საქართველოს ფსიქოლოგთა ასოციაცია / Georgian Association of Psychologists

⭕️ შეცდომიდან შეცდომამდე შესაძლებელია დიდი ჭეშმარიტების აღმოჩენა - ზიგმუნდ ფროიდი

- GAOP

დადებითი განმტკიცება | Positive Reinforcement

◽️ დადებითი განმტკიცება არის მეთოდი, რომლის გამოყენებითაც ხდება ახალი, სოციალურად მისაღები და სასურველი ქცევების დასწავლა. აღნიშნული მეთოდი გულისხმობს, რომ ბავშვის მიერ სასურველი ქცევის გამოვლენის შემდეგ, დაუყოვნებლივ უნდა მოხდეს ჯილდოს ან სტიმულის, იგივე განმამტკიცებლის მიწოდება. ამ მიდგომის მიხედვით, თუ ქცევას დაუყოვნებლივ მოჰყვება ჯილდო, ეს ქცევა მომავალში უფრო ხშირად გამოვლინდება. დადებითი განმტკიცება ითვლება ერთ-ერთ ყველაზე ეფექტურ სტრატეგიად და მისი გამოყენება შესაძლებელია როგორც ახალი უნარების და ჩამანაცვლებელი ქცევის დასასწავლად, ასევე უკვე გამოვლენილი სასურველი ქცევის სიხშირის გასაზრდელად. დადებითი განმტკიცების ეფექტიანობაზე მიუთითებს ისიც, რომ ის შეიძლება გამოყენებული იყოს ნებისმიერ გარემოებაში, მათ შორის გაკვეთილისთვის ხელის შემშლელი ქცევების ჩასანაცვლებლად, სოციალური უნარების გასაუმჯობესებლად და მოსწავლის თვითშეფასების ასამაღლებლად.

➖ დადებით განმტკიცებას, როგორც ქცევის მართვის მეთოდს, დიდი უპირატესობა აქვს დასჯის მეთოდთან შედარებითაც. მთავარი განსხვავება დასჯასა და განმტკიცებას შორის არის ის, რომ განმტკიცება მიმართულია სასურველ ქცევაზე და ზრდის მის სიხშირეს, ხოლო დასჯა მიმართულია არასასურველ ქცევაზე და ამცირებს მის სიხშირეს. დასჯა ნეგატიურ გავლენას ახდენს ბავშვსა და მოზრდილს შორის ურთიერთობაზე, იწვევს ბავშვის ემოციურ სირთულეებს, მაგალითად მომატებულ შფოთვას, რაც სხვა რთული ქცევების მაპროვოცირებელი შეიძლება გახდეს. დასჯის მეთოდით მიღწეულ შედეგს - რთული ქცევის სიხშირის შემცირებას - შეიძლება არ ჰქონდეს სტაბილური ხასიათი, რადგან ის მიმართულია აკრძალვაზე და არა სოციალურად მისაღები ქცევის დასწავლაზე. გარდა ამისა, კვლევებმა არაერთხელ დაადასტურა, რომ ქცევის მდგრადი ცვლილებისთვის, დადებითი განმტკიცება უფრო ეფექტური მეთოდია.

განმამტკიცებლად, როგორც წესი, გამოიყენება ბავშვისთვის საყვარელი ნივთი ან აქტივობა. არსებობს განმამტკიცებლის რამდენიმე სახე:
🔸 მატერიალური განმამტკიცებელი - მოიცავს ისეთ ჯილდოს, როგორიცაა მაგალითად საკანცელარიო ნივთები, სამკაულები, პატარა სათამაშოები, სტიკერები და სხვა.
🔹 სენსორული განმამტკიცებელი - გულისხმობს ბავშვისთვის სასიამოვნო შეგრძნებით სტიმულაციას, როგორიცაა მაგალითად სარწეველა სკამში ჯდომა, საყვარელი მუსიკის მოსმენა, სასიამოვნო არომატის მქონე საცხის წასმა და სხვა.
🔸 გადაცვლადი განმამტკიცებელი - გულისხმობს განმტკიცების სისტემას, რომლის დროსაც სპეციალისტსა და ბავშვს შორის არსებული შეთანხმების საფუძველზე, ყოველთვის როცა ბავშვი ავლენს სასურველ ქცევას, ის იღებს გარკვეულ სიმბოლურ ნივთს, მაგალითად ჟეტონები, სტიკერები, ღიმილები და სხვა, რომლებიც შემდგომში გადაიცვლება წინასწარ შეთანხმებულ, ბავშვისთვის სასურველ ჯილდოში.
🔹 სოციალური განმამტკიცებელი - მოიცავს შექებას, ხელის ჩამორთმევას, ღიმილს და სხვა სახის სოციალურ უკუკავშირს, რომლებიც ჩვეულებრივ ასოცირდება შექებასთან. სოციალური განმამტკიცებლის სახეს წარმოადგენს ბავშვისთვის ისეთი პრივილეგიის მინიჭება, როგორიცაა მასწავლებლის სავარძელში ჯდომა კითხვის დროს, სკოლის ადმინისტრაციული პერსონალის დახმარება, ჯგუფის ლიდერობა და სხვა.
დადებითი განმტკიცების მეთოდის გამოყენება, უმეტეს შემთხვევაში, მუდმივად არ არის საჭირო. თავდაპირველად, ყოველი სასურველი ქცევის გამოვლენის შემდეგ ხდება განმამტკიცებლის მიწოდება, რის საფუძველზეც ქცევა მტკიცდება. როდესაც სპეციალისტი დაკვირვების შედეგად აღმოაჩენს, რომ ქცევა საკმარისად განმტკიცებული და ჩამოყალიბებულია, ამის შემდეგ შესაძლებელია განმამტკიცებლის ეტაპობრივი გამოხშირვა და საბოლოოდ მისი გამოყენების შეწყვეტა.

➖ დადებითი განმტკიცების გამოყენების დროს იყავით მკაფიო და თანმიმდევრული, მნიშვნელოვანია წინასწარ განისაზღვროს სასურველი ქცევები, რომლის განმტკიცებასაც გეგმავთ და განმამტკიცებელი, რომლის გამოყენებასაც აპირებთ. დარწმუნდით, რომ ბავშვმა ზუსტად და მკაფიოდ იცის, თუ რა მოლოდინი არსებობს მის ქცევასთან დაკავშირებით და როდის, რას მიიღებს ამ სასურველი ქცევის გამოვლენის სანაცვლოდ. იმისათვის, რომ მოხდეს ქცევის განმტკიცება, აუცილებელია რომ ბავშვმა დაამყაროს ზუსტი კავშირი მის მიერ გამოვლენილ ქცევასა და ქცევის შედეგებს შორის, რისთვისაც მნიშვნელოვანია სპეციალისტის მხრიდან თანმიმდევრულობის შენარჩუნება, ანუ სასურველი ქცევის ყოველ ჯერზე განმტკიცება.

➖ მნიშვნელოვანია, რომ განმამტკიცებელი სასურველი იყოს ბავშვისთვის და აღძრას მოტივაცია ქცევისთვის, რისი მიღწევაც შესაძლებელია ბავშვის ინტერესების, მისი გემოვნებისა და სურვილების გათვალისწინებით, როდესაც ვარჩევთ განმამტკიცებელს. ამასთან, განმამტკიცებელი მისაღები უნდა იყოს მშობლისთვის და არ ეწინააღმდეგებოდეს ბავშვის საუკეთესო ინტერესებს. ასევე, განმამტკიცებელი უნდა შეესაბამებოდეს მოსწავლის ასაკს, მაგალითად სტიკერების გამოყენება, დიდი ალბათობით, არ იქნება ეფექტური სტრატეგია მაღალი კლასის მოსწავლეების დასაჯილდოებლად. მნიშვნელოვანია დარწმუნდეთ დასახული მიზნის მიღწევადობაშიც, მიზნის დასახვამდე დარწმუნდით, რომ ყველა ბავშვს შეუძლია დააკმაყოფილოს თქვენი მოლოდინი, მაგალითად თუ ფიქრობთ კლასის დაჯილდოების სისტემის შექმნაზე, რომლის მიხედვითაც, განმამტკიცებლის მისაღებად თითოეულმა მოსწავლემ უნდა წაიკითხოს ოთხი წიგნი ერთი თვის განმავლობაში, ჰკითხეთ საკუთარ თავს, თუ რამდენად რეალურია ეს? თუ თქვენს კლასში გყავთ მოსწავლე კითხვის სირთულეებით, ოთხი წიგნი შეიძლება ბევრი იყოს მისთვის.

➖ იმ შემთხვევაში, თუ კონკრეტული წამახალისებლის გამოყენება ხანგრძლივი დროის განმავლობაში მოხდება, ის შეიძლება მომაბეზრებელი გახდეს ბავშვისთვის და დაკარგოს განმამტკიცებლის ფუნქცია. შესაბამისად, მნიშვნელოვანია რომ შერჩევის ეტაპზე განისაზღვროს განმამტკიცებელთა რამდენიმე სახე, რომელთა გამოყენებაც მოხდება ქცევაზე მუშაობისას. მნიშვნელოვანია, რომ განმამტკიცებლის სისტემის შემუშავებისა და დანერგვის პროცესში, სპეციალისტს ჰქონდეს ზუსტი წარმოდგენა ბავშვის ძლიერი და სუსტი მხარეების შესახებ. შეფასების საფუძველზე განისაზღვრება მოსწავლის მიერ სასურველი ქცევის დასწავლის პოტენციალი, რაც სპეციალისტს ბავშვის მიერ სასურველი ქცევის გამოვლენის მიმართულებით გაწეული ყოველი ძალისხმევის განმტკიცების საშუალებას აძლევს. შესაბამისად, დადებითი განმტკიცების გამოყენება ხდება არა მხოლოდ ქცევის სრულყოფილი გამოვლენის შემთხვევაში, არამედ მაშინაც, როდესაც ბავშვი გაწევს ძალისხმევას. განმამტკიცებლის გამოყენება უნდა მოხდეს მხოლოდ სასურველი ქცევის გამოვლენის ან შესაბამისი ძალისხმევის გამოვლენის შემდეგ. არ უნდა მოხდეს ბავშვის დაჯილდოვება იმ შეთხვევაში, თუ იგი ავლენს რთულ ქცევას ან არ ავლენს სასურველ სამიზნე ქცევას. თუ ბავშვი არ ავლენს მისაღებ ქცევას და მაინც იღებს განმამტკიცებელს, სპეციალისტის მიერ შერჩეული განმამტკიცებელი დაკარგავს თავის ფუნქციას.

➖ განმამტკიცებლის მაქსიმალური ეფექტის მისაღებად, რეკომენდებულია ნებისმიერი ტიპის განმამტკიცებელთან ერთად სოციალური ტიპის განმამტკიცებლის გამოყენებაც. სოციალური განმამტკიცებელი უნდა იყოს გულწრფელი, მკაფიო და რაც მთავარია, უნდა ეხებოდეს კონკრეტულ ქცევას და არა ბავშვის მთლიან პიროვნებას. შექების დროს მნიშვნელოვანია, რომ სპეციალისტი მოერიდოს მის შეწყვილებას შენიშვნასთან, მაგალითად, ნაცვლად შემდეგი ფორმულირებისა - „ყოჩაღ, რომ ჩანთა ჩაალაგე, სულ ძირს რომ ყრია შენი ნივთები, ხომ შეგძლებია?!“, შექება მიმართეთ მხოლოდ სასურველი ქცევისკენ - „ყოჩაღ, რომ ჩანთა ჩაალაგე“. გასათვალისწინებელია, რომ ბავშვის მიერ საკუთარი ქცევით გამომუშავებული განმამტკიცებლის ან ჯილდოს უკან გამორთმევა ნეგატიურ გავლენას ახდენს ქცევის დასწავლის პროცესზე. ზოგიერთი მატერიალური განმამტკიცებლის შემთხვევაში, როგორიცაა მაგალითად სათამაშო ან ტელეფონი, წინასწარ განუსაზღვრეთ დრო, რომლის განმავლობაშიც მიცემული ჯილდოს გამოყენების საშუალება ექნება ბავშვს, რათა უკან გამორთმევის შემთხვევაში, ეს არ აღიქვას როგორც დასჯა ან დაუფასებლობა.

- GAOP

პოზიტიური ქცევის მხარდაჭერა ინდივიდუალურ დონეზე | Support for Positive Behavior at the Individual Level

◽️ როგორც ვიცით, არსებობს მოსწავლეთა მცირე რაოდენობა, რომელთაც სჭირდებათ უფრო ინტენსიური, ინდივიდუალიზირებული მხარდაჭერა რთული ქცევის მართვის პროცესში. რთულ ქცევად შეიძლება მივიჩნიოთ ნებისმიერი განმეორებითი ქცევა, რომელიც ზიანის მომტანია საკუთარი თავისთვის ან სხვებისთვის, იწვევს საკუთრების დაზიანებას, ხელს უშლის ბავშვს სწავლაში ან/და განვითარებაში, თანატოლებთან და უფროსებთან სოციალური ურთიერთობების დამყარებაში. თუ ბავშვის ქცევა შეესაბამება აღნიშნულ კრიტერიუმებს, საჭირო ხდება ქცევის ფუნქციური ანალიზი და მისი მართვის გეგმის შემუშავება, რომელიც რამდენიმე ეტაპისგან შედგება. ქცევის ფუნქციური შეფასება რთული ქცევის მართვის პროცესის მნიშვნელოვან საფეხურს წარმოადგენს. მისი გამოყენება ხდება პოზიტიური მხარდაჭერის სისტემის მესამე დონეზე და მოიცავს რთულ ქცევაზე სისტემური დაკვირვებისა და მისი ანალიზის მეთოდოლოგიას. შეფასების პროცესში, ინფორმაციის მიღება ხდება როგორც ქცევაზე უშუალო დაკვირვებით, ასევე ბავშვთან მომუშავე სპეციალისტებისა და ოჯახისგან მოწოდებული ინფორმაციის გათვალისწინებით, შედეგად მიღებული მონაცემების საფუძველზე ხდება ქცევის მართვის გეგმის შემუშავება.

ქცევის ფუნქციური ანალიზის პირველ ეტაპს ქცევის გამოვლენასთან დაკავშირებული ინფორმაციის მოპოვება წარმოადგენს. ქცევის შესახებ მონაცემების შეგროვება ხდება სხვადასხვა წყაროზე დაყრდნობით და რამდენიმე სხვადასხვა მეთოდის გამოყენებით. აღნიშნული მეთოდებია ინტერვიუ, ქცევის შეფასების კითხვარები და პირდაპირი დაკვირვება:
🔸 ინტერვიუს მეთოდი - ხშირად გამოიყენება ქცევის შესახებ ინფორმაციის მოპოვების საწყის ეტაპზე. რთული ქცევის შესახებ დამატებითი ინფორმაციის მოპოვების მიზნით შესაძლებელია მასწავლებლის, მშობლის, თავად მოსწავლის ან/და ბავშვთან დაკავშირებული სხვა პირების ინტერვიურება. ინტერვიუს შეკითხვები მიმართულია შემდეგი დეტალების დაზუსტებისკენ: რთული ქცევის წინმსწრები მოვლენები და თანმდევი შედეგები; დრო, ადგილი და გარემო, სადაც რთული ქცევა ვლინდება; როდის და სად არ ვლინდება რთული ქცევა; უკვე გამოყენებული ჩარევის სტრატეგიები.
🔹 ქცევის შეფასების კითხვარების მეთოდი - მოიცავს კითხვებს ან დებულებებს, რომლებსაც მშობლები, მასწავლებლები ან თავად მოსწავლე პასუხობს. პასუხებიდან გამომდინარე ვიღებთ ინფორმაციას მოცემული ქცევის შესახებ, მაგალითად რამდენად ხშირად ან კონკრეტულად რომელი აქტივობების დროს ვლინდება რთული ქცევა.
🔸 პირდაპირი დაკვირვების მეთოდი - დამკვირვებელი უშუალოდ აკვირდება მოსწავლეს საკლასო ოთახში, ან სხვა გარემოში და აგროვებს ობიექტურ და დეტალურ ინფორმაციას მის მიერ გამოვლენილი რთული ქცევის შესახებ. ამ მონაცემების შეგროვებისას, დამკვირვებლებმა უნდა გაითვალისწინონ რთული ქცევის სამი მახასიათებელი:
• ქცევის სიხშირე - აღნიშნავს იმას, თუ რამდენჯერ ვლინდება ქცევა მოცემულ მონაკვეთში. მაგალითად რამდენჯერ გამოვლინდა ქცევა კონკრეტულ გაკვეთილზე, ან 5 წუთიანი შესვენების დროს დერეფანში და ა.შ.
• ქცევის ხანგრძლივობა - აღნიშნავს იმას, თუ რამდენ ხანს გრძელდება ქცევის ერთი ეპიზოდი დაწყებიდან დასრულებამდე. ხანგრძლივობის დასადგენად საჭიროა გამოიყენოთ წამზომი და დაინიშნოთ რთული ქცევის დაწყების და დასრულების დრო.
• ქცევის ინტენსივობა - აღნიშნავს იმას, თუ რამდენად ძლიერია ქცევა თუ მას სკალაზე შევაფასებთ. მაგალითად, თუ ბავშვი თავს ურტყამს მაგიდას, ამ ქცევის ინტენსივობა შესაძლოა შეფასდეს უმაღლესი ქულით, რადგან ის შესაძლოა ძლიერი ფიზიკური ზიანის მომტანი აღმოჩნდეს თავად ბავშვისთვის.
გასათვალისწინებელია, რომ კონკრეტულ შემთხვევაში, ქცევის სამივე მახასიათებელზე დაკვირვება არ წარმოადგენდეს აუცილებელ საჭიროებას და ის, თუ რომელი მახასიათებლის მიხედვით მოხდება ქცევის აღწერა, დამოკიდებულია სამიზნე ქცევის რაობაზე.

➖ მნიშვნელოვანია, რომ ქცევაზე დაკვირვება და მისი მახასიათებლების აღწერა განხორციელდეს მრავალჯერადად, რაც საშუალებას მოგცემთ გამოყოთ პრიორიტეტული სამიზნე ქცევა ერთი ბავშვის მიერ გამოვლენილი რამდენიმე რთული ქცევისგან. რთული ქცევის განსაზღვრის დროს, მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ, რომ ქცევა უნდა იყოს დაკვირვებადი და კონკრეტული, ქცევის შესახებ ჩანაწერში გამოყენებული უნდა იყოს მხოლოდ აღწერითი ფრაზები და ქცევა არ უნდა მოიცავდეს დამკვირვებლის ან ბავშვთან მომუშავე სხვა პირის სუბიექტურ შეფასებებს. სამიზნე ქცევის განსაზღვრის შემდეგ, თქვენ უკვე შეგეძლებათ კონკრეტულ ქცევაზე სისტემური დაკვირვება და ქცევის მართვის ჩარევის გეგმაზე მუშაობის დაწყება.

ABC მოდელი წარმოადგენს მიდგომას, რომელიც გვთავაზობს სამიზნე ქცევაზე სტრუქტურირებული დაკვირვების ინსტრუმენტს. დაკვირვების შედეგად გამოიყოფა სამიზნე ქცევის წინაპირობები და შედეგები, რომლებიც ფუნქციური ანალიზისა და ქცევის მართვის გეგმის განხორციელებისთვის უმნიშვნელოვანეს კომპონენტებს წარმოადგენენ.
🔹 A - წინაპირობა, ის რაც უშუალოდ ხდება რთული ქცევის გამოვლენის წინ. მაგალითად: მოსწავლეს სთხოვენ კლასის წინაშე ხმამაღლა წაკითხვას, მოსწავლე ინაცვლებს ერთი აქტივობიდან მეორეზე, მოსწავლეს სთხოვენ დაიწყოს ან შეწყვიტოს აქტივობა, მოსწავლეს სთხოვენ დატოვოს სათამაშო მოედანი და სხვა. წინაპირობის აღწერისას აუცილებელია მოვიცვათ ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ როდის და სად აღმოცენდება ქცევა, ვინ იმყოფება ბავშვთან ქცევის აღმოცენების დროს და უშუალოდ რა გარემოება ან მოვლენა უსწრებს წინ მას.
🔸 B - ქცევა, ის რასაც მოსწავლე აკეთებს ან ამბობს. მაგალითად: მოსწავლე დგება და დადის გაკვეთილის მიმდინარეობისას, მოსწავლე გამოსცემს ხმებს, მოსწავლე საუბრობს მასწავლებლის პარალელურად, მოსწავლე ხელს კრავს თანაკლასელს, მოსწავლე მერხიდან ყრის წიგნებს, ყვირის და სხვა. დაკვირვების დროს მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინება, რომ ქცევა უნდა აღიწეროს დეტალურად, კონკრეტული და აღწერითი ფრაზების გამოყენებით, რადგან რაც უფრო ზუსტი იქნება ქცევის განსაზღვრება, მით უფრო მარტივი გახდება ბავშვთან მომუშავე ყველა პირისთვის მისი კონკრეტული ქცევის გამოვლინებების იდენტიფიცირება და შესაბამისად მასზე დაკვირვების წარმოებაც.
🔹 C - ქცევის შედეგი, ის რაც ხდება უშუალოდ რთული ქცევის გამოვლენისთანავე. მაგალითად: მასწავლებელი მოსწავლეს გადართავს სხვა დავალებაზე, მასწავლებელი აძლევს მოსწავლეს გაფრთხილებას, თანატოლები იცინიან, მასწავლებელი აიგნორებს ქცევას და სხვა.

➖ რთულ ქცევას ყოველთვის გააჩნია თავისი ინდივიდუალური ფუნქცია, ანუ მიზანი. ქცევის ფუნქციური შეფასების ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ამოცანას სწორედ ქცევის ფუნქციის, ანუ მიზნის აღმოჩენა და ანალიზი წარმოადგენს. ქცევის მიზნის გაგება მნიშვნელოვანია ქცევის მართვის ეფექტური ჩარევის დასაგეგმად. ქცევას ორი ძირითადი ფუნქცია აქვს:
1. რაიმეს მიღება, მაგალითად სასურველი აქტივობის, ნივთის, ყურადღების ან თვითსტიმულაციის.
2. რაიმეს არიდება, მაგალითად არასასურველი აქტივობის, უსიამოვნო გარემოს, სენსორული დისკომფორტის.
ABC ჩანაწერების წარმოების შემდეგ, ქცევის წინაპირობებისა და შედეგების ანალიზის საფუძველზე ხდება ვარაუდის შემუშავება იმასთან დაკავშირებით, თუ რა წარმოადგენს კონკრეტული ქცევის მიზანს, ანუ ფუნქციას - რისი მიღება ან თავიდან არიდება სურს ბავშვს ამ ქცევით. როგორც კი შემუშავდება ჰიპოთეზა რთული სამიზნე ქცევის ფუნქციის ასახსნელად, დროა გადავიდეთ ქცევის ფუნქციური ანალიზის შემდეგ საფეხურზე, რაც გულისხმობს ჩამანაცვლებელი ქცევის განსაზღვრას. ჩამანაცვლებელი ქცევა წარმოადგენს სოციალურად მისაღებ ქცევას, რომელიც გვინდა, რომ ბავშვმა გამოავლინოს და დაისწავლოს კონკრეტული რთული ქცევის ნაცვლად. შესაძლოა, პროცესის იმგვარად დაგეგმვა, რომ ჩამანაცვლებელი ქცევის მიზანი იგივე დარჩეს, რაც რთულ ქცევას ჰქონდა, მაგალითად თუ ადრე ბავშვი ყურადღებას იღებდა რთული ქცევით, მაგალითად წამოყვირებით, იგივე ყურადღება შესაძლებელია მიიღოს სოციალურად მისაღები ქცევით, კერძოდ ხელის აწევით. რთული ქცევის გეგმა უნდა მოიცავდეს ისეთ სტრატეგიებს, რომელთა გამოყენების საფუძველზეც ბავშვი ვეღარ მოახერხებს სასურველი მიზნის მიღწევას რთული ქცევით, სანაცვლოდ კი, ბავშვს ეძლევა შესაძლებლობა, რომ იმავე მიზანს მიაღწიოს სოციალურად მისაღები ფორმით, ანუ ჩამანაცვლებელი ქცევით.

➖ სამიზნე ქცევის ფუნქციის ანალიზისა და ჩამანაცვლებელი ქცევის განსაზღვრის შემდეგ, შეგიძლიათ გადახვიდეთ ჩარევის ეტაპზე. ეს პროცესი მოიცავს როგორც რთულ ქცევაზე მუშაობას, ასევე ჩამანაცვლებელი ქცევის დასწავლასა და განმტკიცებას. ახალი, ჩამანაცვლებელი ქცევის დასწავლა ხდება იმავე პრინციპების გამოყენებით, რომლებიც სხვა ნებისმიერ ახალი ცოდნისა თუ უნარის დასწავლის დროს არის რელევანტური. მაგალითად, შეგიძლიათ გამოიყენოთ გავარჯიშების, მოდელირებისა და ვერბალური ინსტრუქციების გამეორების ტექნიკები. ასევე, მნიშვნელოვანია მოხდეს კონკრეტული უკუკავშირის მიწოდება დადებითი განმტკიცების მეთოდის გამოყენებით. მაგალითად, თუ ბავშვი ავლენს რთულ ქცევას, კერძოდ მიდის თანაკლასელთან და ართმევს სასკოლო ნივთს, აღნიშნული რთული ქცევის ჩამანაცვლებელი ქცევა შეიძლება იყოს მასწავლებლისთვის მიმართვა იმ შემთხვევაში, თუ დასჭირდება კალამი ან სხვა სასკოლო ნივთი. თუ ბავშვი გამოავლენს აღნიშნულ სასურველ ქცევას, წაახალისეთ შერჩეული განმამტკიცებლის საშუალებით.

➖ აღსანიშნავია, რომ შედეგებმა, შესაძლოა, განამტკიცონ არასასურველი ქცევა. მთავარი კითხვა, რაც უნდა დავსვათ არის ის, თუ რას იღებს ბავშვი ამ ქცევის საშუალებით? თუ შედეგი მისთვის სასურველია, ქცევა კვლავ გამოვლინდება, თუ არასასურველი - ჩაქრება. თუ ABC ჩანაწერებში გამოიკვეთა ტენდენცია, რომ მოსწავლის მიერ რთული ქცევის გამოვლენას, კერძოდ სხვა ბავშვისთვის ნივთების წართმევას, თან მოსდევს მასწავლებლის მიერ ამ მოსწავლისთვის პრივილეგიის მინიჭება, მაგალითად მასწავლებლის გვერდით დაჯდომა, შედეგში რეკომენდებული ჩარევა იქნება თუ ამ ქცევის გამოვლენისათვის მოსწავლე ამ პრივილეგიას ვეღარ მიიღებს, რადგან აღნიშნული ქცევის მიზანი, ანუ ფუნქცია არის სასურველის, კერძოდ მასწავლებლის გვერდით დაჯდომის უფლების მიღება. ასევე, მნიშვნელოვანია დაიგეგმოს ჩამანაცვლებელი ქცევის დასწავლაც, მაგალითად მოსწავლემ იმ შემთხვევაში მიიღოს მასწავლებლის გვერდით დაჯდომის უფლება, როდესაც თანაკლასელს დაეხმარება დავალების შესრულებაში. ამგვარად ქცევის ფუნქცია შენარჩუნდება, თუმცა ამ ფუნქციას შეითავსებს ალტერნატიული, სოციალურად მისაღები ქცევა.

ჩარევის სტრატეგიების განხორციელების პროცესში გასათვალისწინებელია შემდეგი გარემოებები:
🔸 ინტერვენცია უნდა განხორციელდეს ყოველდღე და პროცესი უნდა იყოს თანმიმდევრული.
🔹 ქცევის ცვლილებას ხშირად დრო სჭირდება. მნიშვნელოვანია, რომ მიჰყვეთ ინტერვენციის გეგმას განსაზღვრულ პერიოდში, ან მიზნის მიღწევამდე.
🔸 ზოგიერთ შემთხვევაში რთული ქცევა შეიძლება გაინტენსიურდეს ან გახშირდეს მანამ, სანამ შემცირდება.
🔹 გარემო ფაქტორებმა შეიძლება გავლენა იქონიოს ინტერვენციის გეგმის ეფექტურობაზე.
🔸 ქცევა შეიძლება უფრო ადვილად შეიცვალოს, თუ მოსწავლე აქტიურად იქნება ჩართული და თანამონაწილეობას მიიღებს ინტერვენციის პროცესში. მაგალითად, ეცოდინება რა ქცევის სანაცვლოდ რა შედეგს მიიღებს.
მას შემდეგ, რაც მიაღწევთ სასურველ შედეგს, ანუ რთული ქცევა ჩანაცვლდება სოციალურად მისაღები ქცევით, ყურადღებით უნდა დაიგეგმოს ჩარევის გეგმით გათვალისწინებული სტრატეგიების გამოყენების ეტაპობრივი შემცირება და მიღწეული შედეგების შენარჩუნება. ჩარევის პროცესის განხორციელებისას მნიშვნელოვანია, რომ სპეციალისტი აგრძელებდეს მონაცემების შეგროვებას და ამ გზით გამოყენებული მეთოდების ეფექტიანობაზე დაკვირვებას. გახსოვდეთ, რომ რთულ ქცევაზე მუშაობა შესაძლოა ხანგრძლივი პროცესი იყოს, თუმცა სწორად შერჩეული სტრატეგიები და თანმიმდევრულობა ყოველთვის უზრუნველყოფს შედეგს.

- GAOP

ქცევის პოზიტიური მხარდაჭერის პროგრამა | Positive Behavior Support Program

◽️ მასწავლებლებს ყოველდღიურად მოსწავლეთა სხვადასხვა ქცევით სირთულესთან უწევთ გამკლავება. ზოგიერთი მათგანი, მაგალითად ფიზიკური ძალადობა და ბულინგი მწვავეა, ზოგიერთი კი, როგორიცაა ინსტრუქციების არმიყოლა, უცენზურო სიტყვების გამოყენება ან მიცემული დავალების შესრულების ნაცვლად, გაკვეთილზე სხვა საქმიანობით დაკავება, ერთი შეხედვით ნაკლები ზიანის შემცველია, თუმცა ასეთი ქცევებიც საკმაოდ შემაწუხებელია და ხშირად საგაკვეთილო დროის დიდი ნაწილი სწორედ მათ მართვაზე იხარჯება. ამ ყველაფრის გათვალისწინებით, არ არის გასაკვირი, რომ მასწავლებლები მოსწავლეთა ქცევის სირთულეებს საკუთარი პროფესიული ცხოვრების ერთ-ერთ ყველაზე სტრესულ ნაწილად მიიჩნევენ.

➖ ბავშვების ქცევის მართვის მიზნით, ზრდასრულები ხშირად ტრადიციული დისციპლინის სტრატეგიებს იყენებენ, რომლებიც მხოლოდ დასჯაზეა ორიენტირებული, თუმცა მრავალრიცხოვანი კვლევები მიუთითებს, რომ ასეთი მიდგომა არ არის ეფექტური ქცევის კორექციის თვალსაზრისით. დასჯა არ ეხმარება ბავშვებს ახალი უნარების ან ქცევის მისაღები ფორმების დასწავლაში. სადამსჯელო ღონისძიებების ხშირ გამოყენებას ბევრი გვერდითი ეფექტიც გააჩნია, მაგალითად ცალკეული გაკვეთილების ან სკოლის გაცდენის მცდელობები, სკოლისადმი უარყოფითი დამოკიდებულების ჩამოყალიბება და ზოგადად, უსიამოვნო და სტრესული სასწავლო ატმოსფეროს შექმნა. საბედნიეროდ, არსებობს დასჯაზე უფრო ეფექტური და ამასთან, მტკიცებულებაზე დაფუძნებული ალტერნატიული მიდგომებიც. ერთ-ერთი მათგანია ქცევის პოზიტიური მხარდაჭერის პროგრამა, რომელიც მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაშია დანერგილი.

➖ ქცევის პოზიტიური მხარდაჭერა ქცევის მართვის სისტემური მიდგომაა. სიტყვა პოზიტიური ამ შემთხვევაში იმის აღმნიშვნელია, რომ ქცევის მართვის პროცესში აქცენტი კეთდება ბავშვის დადებითი მხარეების აღიარებასა და წახალისებაზე და არა ნეგატიური მხარეების ხაზგასმაზე. აღნიშნული მიდგომა ორიენტირებულია არა მხოლოდ იმაზე, რომ რეაგირება მოახდინოს ბავშვის მიერ გამოვლენილ რთულ ქცევებზე, არამედ ცდილობს მაქსიმალურად შეამციროს ასეთი ქცევების გამოვლენის ალბათობა. ქცევის პოზიტიური მხარდაჭერა თანამშრომლობაზე დაფუძნებული, პროაქტიული და საგანმანათლებლო მიდგომაა, რომელიც ხელს უწყობს დადებითი, პროგნოზირებადი, თანასწორი და უსაფრთხო სასწავლო გარემოს შექმნას, სადაც როგორც მოსწავლეები, ისე სკოლის მთელი პერსონალი თავს დაფასებულად და პატივცემულად გრძნობს.

პოზიტიური მხარდაჭერის პროგრამის შესაბამისად დანერგვის შემთხვევაში, იგი დადებითად აისახება სასკოლო ცხოვრების ყველა ასპექტზე, კერძოდ:
🔸 მოსწავლეებს აღენიშნებათ გაუმჯობესებული აკადემიური მოსწრება.
🔹 მოსწავლეებსა და მასწავლებლებს შორის ყალიბდება პოზიტიური სოციალური ურთიერთობები.
🔸 სახეზეა დისციპლინის დარღვევის და სადამსჯელო ღონისძიებების, მაგალითად გარიცხვის ნაკლები შემთხვევები.
🔹 მასწავლებლებსა და სკოლის სხვა თანამშრომლებს საკუთარ საქმიანობასთან მიმართებით უფრო მაღალი თვითეფქტურობის განცდა აქვთ.

განვიხილოთ აღნიშნული მიდგომის რამდენიმე პრინციპი:
🔸 სწავლება და განათლება მიმართული უნდა იყოს როგორც აკადემიური მიღწევების გაუმჯობესებაზე, ისე სოციალური კომპეტენციების ზრდაზე.
🔹 მოსწავლეებს შეიძლება წარსულში არ ჰქონოდათ ამა თუ იმ სოციალურად მისაღები ქცევის დასწავლის შესაძლებლობა. არ უნდა ვიგულისხმოთ, რომ ბავშვები თავისით მიხვდებიან თუ როგორ უნდა მოიქცნენ და დამოუკიდებლად განივითარებენ იმ სოციალურ უნარებს, რომლებიც სკოლასა და ცხოვრებაში წარმატების მისაღწევად სჭირდებათ.
🔸 მოსწავლის რთულ ქცევასთან გამკლავების საუკეთესო გზა არის სწავლება და არა დასჯა.
🔹 ქცევების უმრავლესობა დასწავლილია, აქედან გამომდინარე შესაძლებელია სოციალურად მისაღები ქცევების სწავლება ზუსტად იმავე ზოგადი სტრატეგიების გამოყენებით, რომლებსაც ამა თუ იმ საგნის სწავლებისას ვიყენებთ: ახსნა, ჩვენება, გავარჯიშება და სხვა.

➖ სოციალური და კომუნიკაციური უნარების განვითარება, რომელთა დეფიციტიც ხშირად უდევს საფუძვლად ბავშვის რთულ ქცევას, მოითხოვს უწყვეტ სწავლებას, გავარჯიშებასა და წახალისებას გარშემომყოფთა მხრიდან. ბავშვისთვის სოციალურად მისაღები ქცევების სწავლებისას, ისეთი მიდგომა უნდა შევარჩიოთ, რომელიც მოსწავლესთან პოზიტიური, ნდობაზე დაფუძნებული ურთიერთობების ჩამოყალიბებასა და შენარჩუნებას უწყობს ხელს. ბავშვებზე მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს გარშემომყოფთა მოლოდინები, შესაბამისად აუცილებელია მათ ქცევასთან მიმართებაშიც არსებობდეს მაღალი მოლოდინები. მოსწავლის დისციპლინა ერთობლივი პასუხისმგებლობაა და მოითხოვს სკოლის ყველა თანამშრომლის ძალისხმევას, მათ ერთობლივ მუშაობას, სხვადასხვა პროცედურასთან დაკავშირებით კონსენსუსის მიღწევასა და თანმიმდევრულობის გამოვლენას მათი შესრულების პროცესში. შესაბამისად, დისციპლინა რომ წარმატებული იყოს, იგი ფართო, სისტემურ მიდგომას უნდა ეყრდნობოდეს. სკოლის თანამშრომლები და მოსწავლეები, მშობლები, ბავშვის ოჯახის სხვა წევრები და თემი - ყველა მათგანი იზიარებს პასუხისმგებლობას მოსწავლის სწავლებასა და წარმატებაზე. წარმატების მიღწევა უფრო მარტივია, როდესაც ყველა მხარეს აქვს მსგავსი ხედვა იმასთან დაკავშირებით, თუ რა არის სასკოლო წარმატება და როგორ უნდა მოხდეს მისი მიღწევა.

ქცევის პოზიტიური მხარდაჭერის პროგრამა გვთავაზობს მოსწავლეთა მხარდაჭერის მთელ სპექტრს, რომელიც შეგვიძლია სამ სხვადასხვა დონედ დავყოთ:
🔸 დონე I - მხარდაჭერის პირველი, ანუ საბაზისო დონე უნივერსალურია და ყველა მოსწავლისთვისაა განკუთვნილი. ამ საფეხურზე გათვალისწინებულ მხარდაჭერასა და ჩარევის სტრატეგიებს ყველა მოსწავლე თანაბრად იღებს. სწორედ ეს პირველი, საბაზისო დონე ქმნის პოზიტიური და პროაქტიული მხარდაჭერის ჩამოყალიბების საფუძველს სკოლის გარემოში. ამ საფეხურით გათვალისწინებული მხარდაჭერა უზრუნველყოფს იმას, რომ მოსწავლეთა დაახლოებით 80% -მა შეძლოს სკოლის გარემოში წარმატებით ფუნქციონირება.
ქცევის პოზიტიური მხარდაჭერა პირველ დონეზე შეიძლება მოიცავდეს შემდეგ ინტერვენციებს:
• მოლოდინების განსაზღვრა: დაახლოებით 3-5 ისეთი მოლოდინის შერჩევა, რომელიც ბავშვების ქცევასთან დაკავშირებით აქვს სკოლას. მოლოდინების ფორმულირებისას სასურველია მოკლე, მარტივად დასამახსოვრებელი და პოზიტიური სახით ფორმულირებული მოლოდინების შერჩევა - ისინი უნდა ასახავდეს არა იმას, თუ რა არ გსურთ ბავშვებმა გააკეთონ, არამედ იმას, რის განხორციელებასაც მათი მხრიდან ისურვებდით. მაგალითად, „ჩვენ პატივს ვცემთ ერთმანეთს” და არა „ჩვენ ერთმანეთს არ ვექცევით უპატივცემულოდ”.
• კლასის წესების შემუშავება სასკოლო მოლოდინების შესაბამისად: თითოეული მასწავლებლის მიერ კონკრეტული კლასისთვის შემუშავებული წესები თანხმობაში უნდა იყოს სკოლის მოლოდინებთან. წესები დაკვირვებადი, გაზომვადი, პოზიტიურად ფორმულირებული, გასაგები და ყოველდღიურად გამოყენებადი უნდა იყოს.
• პროცედურების შემუშავება: უნდა მოხდეს ნათელი პროცედურების შემუშავება და დანერგვა როგორც საკლასო გარემოსთვის, ისე არასაკლასო სივრცეებისთვის, როგორიცაა საპირფარეშო, სპორტდარბაზი, სასადილო, ექთნის ოთახი და ა.შ.
• სწავლება: მოლოდინებისა და წესების სწავლება უნდა განხორციელდეს პირდაპირი გზით, მოდელირების, ვარჯიშისა და უკუკავშირის სისტემატიურად მიწოდების საშუალებით.
• წახალისება: მოსწავლეები სისტემატიურად უნდა იღებდნენ დადებით უკუკავშირს საკლასო პროცედურებისა და რუტინის დაცვასთან დაკავშირებით. ბავშვები უნდა შევაქოთ მათ მიერ გამოვლენილი ისეთი მისაღები ქცევებისთვის, როგორიცაა მაგალითად თანამშრომლობა, აქტიური მონაწილეობა, ერთმანეთის დახმარება და მიცემულ დავალებაზე ფოკუსირება.
• შედეგების განსაზღვრა: არასასურველი ქცევებისთვის უნდა შემუშავდეს ნათელი, თანმიმდევრული და პროგნოზირებადი შედეგები. არასასურველი ქცევის პრევენცია და მასზე რეაგირება უნდა განხორციელდეს პიროვნული პატივისცემის შენარჩუნებით და სწავლებაზე დაფუძნებული მიდგომის მიხედვით.
• ზედამხედველობა: სკოლის თანამშრომლების მხრიდან აქტიური ზედამხედველობის უზრუნველყოფა საერთო სივრცეებში, მაგალითად დერეფნებში, სკოლის ეზოში და ა.შ.
• საგაკვეთილო პროცესში მოსწავლის ჩართულობის უზრუნველყოფა: მასწავლებლების მიერ სწავლების ეფექტური სტრატეგიების გამოყენება ამცირებს არასასურველი ქცევების გამოვლენას.
• გარემოს ორგანიზება: სკოლაში არსებული ყველა სივრცე უნდა იყოს ბავშვებისთვის უსაფრთხო, ხელმისაწვდომი და ფუნქციური დანიშნულების. კლასის ფიზიკური გარემო ისე უნდა იყოს მოწყობოლი, რომ მასწავლებელს თავისუფლად გადაადგილების საშუალებას აძლევდეს სხვადასხვა ფორმატის აქტივობებზე მუშაობის პროცესში. იქნება ეს მთლიან ჯგუფთან მუშაობა, მოსწავლეთა მცირე ჯგუფებში განხორციელებული აქტივობები თუ რომელიმე მოსწავლის ინდივიდუალური მხარდაჭერა.
• თანამშრომლობა: ქცევის პოზიტიური მხარდაჭერის პროგრამის პირველი დონით გათვალისწინებული მიდგომების წარმატებით დანერგვისთვის, აუცილებელ პირობას ბავშვთან დაკავშირებული პირებისა და სკოლის წარმომადგენლების აქტიური ურთიერთ თანამშრომლობა წარმოადგენს, რაც გულისხმობს ინფორმაციის გაზიარებასა და მხარეების აქტიურ ჩართულობას სასკოლო ცხოვრებასთან დაკავშირებული მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში.

🔹 დონე II - მოსწავლეთა დაახლოებით 12-15% იმყოფება სწავლის ან ქცევითი სირთულეების გაზრდილი რისკის ქვეშ, თუმცა არ საჭიროებს ინტენსიურ, ინდივიდუალურ მხარდაჭერას. ქცევის პოზიტიური მხარდაჭერის სისტემის თანახმად, მოსწავლეთა აღნიშნული კატეგორია განაგრძობს პირველი დონისთვის გათვალისწინებული მხარდაჭერის მიღებას, მაგრამ მათთვის ხდება მეორე დონის მხარდაჭერის აღმოჩენაც. არ არსებობს რომელიმე ერთი, უნივერსალური მეთოდი, რომლის საშუალებითაც შესაძლებელი იქნებოდა ყველა ასეთი მოსწავლის იდენტიფიცირება. რეკომენდებულია, რომ სკოლებმა აირჩიონ და გამოიყენონ ერთდროულად რამდენიმე სხვადასხვა კრიეტერიუმი, მაგალითად: ქცევის წესების დაცვასთან დაკავშირებული განმეორებითი სირთულეები, ქცევის შეფასების სხვადასხვა კითხვარით მიღებული მონაცემები, მასწავლებლების დაკვირვების საფუძველზე იდენტიფიცირებული მოსწავლეები, მშობლებისა და იმ მომსახურების წარმომადგენლების რეკომენდაციები, რომლითაც ბავშვი შეიძლება სარგებლობდეს და მოსწავლის ფორმალური შეფასების მონაცემები. მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინება, რომ შეფასების პროცესი უნდა იძლეოდეს, ერთი მხრივ, იმ მოსწავლეთა იდენტიფიცირების საშუალებას, რომლებთაც აღენიშნებათ ე.წ. ექსტერნალიზებული სირთულეები, რომლებიც შესამჩნევია გარეშე დამკვირვებლისთვის და ხშირად მიმართულია გარშემომყოფების ან/და სოციალურ გარემოში არსებული ობიექტების მიმართ, ხოლო მეორე მხრივ, შეფასების მონაცემების საფუძველზე შესაძლებელი უნდა იყოს იმ მოსწავლეთა იდენტიფიცირება, რომლებსაც ინტერნალიზირებული სირთულეების გამო სჭირდებათ მხარდაჭერა. ინტერნალიზირებული სირთულეების გამოვლინებაა, მაგალითად საკუთარ თავში ჩაკეტვა, გადაჭარბებული სიმორცხვე, გაუბედაობა, სოციალური სიტუაციებისგან თავის არიდება, თანატოლებთან ინტერაქციაზე უარის თქმა, მათგან განმარტოვება, თამაშებსა თუ სხვა ერთობლივ აქტივობებში არმონაწილეობა და ა.შ. მნიშვნელოვანია, რომ მოსწავლის შეფასებისა და იდენტიფიკაციის მეთოდების შერჩევის დროს გათვალისწინებულ იქნას, როგორც საჭირო მატერიალური ხარჯი, ასევე სკოლის პერსონალის დროის რესურსები. ქცევის პოზიტიური მხარდაჭერის მეორე საფეხურის შესაბამისი ინტერვენციები, როგორც წესი, მცირე ჯგუფებში ხორციელდება, რაც იძლევა დროისა და ძალისხმევის ეფექტურად გამოყენების შესაძლებლობას. ინტერვენციები მორგებულია ბავშვების კონკრეტული ჯგუფების საჭიროებებს.
ქცევის პოზიტიური მხარდაჭერა მეორე დონეზე შეიძლება მოიცავდეს შემდეგ ინტერვენციებს:
• რთულ ქცევებს ხშირად განაპირობებს ისეთი უნარების ნაკლებობა, როგორიცაა მაგალითად ეფექტური კომუნიკაცია, ბრაზის მართვა ან სხვადასხვა სოციალურ-ემოციური უნარები. სწორედ ამიტომ, ერთ-ერთ ინტერვენციას წარმოადგენს მოსწავლეთა დაჯგუფება მსგავსი საჭიროებების მიხედვით, მათი დეფიციტური უნარების გათვალისწინებით და შემდეგ აღნიშნული ჯგუფებისთვის კონკრეტული უნარების განვითარებაზე მიმართული სწავლების შეთავაზება.
• მტკიცებულებაზე დაფუძნებული ინტერვენციის პროგრამებისა და სწავლების მეთოდების გამოყენება მოსწავლის აკადემიური მხარდაჭერის მიზნით.
• ზრდასრულების მხრიდან გამოვლენილი მხარდაჭერისა და სუპერვიზიის გაზრდა.
• სასურველი ქცევების წახალისებისთვის დამატებითი შესაძლებლობის მიცემა.
• მინიშნებებისა და შეხსენებების უფრო ხშირი გამოყენება.
• სკოლასა და ბავშვის ოჯახის წევრებს შორის კომუნიკაციის სიხშირის მატება.

🔸 დონე III - სკოლათა უმეტესობის სტატისტიკით თუ ვიმსჯელებთ, მოსწავლეთა მხოლოდ მცირე რაოდენობა, დაახლოებით 1-5% ავლენს ისეთ განმეორებით ქცევით სირთულეებს, რომელთა სამართავად არ არის საკმარისი პირველ ორ დონეზე მიღებული მხარდაჭერა. მოსწავლეთა ეს მცირე ჯგუფი განაგრძობს იმ მხარდაჭერის მიღებას, რომელიც პირველ ორ დონეზე ხორციელდება, თუმცა მათკენ დამატებითი, უფრო ინტენსიური და ინდივიდუალიზირებული მხარდაჭერაც მიემართება. აღსანიშნავია, რომ მესამე დონის შესაბამისი ინტენსიური მხარდაჭერა განკუთვნილია ნებისმიერი მოსწავლისთვის, იმის მიუხედავად აქვს თუ არა მას სპეციალური საჭიროების მქონე მოსწავლის სტატუსი. ის, თუ რამდენად კომპლექსური და ინტენსიური იქნება მხარდაჭერის გეგმა, დამოკიდებულია კონკრეტული ქცევის სირთულეზე.
ქცევის პოზიტიური მხარდაჭერა მესამე დონეზე შეიძლება მოიცავდეს შემდეგ ინტერვენციებს:
• მხარდამჭერი გუნდის შექმნა, რომლისთვისაც წამყვანი იქნება ბავშვისა და ოჯახის საჭიროებები და ინდივიდზე ორიენტირებული მიდგომით იმოქმედებს. გუნდის შემადგენლობაში შესაძლოა იყვნენ სხვადასხვა დარგის სპეციალისტები, სხვადასხვა მომსახურების მიმწოდებლები, მასწავლებლები, ბავშვის ოჯახის წევრები ან ახლობლები, ასევე ადგილობრივი თემის წარმომადგენლები. გუნდს ასევე ჰყავს ფასილიტატორი, რომელიც წარმართავს გუნდის ერთობლივ შეხვედრებს. ასეთი ტიპის გუნდები ხშირად გამოიყენება მწვავე ქცევითი და ფსიქიკური ჯანმრთელობის სირთულეების მქონე ბავშვების მხარდასაჭერად.
• ინდივიდუალიზირებული მხარდაჭერის სისტემის დანერგვა, რომელიც ითვალისწინებს ბავშვის რთული ქცევის გამომწვევ მიზეზებსა და მის შემანარჩუნებელ ფაქტორებს. პირველ რიგში, ეს მოითხოვს ქცევის ფუნქციური შეფასების განხორციელებას, რომელიც წარმოადგენს შეფასების ფორმალურ პროცედურას. მისი საშუალებით ხდება იმის დადგენა, თუ რას ემსახურება ბავშვის კონკრეტული ქცევა, ასე მოქცევით იგი ცდილობს რაიმეს მიღებას თუ პირიქით, თავიდან არიდებას. შეფასების პროცესში ჩართულები არიან როგორც მოსწავლეები, ისე მასწავლებლები და ბავშვის ოჯახის წევრები. მიღებული მონაცემების საფუძველზე ხდება შესაბამისი ჩარევის გეგმის შემუშავება.
• პრევენციის სპეციფიკური სტრატეგიების გამოყენება.
• სიტუაციის დეესკალაზიის გეგმის შემუშავება კონკრეტული მოსწავლისთვის.
• ინდივიდუალური თერაპია.
• სპეციალიზირებული საკლასო/სასწავლო გარემო ან კურიკულუმი.
• სპეციალიზირებული განმამტკიცებლების სისტემა.
• სკოლის მასშტაბით არსებული ქცევის მართვის გეგმის მოდიფიცირება.

- GAOP