ባለሞያ ይሳተፋል። የአነስቴዢያ /የማደንዘዣ ባለሞያ ይሳተፋል። ሌሎችም እንዲሁ። እነዚህን ባለሞያዎች የሚያሰራቸው (የሚያዛቸው) ሐኪሙ ሲሆን በታዘዙት አግባብና በሰለጠኑበት ሞያ የታዘዙትን ህክምና በአግባቡ እየከወኑ ካርድ ላይ ያሰፍራሉ፣ ለሐኪም ያሳውቃሉ፣ ቀጣይ አቅጣጫና ትዕዛዝ እንደ ሁኔታው በመቀበል ታካሚ ወደ ቤት እስክትሸኝ ድረስ በዚህ መልክ ይከውናሉ።

እነዚህ ባለሞያዎች ኃላፊነታቸውን ለመከወን የሚገጥማቸው ተግዳሮት/ችግር ካለ ከሐኪሙ ወይም ከሚመለከተው ክፍል ጋር በመነጋገርና እንዲፈታ በማድረግ (ወይም እገዛ በመጠየቅ) ይሰራሉ። እንጅ ግር ብሏቸው በግምት አይሰሩም፣ ዝምም አይሉም።

ሐኪሙንና ጨምሮ እነዚህ ሁሉ ባለሞያዎች በሰለጠኑበት ሞያ የስራ ብቃት ማረጋገጫ ከሚመለከተው አካል ተሰጧቸው የሚሰሩ ሲሆን በደረጃቸው ለሚሰጡት ህክምና አገልግሎት እያንዳንዳቸው ሙያዊ ኃላፊነት ይኖርባቸዋል ማለት ነው። የእያንዳንዱ ባለሞያ የስራ ድርሻና ኃላፊነት በግልጽ የታወቀና በጽሑፍ የተቀመጠ ነው።

ኃላፊነት በምሳሌዎች፦

1. በደም ፍሰት ምክንያት ለአንዲት ወላድ ደም መውሰድ ቢያስፈልጋት ፦

- ሐኪም ይወስናል ፣
- የላቦራቶሪ ባለሞያ የታካሚን የደም አይነት ለይቶና አረጋግጦ ይልካል፣
- በሚልከው መረጃ መሰረት ነርሶች ደም የመስጠት ህክምና ውስጥ ይገባሉ፣

ከዚያ ችግር ቢፈጠር፣ ይህም ታካሚ ደም ስትወስድ ችግር ቢፈጠር ፦ ምክንያቱ ይፈለጋል።
- የተሳሳተ የደም አይነት ውጤት ቢላክና የተሳሳተ የደም አይነት ለታካሚ ቢሰጥ፣ በዚህም ምክንያት ጉዳት ቢደርስ ኃላፊነት የላቦራቶሪ ባለሞያው ላይ ይሆናል።
- ችግሩ ነርሶች ደሙን ሲሰጡ አየር ተቀላቅሎ ገብቶ በዚያ ምክንያት ከሆነ ነርሶች ላይ ኃላፊነቱ ይሆናል።
- የሐኪም ትዕዛዝ አሰጣጡ (order sheet) ላይ ማብዛት ወይም አወሳሰድ ላይ ከሆነ ችግሩ ኃላፊነት የሐኪሙ ይሆናል።
- ወዘተ
- ስለዚህ እያንዳንዱ ባለሞያ በተናጥል የሞያ ድርሻና ኃላፊነት አለበት እንጅ ሃኪሙ እንደ አንድ ባለሞያ የራሱን እንጅ ከሞያው ውጭ የሁሉንም ባለሞያ ኃላፊነት አይወስድም።

2. የመርፌ ህክምና ላይ ታካሚ ላይ ጉዳት ቢከሰት፦

- ትዕዛዝ አሰጣጥ ላይ ክፍተት ካለ (ምሳሌ የተጋነነ መጠን፣ የተሳሳተ መድኃኒት፣ የተሳሳተ አሰጣጥ (overdose, wrong drug, wrong route) ያለጥንቃቄ ወይም ያለእውቀት በማዘዝ የሀኪም ሃላፊነት ይሆናል።
- የትዕዛዝ አፈጻጸም ክፍተት ከሆነ (ምሳሌ የተጋነነ መጠን፣ የተሳሳተ መድኃኒት፣ የተሳሳተ አሰጣጥ (overdose, wrong drug, wrong route) ሳያስተውሉ በመስጠት የነርስ ኃላፊነት ይሆናል።
- የመድኃኒት ሽያጭ (dispensing) ላይ ከሆነ ሳያስተውሉ በመስጠት የፋርማሲ ባለሞያ የችግሩ ተጋሪ ይሆናል።
- ወዘተ
- ስለዚህ እያንዳንዱ ባለሞያ በተናጥል የሞያ ድርሻና ኃላፊነት አለበት እንጅ ሃኪሙ እንደ አንድ ባለሞያ የራሱን እንጅ ከሞያው ውጭ የሁሉንም ባለሞያ ኃላፊነት አይወስድም።

3. በወሊድ ጊዜ ጽንስ ታፍኖ/ጠፍቶ ቢወለድ፣
ምክንያቶች፦
- በምጥ ጊዜ ሰዓትን ጠብቆ የመከታተል ክፍተት፣
- ችግር ወይም የአደጋ ምልክት ሲከሰት ለእርምጃ የመዘግየት ችግር፣
- ለመፍትሄው የመስማማትና ፋቃደኛ የመሆን ችግር፣
- የህክምና ቁሳቁስ ወይም የኃይል አቅርቦት ችግር፣
- ወዘተ ለእነዚህ ሁሉ ኃላፊነት የሚወስዱ አካላት የተለያዩ ናቸው።

4. ኃላፊነት በቀዶ ህክምና ጊዜ፦

ይቀጥላል ...

ልዩ ጽሑፍ !!
(አላማው ጥልቅ ግንዛቤን መስጠት)

ኃላፊነት በህክምና ጊዜ፣ ኃላፊነት በጦርነት ጊዜ፣
(6 ክፍል አለው)

(ክፍል _ 1)

መግቢያ (reception) ፦
አንድ ህክምና ፈላጊ ወደ ህክምና ተቋም ታቀናለች/ያቀናል። ወደ ተቋሙ እግሯ ከገባ በኋላ የህክምና 'ውል' ትይዛለች (...ካርድ ታወጣለች)። ውሉ በታካሚና በካርድ ክፍል ሰራተኞች አማካኝነት ይከወናል። የውሉ መረጃዎች ዋናው ካርድ ተቋሙ ጋር የሚቀመጥ ሲሆን አነስተኛ ካርድ ደግሞ ለታካሚ ይሰጣል (... ካርድ ማውጫ የምትባለው)። የመጣችበት ቀንና ሰዓት ጨምሮ የማንነት መረጃዎች ካርድ ላይ ይሰፍራሉ።

👇
ልየታ (triaging) ፦
በልየታ ባለሞያ (triage room) የህመሟ/ሙ አይነትና አጣዳፊነት ሁኔታ ተለይቶ ቀጣይ የሚመለከተው ሐኪም ጋር ገብታ ምርመራ ትጀምራለች። መደበኛ/ ድንገተኛ።

👇
መረጃ ጥንቅር (evidences) ፦
ሃኪሙ ጋር የቃልና የአካል ምርመራ መረጃዎች ዋናው ካርድ ላይ ይሰፍራሉ። የቃል መረጃዎች ከታካሚና ከአስታማሚ እንዲሁም ከሪፈራል ወረቀት ላይ ሊገኝ ይችላል። የአካል ምርመራ ተገቢ ነው ተብሎ የታሰበውን የሰውነት ክፍል በአይን በማየት፣ በጆሮ/በማዳመጫ በመስማት፣ በእጅ በመዳሰስና በመነካካት የሚገኙ መረጃዎች ካርድ ላይ ይሰፍራሉ።

👇
ጭብጥ ምስረታ (differentials) ፦
ከዚያ ጭብጦች ይመሰረታሉ ወይም ይወለዳሉ። ሁለት፣ ሶስት፣ አራት ሊሆኑ ይችላሉ። በዚህ መሰረት መረጋገጥ የሚያስፈልጋቸውን ጭብጦች ለማረጋገጥ ወይም ከተያዙ ጭብጦች መካከል የሚያዙትን ለመያዝ የሚጣሉትን ለመጣል ልዩ ልዩ የላቦራቶሪና ሌሎች ምርመራዎች አልትራሳውንድ ወዘተ ይታዘዛሉ። የሚመለከተው ባለሞያ የታዘዘውን ምርመራ ሙያው በሚያዘው መንገድ ሰርቶ ውጤት ወደ ሐኪም መልሶ ይልካል።

👇
ውሳኔ (diagnosis) ፦
ሐኪሙ በእነዚህ መረጃዎች የደረሰበትን በሽታ (በሽታው ይህ ነው ብሎ በመወሰን) ካርድ ላይ በማስፈር ወደ ህክምና ይገባል።

👇
ህክምና (treatment) ፦
ሁለት አይነት ሲሆን በውጭና በውስጥ (Opd & Inpatient) ይባላሉ።

በውጭ የሚሰጠው በመድኃኒት በማዘዣ አማካኝነት ታካሚ ወደ መድኃኒት ቤት ትመራለች። ስለመድኃኒቱ አወሳሰድና ዝርዝር ጥንቃቄዎች ከመድኃኒት ባለሞያ ግንዛቤ በመቀበል ወደ ቤት ትሄዳለች። (ከዚያ ድና ልትቀር አሊያም የበለጠ ታምማ ወይም አልሻላት ብሎ ልትመለስ ትችላለች። ...)

ይቀጥላል ...

ልዩ የህክምና ዘገባ (1)

መታደል ነው !

ሲሰጥ ይሰጣል !

ልጅ አገኘች ሳይሆን ልጆች ቸረፈሰች ቢባል ይሻላል !!

በባህር ዳር ከተማ ጣና ክፍለ ከተማ ቀበሌ 13 ውስጥ ነዋሪ የሆኑትና ከዚህ በፊት የሁለት ልጆች እናት የሆኑት ወ/ሮ አሁን በሶስተኛው እርግዝናቸው የተነገራቸው ነገር ከማስደነቁ የተነሳ እናትም ሆነች ቤተሰቡ በአድናቆት፣ በፍርሃት፣ በስጋት ፣ በጉጉት እንዴው በተደበላለቀ ስሜት ሲጠብቁ ቆይተው በዛሬው እለት በ9.8.2015 ዓ.ም. ይሄን ሁሉ ስሜት ተገላግለውታል።

እርግዝናው ከ6 ወር በኋላ ከበድ ያለ ስለነበር እያንዳንዷ ቀን የወር ያህል ረጅም ነበረች፣ ግን የወ/ሮዋ መንፈሰ- ጥንካሬ፣ ታጋሽነት፣ የቤተሰብና አዝማድ ድጋፍ፣ እንዲሁም የሐኪሟ ልዩ እንክብካቤና ክትትል፣ በዋናነት የእግዚአብሔር ምልዓተ ኃይል ያለማቋረጥ ስለነበረ ለዚህ በቅታለች።

የተወለዱት ልጆች ክብደታቸው 2.1, 2.4 እና 2.6 ሲሆን የወለደችው በ35 ሳምንቷ በቀጠሮ ወሊድ ነው። ከሳምንት በፊት dexamethazone የሚባል ለጽንሶች የሚረዳ መድኃኒት ተሰጧታል። የወለደችው እንግዲህ ሶስት ነው ማለት ነው፣ አንድ ሴትና ሁለት ወንድ።

ክብደታቸው ከሚጠበቀው በላይ ነው፣ የሚጠበቀው እስከ 1.5 ኪግ ነበር።

ደህንነታቸው ከሚጠበቀው በላይ ነው፣ የሚጠበቀው ወደ አይ ሲ ዩ (NICU) ይገባሉ ተብሎ ነበር።

ሁሉም ልጆች ንቁና በጥሩ ሁኔታ ላይ ይገኛሉ። ጡት የሚጠቡት በወረፋ ሊሆን ነው እንጅ።

ከጭንቀትና ስጋት ወደ ደስታና እረፍት ተሸጋግረዋል መላ ቤተሰብዋ። በክርስትና እምነት እለቱም ማዕዶት ይባላል።

ማዕዶት !

ዐደወ ተሻገረ ማለት ነው። ከሲኦል ወደ ገነት፣ ከእስራት ወደ ነፃነት፣ ከጨለማ ወደ ብርሃን፣ ከሞት ወደ ሕይወት ጌታ አምላክ መድኃኒት ኢየሱስ ክርስቶስ አሸጋግሯልና።

ከትንሣኤ ማግስት ያለችው ሰኞ ማዕዶት ትባላለች - ዛሬ።

///

ይህ ሁሉ የተከናወነው በእዕምሮ የእናቶችና ህጻናት ልዩ የህክምና ማዕከል ነው። ወላድ በልዩ ክፍል (VIP room) ክብካቤ ላይ ናቸው።

ቤተሰቡን በሙሉ እንኳን ደስ አላችሁ ይላል ተቋሙ !!

(የቀጠለ . . . ) 8. ክትባቱን በሰዓቱ አስከትቢ:-

- ለህፃናት ጤና ክትባት በጣም ወሳኝ ነገር ነው ስለዚህ ሁሉንም ክትባት በቀጠሮ አስከትቢ፣

9. የህፃናት ስፔሻሊስት ሀኪም ጋር ክትትል አድርጊ !!

ከላይ ያላየናቸው ብዙ ነገሮች ይኖራሉ በተለይ ልጅሽ ላይ ለየት ያለ ነገር ካየሽ ሀኪምሺን አማክሪ፣

10. ልጅሽን ሁሌም አናግሪው ሲያለቅስም አባብይው አናግሪው ባጠቃላይ ፍቅር ስጭው ተንቀባከቢው:-
- ይሄም ልጅሽ ምቾት እንዲሰማው እንዲሁም ዘና እንዲል ያደርገዋል።

ይቆየን . . .

-----------------------------------------------

አዘጋጅ : ዶ/ር ፋሲል መንበረ (በቅዱስ ጳውሎስ ሆስፒታል ሚሊንየም ሜድካል ኮሌጅ የህፃናት ስፔሻሊስት ሐኪምና ረዳት ፕሮፌሰር )።

መረጃ አቅራቢ: ወ/ሮ ሙሉ ጎጃም (የህግ ባለሞያ_ ዳኛ) ባ/ዳር፣ የቴሌግራም ግሩፕ አባልና የተቋሙ ደምበኛ።

አቀናባሪ: አዕምሮ የእናቶችና ህጻናት የህክምና ማዕከል።

///..//./

የቴሌግራም ቻናላችንንም Join አድርጉት:
👇👇👇
https://t.me/Aemiro_MCH_BahirDar

የቴሌግራም groupንም Join አድርጉት:
👇👇👇
https://t.me/MCH_Aemiro_B_Dar

አዕምሮ የእናቶችና ህጻናት የህክምና ማዕከል፣ ባ/ዳር

New born (1)

ስለ አዲስ የተወለዱ (ጨቅላ) ህጻናት

(መረጃ_ 1)

መደረግ ያለባቸው ዋና ዋና ጥንቃቄዎች:-

ሁሉም እናት በእርግዝና ወቅት ልጇን እንዴት አድርጋ እንደምትንከባከበውና እንዴት አድርጋ እንደምታሳድገው ታስባለች፣ ቶሎ ወልዳ አይኗን በአይኗ ለማየት ትጓጓለች::

ከተወለደ በኋላ ደግሞ ጭንቀቱ አይጣል ነው ታዲያ ይሄንን ጭንቀት የሚያስወግድ መላ እነሆ ብለናል።

1. ጡት ማጥባት:-

- ልጅሽ በተወለደ በ1 ሰዓት ዉስጥ ከተቻለ ደሞ በ30 ደቂቃ ውስጥ ጡት ማጥባት ይኖርብሻል::

- ጡትሽ የመጀመሪያ ቀን ወተት ላይኖረው ይችላል፣ ዝም ብለሽ አጥቢው፣ 2ኛ እና 3ኛ ቀን እየጨመረ ይሄዳል።

- ልጅሽን በየ2 ወይም በየ3ሰዓቱ ማጥባት አለብሽ። በተለይ የመጀመሪያዎቹ 3 ቀናት በደምብ ካላጠባሺው ጡትሽ እየደረቀ ይሄዳል፣ ስለዚህ ቢያምሽም፣ ቢደክምሽም በርቺና እንደምንም አጥቢው ‼️ አይዞን።

- ጡትሺን ቢያንስ 10 - 20 ደቂቃ አጥቢው፣
- አንደኛውን ጡት አጥብተሽ ወደ ሌላው ከመቀየርሽ በፊት እስከ መጨረሻው አጥቢው ቶሎ ቶሎ አትቀይሪበት፣
- ጡት ካጠባሽ በኋላ ሁሌም አስገሺው፣
- ለማስገሳት ወደ ላይ ቀጥ አርገሽ በመያዝ ወይም ደረትሽ ላይ በማቀፍ ከዛም ጀርባውን ቀስ ብሎ መታ መታ በማድረግ ማስገሳት ይቻላል:፣
- በቀን የተወሰነ ቅርሻት እና ትውከት ሊኖር ይችላል እና አትጨነቂ በደንብ በማስገሳት ግን መቀነስ ይቻላል ፣
- ካስገሳሽው በኋላ በጀርባው ማስተኛትና አንገቱን ዘወር ማድረግ ( ቅርብ ጊዜ በተደረጉ ጥናቶች መሰረት በጎን እና በፊት ማስተኛት አይመከርም)።

2. የእናት እና የልጅ ሰውነት ቆዳ ለቆዳ ንክኪ እንዲኖር ማድረግ (የካንጋሮ እናት አያያዝ)
- ይሄ አያያዝ ብዙ ጊዜ የምንጠቀመው ያለጊዜያቸው ለተወለዱ ህፃናት ቢሆንም በጊዜያቸው (በ9 ወር) ለተወለዱ ህፃናትም ማድረግ ይቻላል።

3. ፀሐይ ማሞቅ:-
- ልጅሽን በሳምንት ቢያንስ 4 ቀን ከ 30-45 ደቂቃ ፀሐይ ላይ ማውጣት አለብሽ፣
- የእናት ጡት ወተት በቂ ቫይታሚን ዲ በውስጡ ስለሌለው ያንን ለማግኘት የፀሀይ ብርሃን (ጨረር) ላይ በማውጣት ይገባል፣
- አስተውይ ከፀሐይ ብርሃኑን (ጨረሩን) እንጂ ሙቀቱ አይደለም የሚፈለገው፣ ስለዚህ ዳይፐር ቦታ ብቻ ተሸፍኖ ሌላው ሙሉ ሰውነቱ በቀጥታ የፀሐይ ብርሃን (ጨረር) ማግኘት አለበት፣
- በመስታወት የሚገባ የፀሐይ ብርሃን መጠቀም የለብሽም፣
- ፀሐይ ስታሞቂ ምንም ነገር አትቀቢው፣ ምክንያቱን የምቀቢው ቅባት ወይም ቅቤ ቆዳው ላይ መድረስ ያለበትን ብርሃን (ጨረር) እንዳይደርስ ያደርገዋል፣

- ለረጅም ፀሐይ የማይገኝበት ወቅት እና ቦታ ላይ ከሆንሽ ሐኪምሽን ማማከር ይኖርብሻል !!

ማስጠንቀቂያ !
- የፀሐይ ብርሃን ያላገኙ ልጆች የአጥንት መልፈስፈስ እና መጣመም አልፎ አልፎም መሰበር ያጋጥማቸዋል፣

- ልጅሽ አንድ አመት እስከሚሞላ ፀሀይ ማሞቅ ይኖርብሻል፣

4. ለእትብቱ አስፈላጊ የሆነውን ጥንቃቄ ማድረግ:-
- የህፃናት እትብት ብዙ ጊዜ የሚወድቀው እስከ 2 ሳምንት ባለው ጊዜ ነው ሆኖም ከ3 ሳምንት በላይ ሳይወድቅ ከቆየ ሐኪም ማየት ይኖርበታል፣
- እትብቱ እስኪወድቅ ድረስ በንጹህ ጥጥ ወይም ጋቢ ለብ ያለ ውሃ ውስጥ እየነከሩ ሰውነቱን ማፅዳት፣
- እትብቱ ቶሎ እንዲወድቅ እትብቱ አካባቢ ንፁህ እና ደረቅ ሆኖ መቆየት አለበት ሆኖም መቅላት ካለው ወይም ሽታ ያለው እንደ መግል አይነት ፈሳሽ ወይም ደም ካለው ለሐኪም ማሳየት ይገባል።

5. ዳይፐር አጠቃቀም:-
- ዳይፐሩን በአግባቡ (በቀን 4-6 ጊዜ ) እና እንደ አስፈላጊነቱ መቀየር፣
- ዳይፐር ከማድረግሽ በፊት የልጅሽ ቆዳ ቀስ ብለሽ አጽጅው ከዚያም እንዳይላጥ ወይም ሽፍታ እንዳይወጣበት ዳይፐር የሚያርፍበት ቦታ ላይ በስሱ ቫዝሊን ቀቢው:፣
- ለልጅሽ የሚሆነውን ቁጥርና የሚስማማውን አይነት ምረጭ፣

6. ገላውን ማጠብ:-
- ጨቅላ ህፃንን ማጠብ በጣም ጥንቃቄ ያስፈልገዋል::
- እንዳያሟልጭሽ እና አይኑና አፍንጫው ውስጥ ሳሙና እንዳይገባ በጥንቃቄ እጠቢው፣

- በተለይ የመጀመሪያሽ ከሆነ ለሁለት ሆኖ ማጠቡ የተሻለ ነው:፣

7. የቆዳ እንክብካቤ:-
- የልጅሽን ሙሉ ቆዳውን ለህፃናት በተዘጋጁ ቅባቶች ማለስለስ ይኖርብሻል፣
- በዚያውም ሰውነቱን ማሳጅ ማድረግ ጡንቻዎቹን ያነቃቃቸዋል፣

(ይቀጥላል . . . )

Pre-conception period
ቅድመ - ጽንስ ከማርገዝ በፊት (መረጃ -1)

ምንነት:
ቅድመ-ጽንስ ጊዜ ክትትል (Pre-conception care -PCC) ማድረግ ማለት አንዲት ሴት ለማርገዝ ስታስብ ከቀናትና ሳምንታት ጀምሮ ቀደም በማለት ዝግጅት ማድረግ፣ መታየት፣ ማማከር፣ ማለት ነው። ይህም የሚከወነው ከባለሞያ ጋር በመሆን ይሆናል።

ዓላማው:
የአለም የጤና ድርጅትም (WHO) እንደሚመክረው አላማው እርግዝና በሚመጣበት ጊዜ የሴቷና የጽንሱ ጤንነት የተረጋገጠ እንዲሆንና እርግዝናው በመልካም ሁኔታ እንዲጠናቀቅ ራስን ማሳገዝ (ከወዲሁ ቀደም ብሎ ስራ መጀመር) ማለት ነው።

ጥቅሙ (3 ናቸው)
1. እርግዝና ሳይፈለግ እንዳይመጣ ለመከላከል ይጠቅማል:-- ተስማሚ መቆጣጠሪያ በመጠቀም፣

2. ሲፈለግ ደግሞ የማርገዝን እድል ለመጨመር፣

3. ከተረገዘ በኋላ ደግሞ የእናትንና ጽንስን ጉዳትና ሞት ማስወገድ/መቀነስ፣

ምን ምን ይደረጋል?
1. የጤና ምርመራዎች (Risk assessment)
2. የጤና ማጎልበት ስራዎች (Health promotion)
3. የጤና፣ ስነልቦናና ማህበራዊ ህክምናዎች (Medical, behavioral & social interventions)

(ዝርዘር ነገሮችን በቀጣይ...)

///...//../

አዕምሮ የእናቶችና ህጻናት የህክምና ማዕከል

Channel link:
https://t.me/Aemiro_MCH_BahirDar

Teaching lessons (1)

አስተማሪ እውነተኛ ታሪክ (1)

ታሪኩ ከሁለት አመት በፊት የተከሰተ ነው፣ የታሪኳ ባለቤት የመውለጃ ቀኗ ያለፈባት ነፍሰ-ጡር ሆና ለመውለድ የተቸገረች ስትሆን፣ በዚህ አይነት ፈተና ምን እንደሚፈጠር የሚያስተምር ነው።

ከላይ እንደተጠቀሰው ባለታሪኳ ነፍሰ-ጡር ስትሆን ክትትል ስታደርግ ከቆየች በኋላ የመውለጃ ቀኗ ያልፋል፣ የመጀመሪያ እርግዝናዋ ነው፣ በካር ናት፣ ልምድ የላትም፣

የመውለጃ ቀን ስለማለፉ ከተነጋገርን በኋላ ሐሙስ ዕለት ለመውለድ ቀጠሮ ተይዞ የነበረ ቢሆንም ሌላ ሃሳብ ይዛ ትመጣለች፣ ይህም ትንሽ ቀን ልጠብቅ የሚል ከምክር ያፈነገጠ ሃሳብ ይዛ መጣች።

ነገር ግን ቀን ካለፈ በኋላ ምጥ ቢመጣም እንኳ ጽንስ ይታፈናል፣ ሁለት ጉዳት ይከተላል ብትባልም ውትወታዋ ሲበዛና እንዳልተቀበለች ሲታወቅ ከ3 ቀን በኋላ ለዕለተ እሑድ የመጫረሻ መጨረሻ ቀጠሮ ተቆረጠ።

እንዲያም ሆኖ እርሷ ግን በዚያው ጠፋች፣ ጠፍታ ቆይታም እሑድም አልፎ ከ10 ቀን በኋላ መጣች፣ የመጣችው ደግሞ በምጥ ሳይሆን የጽንስ እንቅስቃሴ ቀነሰብኝ ብላ ነው።

ሐኪሟ እኔን ግን ውስጤን ፍርሃት ገባው፣ ልጇ የሆነ ነገር ሆኗል ብየም ደመደምኩ፣ ወዲያው አልትራሳውንድ ታየች፣ ጽንሱ ደክሟል፣ ልብ ምቱ ቆሟል፣ የጠበቅሁት ስለሆነ አልገረመኝም፣ ውጤቱን በውስጤ አቆየሁት።

ከዚያ የምርመራ ውጤት ከመንገሬ በፊት ቀስ ብየ ጥያቄዎችን መጠየቅ ጀመርኩ፣

እኔ:- የት ጠፍተሽ ነው እስካሁን?

አርሷ:- ያው እ ... ምጥ እየጠበቅሁ ነው'ጅ

እኔ:- እንዴት! ባለፈው መጀመሪያ ሐሙስ በኋላ የመጨረሻ ለእሑድ ቀጠሮ ይዘን ነበር የተለያየነው፣ ችግር እንዳይፈጠር መውለድ አለብሽ ተባብለን ነበር፣ ለምን ጠፋሽ?

እርሷ:- አይ ምጥ የሚመጣ ከሆነ ልየው ብየ ነው፣

እኔ:- እኔ ግን አላልኩሽም ሌላ ሰው እንደዚያ ያለሽ አለ?

እርሷ:- አዎ አያቴ ቆይ አትቸኩይ አለችኝ፣ ምነው ዶ/ር ችግር አለ እንዴ፣ ልጄ ደህና አይደለም እንዴ? እ ?

እኔ:- ቆይ እስኪ ባለቤትሽ የት ነው ያለው፣ ካንች ጋር የተነጋገርነውን ያውቃል ወይስ አያውቅም ?

እርሷ:- አያውቅም፣ በሀገር አልነበረም፣ አሁን ግን መጧል ከውጭ አለ፣

እኔ:- ይግባ እስኪ . . . (ባለቤቷ ገባ)

እኔ:- ጤና ይስጥልን (ከአጭር ገለጻ በኋላ) ከባለቤትህ ጋር ስለጽንሱና ስለ አወላለዷ እንዲህና እንዲያ ተነጋግረን ነበር አውቀሃል?

እርሱ:- አላውቅም፣ መረጃው የለኝም፣ ባገርም የለሁም፣ ሾፌር ነኝ ጅቡቲ ነበርኩ፣ ትላንት ስመጣ እንቅስቃሴ የለውም ብላኝ ዛሬ መጣን፣

እኔ:- እንኳን በሰላም መጣህ፣ ለማንኛውም አሁን ችግር ሳይከሰት አይቀርም ፣ አልትራሳውንዱ የሚያሳየው ጽንሱ ደክሟል፣ ልብ ምት የለውም። እንደዚያ ነው።

እርሱ:- ምን፣ እንዴት፣ ለምን፣ መቸ፣ አይሆንም፣ . . . . ለቅሶ፣ ኡ ኡ ታ፣ ወዘተ.

እርሷ:- ዝም ብላለች፣ ብዙ መደንገጥ አይታይባትም፣ የታወቃት ነገር ያለ ይመስላል፣

እኔ:- እርሱን አረጋግቸ፣ ቀጣይ እንዴት እንደሚሆን ነግሬ፣ ወደ ቤት ሸኘኋቸው፣ ከሳምንት በኋላ በምጥ ወለደች፣ ያው ልጅ ግን የለም።

ትምህርት:

- በወቅቱ መውለድ፣

- የሐኪም ምክር መተግበር፣

- ሙያዊ ካልሆኑ ምክሮች መጠንቀቅ፣

- መረጃ ለባል ማድረስ፣

- ከልማድ አስተሳሰብ መውጣት፣

- በውሳኔ በጽናት፣

- ባሎች ሚስቶችን ይከታተሉ ወይም አብረው እየመጡ ይስሙ

- ወዘተ.

አዕምሮ የእናቶችና ህጻናት ልዩ የህክምና ማዕከል፣

ባ/ዳር፣ ዲፖ፣ ቤተሰብ መምሪያ ፊት ለፊት፣ ቀ 03

Circumcision (1)

ግርዛትን በተመለከተ፣

በማንኛውም እድሜ የሚሰጥ ህክምና ሲሆን፣

ባህላዊው መንገድ እጅግ የማይደገፍ ነው።

በጣም ጥሩና በቀላሉ የሚከወንበት ዕድሜ ደግሞ፣

ከተወለዱ 7ቀን ጀምሮ ባሉት ጥቂት ቀናትና ሳምንታት፣ ምክንያቱ ደግሞ፣

- ቆዳቸው ለጋ ስለሆነ፣

- የህመም ስሜት ገና አያዳብሩም፣

- ደም አይፈሳቸውም

- አያስቸግሩም

7 - 10 ቀን ተመራጭ ነው።

በቀለበት ደግሞ ሲሆን በጣም ይቀላል።

ታዲያ ይምጡ፣ ሁሉም አለ።

ዶ/ር አዕምሮ የእናቶችና ህጻናት ህክምና ማዕከል ።