Uniwersyteckie Centrum Przyrodnicze - UwB

🐍 Nowy mieszkaniec Terrarium!

🐍 Wczoraj w Terrarium, które można u nas oglądać, azyl znalazł wąż zbożowy (Pantherophis guttatus). Najprawdopodobniej ma tylko kilka miesięcy.

🐍 Serdecznie zapraszamy!

Fot. A. Koszewnik

👀 Z okazji Międzynarodowego Dnia Urody przedstawiamy kilka przykładów zwierząt o wyjątkowym wyglądzie:

🦊Wczoraj wiele osób otrzymało Alert RCB o zrzucanych szczepionkach dla lisów przeciw wściekliźnie. Jak działa i jak wygląda? Dlaczego nie wolno jej dotykać?

🦊Wścieklizna jest wirusową chorobą zakaźną (dotykającą centralny układ nerwowy), na którą wrażliwe są wszystkie gatunki ssaków, w tym ludzie. W Polsce jej rezerwuarem jest lis rudy, stąd akcje szczepienia tych zwierząt.

🦊Na terenach polnych oraz leśnych, a także na terenach niezurbanizowanych szczepionka jest zrzucana przy użyciu samolotów. Na terenach zurbanizowanych szczepionka wykładana jest ręcznie.

🦊Przynęta ze szczepionką, tzw. „kęs", jest brązowa. W zależności od producenta, jej kształt może się nieco różnić. Płynna szczepionka (zawierająca niezjadliwy szczep wirusa wścieklizny) zawarta jest w plastikowej, szczelnie zamkniętej folią aluminiową kapsułce. Kapsułki są odpowiednio oznakowane i łatwe do rozpoznania – koloru różowego. Kapsułka umieszczona jest w przynęcie zawierającej substancje wabiące lisy (o intensywnym zapachu rybnym).

🦊Lisy wyczuwają przynętę nawet z dużej odległości. Podczas próby zjedzenia przynęty dochodzi do uszkodzenia kapsułki ze szczepionką: po jej przegryzieniu następuje zetknięcie się szczepionki z błonami śluzowymi jamy ustnej lisa. Przez błony śluzowe niezjadliwy szczep wirusa wścieklizny wnika do organizmu powodując po pewnym czasie jego uodpornienie.

🦊Przynęty ze szczepionką nie wolno dotykać. Pozostawiony zapach człowieka może sprawić, że nie zostanie ona podjęta przez lisa. Po przypadkowym kontakcie ze szczepionką należy niezwłocznie umyć ręce. Rekomendowany jest kontakt z lekarzem, szczególnie w przypadku kontaktu z płynną zawartością szczepionki.

🦊Dla zwierząt domowych, gospodarskich oraz wolno żyjących przynęta ze szczepionką jest nieszkodliwa, natomiast na wszelki wypadek nie należy wypuszczać bez opieki psów i kotów, a w czasie spacerów psy prowadzić na smyczy. Szczepionka uodparnia jedynie lisy, więc celowe podawanie jej innym zwierzętom jest bezcelowe i może okazać się szkodliwe dla ich zdrowia.

Źródła:
www.rp.pl
https://katowice.wiw.gov.pl

🌱 Serdecznie zapraszamy na Wydział Biologii Uniwersytetu w Białymstoku, przy ul. K. Ciołkowskiego 1 J, gdzie w holu można zobaczyć naszą nową wystawę: „Rośliny i zwierzęta chronione w Polsce na planszach Ligi Ochrony Przyrody”.

🌱 Wystawa składa się z 20 kolorowych tablic, przedstawiających 160 gatunków chronionych roślin i 160 gatunków chronionych zwierząt w naszym kraju.

🌱 Warto sobie uświadomić, że ochrona przyrody w Polsce sięga XI wieku, jeszcze czasów piastowskich. Pierwszy król Polski Bolesław I Chrobry (ur. 967 – zm. 1025) wydał pierwszą, najstarszą regulację prawną dotyczącą ochrony zwierząt – akt ochrony gatunkowej, zabraniający polowań na bobry w naszym kraju. W tym celu władca powołał specjalny urząd bobrowniczy, na czele którego stanął pan bobrowy. Podlegali mu bobrownicy, którzy sprawowali opiekę nad żeremiami w imieniu króla.

Fot. Piotr Duniewski

👉 Spotkanie z modliszką w Białymstoku.

👉 Skąd wzięła się nazwa modliszka? Modliszka ma skierowane do góry przednie odnóża chwytne, układające się w sposób przypominający modlącego się człowieka.

👉 Samica może osiągać nawet do 7 cm długości, samiec – maksymalnie do 4-5 cm.

👉 Co trzecia kopulacja modliszek kończy się odgryzieniem głowy samca przez samicę.

👉 Ciało modliszki przypomina liść, dzięki czemu ten drapieżny owad kamufluje się z otoczeniem. Przed atakiem zastyga w bezruchu czekając na odpowiedni do ataku moment. Jej menu stanowią głównie szarańczaki i muchówki. Nigdy nie zjada padłych owadów.

👉 Modliszka zwyczajna, która występuje w Polsce to podgatunek rzędu owadów modliszkowatych Mantodea. Dotychczas była spotykana na południu kraju, jednak wzrost temperatur w miastach, spowodowany zarówno gęstą zabudową, jak i postępującym kryzysem klimatycznym spowodował, że w naszym regionie zauważono wzrost liczebności modliszek zwyczajnych.

👉 Modliszka zwyczajna w Polsce jest objęta ochroną ścisłą.

Źródło: swiatoze.pl i dojlidy.bialystok.lasy.gov.pl

Fot. W. Mikucki

🐭 Myszarka polna to nowa nazwa myszy polnej, gryzonia, który na początku jesieni zaczyna przygotowywać się do zimy. Wbrew nazwie myszarki polne nie muszą żyć na polu.

🐭 Jedna z nich mieszka w rabacie z dzikich róż wokół UCP. Często widzimy, jak wchodzi na krzew róży, obcina owoc, zbiega na dół i taszczy go w bezpieczne miejsce. Życzmy jej smacznego!

Fot. J. Kupryjanowicz

Dziś słów kilka o pieczarce

👉 Prekursorami uprawy wielu gatunków grzybów byli Chińczycy, ale Francuzi, jako pierwsi, w XVI wieku zaczęli uprawiać pieczarkę.

👉 Potrawy z pieczarek uchodziły za dania wykwintne - na ich spożycie mogli sobie pozwolić jedynie ludzie zamożni. Anthelme Brillat-Savarin (1755-1826) uważany za twórcę XIX wiecznej kuchni, autor Fizjologii smaku, porównywał walory kulinarne pieczarki do trufli. Pieczarka pojawiała się na stołach obok kulinarnych rarytasów jak homary, raki, czy kapary.

👉 Nazwa tych grzybów pochodzi od prasłowiańskich słów *pečara → "coś pieczonego", oraz pekti → piec (grzyby te spożywano widocznie po upieczeniu).

👉 Aktualnie uprawa pieczarki odbywa się na skalę masową, a Polska po Holandii znajduje się na drugim miejscu wśród producentów w Europie. Uznaje się, że co trzecia pieczarka spożywana na Starym Kontynencie została wyprodukowana w Polsce. Polska tradycja pieczarkarstwa sięga XIX wieku.

❔Dlaczego warto jeść pieczarki?

👉 Pieczarki cechuje bogactwo witamin, jak B1, B2, B3, D, kwasu foliowego oraz minerałów miedzi, selenu, żelaza, fosforu i wielu innych składników odżywczych.

👉 Spożywanie pieczarek poprawia działanie układu odpornościowego. Ponadto grzyby te mają działanie przeciwzapalne, zapobiegają procesom utleniania w organizmie. Wysokość zawartość potasu, a niska zawartość sodu powoduje, że spożywanie pieczarek obniża ciśnienie krwi, zmniejsza ryzyko zarówno zawału serca, jak i udaru.

👉 Pieczarki są niskokaloryczne i mają niski indeks glikemiczny, pozytywnie wpływają na przemianę materii.

👉 Najbardziej popularną odmianą pieczarki jest biała, oraz brązowa i portobello.

Fot. nagrzyby.pl

😊 Serdecznie zapraszamy do obejrzenia nowej wystawy fotograficznej dr. Janusza Kupryjanowicza „Porosty dwa w jednym”. Wystawa prezentowana jest w holu Wydziału Biologii (na parterze). Można ją będzie oglądać od 3 października 2023 roku do 30 marca 2024 roku.

📸 Mało znane i rozpoznawane, ale bardzo interesujące, wyglądające jak organizmy nie z tej Ziemi – takie są porosty. Jeszcze w latach 80-tych XX wieku porosty zaliczane były do roślin zarodnikowych, często utożsamiano je z mszakami. Obecnie klasyfikowane są do Królestwa Grzybów. Porosty to grzyby zlichenizowane, ich ciało to plecha, zbudowana ze strzępek grzyba i komórek glonów.

📸 Ciało porostów na pozór wydaje się dość monotonne, dopiero przy dużym (2-5 krotnym) powiększeniu widoczne są przeróżne barwy i kształty ich plechy. Najbardziej mnie zauroczył obrost gwiazdkowaty (Physcia stellaris) o pistacjowej plesze i szaroniebieskich wnętrzach miseczkowatych owocników (apotecji) – opowiada dr Janusz Kupryjanowicz, autor zdjęć i pracownik Uniwersyteckiego Centrum Przyrodniczego.

📸 Porosty przez stulecia towarzyszyły człowiekowi: były pokarmem, lekarstwem, źródłem barwników służących do barwienia tkanin, utrwalaczem perfum, surowcem do produkcji alkoholu i nalewek. To m.in. wyjątkowy skład chemiczny plech porostów, obecne w nich wtórne metabolity porostowe, zwane kwasami porostowymi sprawiają, że te organizmy niewielkich rozmiarów miały, ale jednocześnie mają duży wpływ na życie człowieka, jak i zwierząt.

📸 Porosty są w stanie przetrwać niekorzystne warunki środowiskowe, w tym brak wody, niskie i wysokie temperatury. Jednak nie radzą sobie ze zmianami wywoływanymi przez ludzi, m.in. z antropogenicznymi zanieczyszczeniami powietrza atmosferycznego. Dlatego też wykorzystywane są jako biowskaźniki do oceny zanieczyszczenia, ale również do wyznaczania stref niebezpiecznych dla zdrowia człowieka.

📸 Wystawa fotografii Janusza Kupryjanowicza przedstawia bogactwo porostów. Jest swoistym przewodnikiem, który pozwala zauważyć w środowisku te interesujące organizmy, które występują właściwie wszędzie wokół nas – na korze drzew i krzewów, drewnianych konstrukcjach, betonie, cegłach, dachówkach, kamieniach, glebie. Wystawa składa się z 20 fotografii porostów wykonanych w technice makro.

🍄 Przypomnijmy, że na wystawie czasowej „Grzyby – piąte królestwo” w Uniwersyteckim Centrum Przyrodniczym im. Profesora Andrzeja Myrchy przy ul. Ciołkowskiego 1 J można oglądać interesujące eksponaty porostów i grzybów do końca września 2024 roku. UCP można zwiedzać od poniedziałku do czwartku w godzinach 9.00 - 15.00 oraz w piątki od 9.00 do 14.00.

Fotografie: Janusz Kupryjanowicz

🥗 1 października obchodziliśmy Światowy Dzień Wegetarianizmu.

🥗 Głównym celem tego dnia jest wskazanie korzyści, płynących ze sposobu życia i stosowanej diety, wolnych od okrucieństwa i przemocy wobec zwierząt.

🍀 Łacińskie vegetus oznacza zdrowy, pełen życia, zaś vegetabilis – roślinny.

🍀 Wegetarianizm już w II tysiącleciu p.n.e. pojawił się w Indiach. Miał wówczas charakter religijny. W Europie pojawił się w VI wieku p.n.e. To pitagorejczycy zauważyli wówczas etyczne wartości wegetarianizmu – i dlatego też przez stulecia wegetarianie nazywani byli pitagorejczykami. Idea żywienia na bazie roślinnej pojawiła się również w mitologii greckiej.

🍀 Sławnych jaroszy znajdziemy już w starożytności. Ale i w kolejnych epokach było ich wielu. Na liście sławnych wegetarian są: Pitagoras, Leonardo da Vinci, Benjamin Franklin, Emil Zola, Lew Tołstoj, Albert Einstein, Nikola Tesla, Franz Kafka ale także Paul McCartney, Tina Turner, Paul Newman, BB King, Anthony Hopkins, Arnold Schwarzenegger i Ian McKellen.

🍀 Zwierzęta roślinożerne (fitofagi) w każdym ekosystemie stanowią pierwszy poziom konsumentów. Większość roślinożerców odżywia się bez uśmiercania roślin, ale niektóre gatunki, podobnie jak mięsożerne drapieżniki, w trakcie pobierania pokarmu doprowadzają do obumarcia jego źródła.

🍀 Ze względu na przyjmowany pokarm, zwierzęta roślinożerne należy dzielić na:
- filiofagi - przystosowane do zjadania zielonych części roślin, przede wszystkim liści,
- kambiofagi - przystosowane do odżywiania się kambium, czyli wtórną tkanką twórczą,
- melitofagi - przystosowane do odżywiania się pyłkiem,
- ksylofagi - przystosowane do odżywiania się drewnem.

Przykłady ciekawych wegetarian wraz z opisem znajdziecie w galerii.

☕ Dzisiaj - 29 września - obchodzimy Dzień Kawy.

☕ Nieważna jaka – czarna, z mlekiem, rozpuszczalna, sypana czy ekspresu – bez dobrej kawy dziś się nie obędzie!

☕ Owoce kawowca najprawdopodobniej zostały wykorzystane po raz pierwszy przez lud Omoro w Etiopii w I tysiącleciu p.n.e.

☕ Nazwa kawa pochodzi prawdopodobnie od arabskich słów „qahhwat al.-bun”, czyli wino z pestek. Do większości języków europejskich jej nazwa przeniknęła poprzez tureckie słowo kahve i utworzono od niego włoską nazwę caffe.

☕ W XIII lub XIV wieku kawę sprowadzili arabscy kupcy do Jemenu, który do dziś jest producentem najdroższej kawy na świecie.

☕ Polacy poznali smak kawy po bitwie pod Wiedniem w 1683 roku.

☕ Pierwszy ekspres do kawy powstał w 1906 roku we Włoszech.

☕ Rekordzistami w piciu kawy był m.in. prezydent Theodore Roosevelt, który dziennie pił 4 litry kawy. Jego syn zapytany kiedyś o stosunek ojca do kawy powiedział, że jego kubek do kawy przypominał raczej wannę. Wolter (filozof oświecenia) potrafił spożyć dziennie nawet 50 filiżanek tego napoju!

☕ Obecnie kawa jest jednym z najpopularniejszych na świecie napojów. Wypija jej się około 400 mld filiżanek rocznie.

☕ Badania wykazały, że umiarkowane spożycie kawy – od 2 do 3 filiżanek, czyli 300–450 ml dziennie – jest wręcz wskazane dla dorosłych, ponieważ chroni przed chorobami m.in. układu krążenia (National Geographic). Niestety mówimy tu jednak o kawie bez 5 łyżeczek cukru i śmietanki w proporcji 1:1 🙃

Smacznego!

Fot. kawowy.guru oraz kawowy.info

🪸 Światowy Dzień Morza, który obchodzony jest w ostatni czwartek września, to okazja do przypomnienia, jak ważną rolę pełnią te ekosystemy.

🪸 Ogólna powierzchnia mórz na Ziemi wynosi ok. 40 mln km², co stanowi ok. 11% powierzchni oceanu światowego. Liczba mórz na świecie wynosi 71, nie licząc Morza Kaspijskiego i Morza Martwego, które są jeziorami słonymi. Bardzo ciekawym i cennym elementem niektórych mórz są rafy koralowe.

🪸 Rafy koralowe są to rozległe, podwodne ekosystemy przyrównywane – z powodu ich wysokiego stopnia złożoności i bioróżnorodności – do środowiska lasów deszczowych. Pomimo że powierzchnie raf koralowych zajmują mniej niż 0,1% powierzchni mórz i oceanów, szacuje się, że są środowiskiem do życia dla ponad 25% wszystkich gatunków organizmów występujących w wodach słonych.

🪸 Te największe struktury biologiczne na Ziemi budowane są poprzez nagromadzanie się obumarłych szkieletów organizmów rafotwórczych, głównie koralowców oraz małży. Podstawowym mutualizmem na rafie jest współpraca koralowców z glonami typu bruzdnic z rodzaju Symbiodinium spp. Zasiedlają one tkankę endodermalną parzydełkowców.

🪸 Rafy koralowe ulegają niszczeniu z powodu katastrof naturalnych, takich jak huragany, trzęsienia ziemi lub tsunami. Niestety, w obecnych czasach coraz częściej obserwuje się postępujący zanik raf koralowych z powodu bezpośredniej lub pośredniej ludzkiej działalności.

🪸 Największym obecnie zagrożeniem dla raf koralowych na całym świecie jest zjawisko zwane bieleniem koralowców. Pierwsze doniesienia o chorobie powodującej degenerację żywej tkanki (glony) i oddzielanie się jej od twardego szkieletu (koralowce) pojawiły się w połowie lat 80. XX wieku. Bielenie koralowców spowodowane jest niekorzystnymi i gwałtownymi zmianami środowiskowymi, zazwyczaj anomaliami temperaturowymi.

🪸 Sytuacja wymaga szybkiej reakcji i zwiększenia wysiłków w zakresie postępowania z niszczeniem tego ekosystemu w oparciu o lepsze zrozumienie procesów ekologicznych, które leżą u podstaw funkcjonowania rafy. Uwzględnianie znaczenia działalności człowieka w kształtowaniu ekosystemów rafowych stanowi podstawę zapobiegania oraz przeciwstawiania się zmianom i ekologicznym recesjom.

📷 Fotografie przedstawiają elementy wystawy „Fauna mórz podzwrotnikowych” naszego Centrum.
Źródło: dx.doi.org/10.21521/mw.6139

🍂 23 września rozpoczęła się jesień.

🍂 Kalendarzowe pory roku mają swoje ustalone daty – różne dla półkuli północnej i południowej. Jesień kalendarzowa zaczyna się zawsze 23 września. Pierwszy dzień jesieni astronomicznej wypada w tym roku również 23 września, ale jest to data ruchoma (22 lub 23 września), która zależy od położenia Słońca względem Ziemi.

🍂 Jesień astronomiczna trwa od momentu równonocy jesiennej, która następuje, kiedy Słońce przechodzi przez punkt Wagi. Ziemia przekracza punkt na swojej orbicie, w którym promienie słoneczne padają prostopadle na równik i są jednocześnie styczne do jej powierzchni przy biegunach. Od tego momentu półkula północna jest słabiej oświetlana niż południowa, aż do równonocy wiosennej.

🍂 Jesień to bardzo ciekawy czas, m.in. dla miłośników gwiazd (jesienne niebo obfituje w roje meteorytów, typowe dla tej pory roku gwiazdozbiory), przyrodników (obserwowanie zjawisk związanych ze zmianami pory roku, jesienne przeloty ptaków, jesienne zaloty zwierząt), grzybiarzy (lasy obfitują w owocniki grzybów, które intensywnie rosną dzięki dużej ilości wody i martwej materii organicznej w postaci opadłych liści).

🍂 Dzięki nostalgicznym nastrojom jesień bywa liryczna, poetycka, muzyczna, malarska. Ale głównie jest to pora roku, dzięki której na wiosnę odrodzi się nowe życie.

🍂 Czerwone Gitary, „Barwy jesieni” ( autor tekstu: Marek Gaszyński, muzyka: Seweryn Krajewski)

Jesienne chmury znów pędzi wiatr
W dalekie strony, w daleki świat.
Zielone drzewa, które chroniły nas,
W żółte kolory zamienił czas.

Dalekie ścieżki, po których ja
Błądziłem kiedyś w pogoni dnia
I kwiaty, które witały nas,
W żółte kolory zamienił czas.

https://www.youtube.com/watch?v=wq9sw4bu8MA

Fot. polishatheart.com

🥳 Rekonstrukcja naszego przodka w Uniwersyteckim Centrum Przyrodniczym❗

👣 Rekonstrukcję modelu hominida wykonała firma kamyk.pl z Ostrowca Świętokrzyskiego, na podstawie odlewu czaszki neandertalczyka (ok. 40-letniego mężczyzny, żyjącego ok. 60 000 lat temu) odkrytej wraz z niemal kompletnym szkieletem postkranialnym przez A. i J. Bouyssomie i J. Bonnevala w 1908 roku w jaskini La Chapelle-aux Saints we Francji.

👣 W silikonową skórę zostały implantowane włosy jeden po drugim. Osoby spostrzegawcze z pewnością zauważą, że nasz neandertalczyk ma włosy nawet w nosie! Zmarszczki wokół oczu odwzorowują zmarszczki Brada Pitta. Na rękach widać nabrzmiałe żyły, a dłonie zostały odlane z formy pobranej z rąk współczesnego mechanika samochodowego, który nie boi się pracy nawet w mroźne dni. Ubiór wykonany został ze skóry jelenia szlachetnego oraz dzika, a buty z futra sarny – wymienia Piotr Menducki, właściciel firmy „Kamyk.pl”, absolwent Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego.

👣 Neandertalczycy żyli między ok. 400 000 a ok. 24 500 lat temu, czyli podczas ostatniej epoki lodowcowej i zamieszkiwali większość Europy, a także Bliski Wschód, Azję Zachodnią i Azję Wschodnią – co dokumentują odkrycia w Denisowej Jaskini w Górach Ałtaj na Syberii. Neandertalczycy żyli również na terenie Polski. Większość znanych w Polsce stanowisk związanych z neandertalczykami pochodzi z Jury Krakowsko-Częstochowskiej i województwa dolnośląskiego. Najstarsze szczątki człowieka neandertalskiego rozpoznane na terenie Polski do tej pory pochodzą z Jaskini Ciemnej i mają ok. 115 000 lat.

👣 Neandertalczycy fascynują nas m.in. dlatego, że trudno nam sobie wyobrazić sytuację, gdy na Ziemi obok Homo sapiens żyje inny gatunek człowieka Homo. Razem z Homo sapiens na Ziemi żyli: w Europie i Azji neandertalczyk Homo neanderthalensis, w Azji denisowianin – człowiek z jaskini Denisowa, „hobbit” – człowiek karłowaty Homo floresiensis na wyspie Flores w Indonezji, człowiek wyprostowany Homo erectus w Indonezji, Homo luzonensis na wyspie Luzon na Filipinach, w Afryce południowej Homo naledi.

👣 Neandertalczycy byli wytrawnymi wojownikami, zajmującymi się myślistwem i zbieractwem. Włóczniami polowali m.in. na jelenie, łosie, nosorożce i mamuty. Nieustannie podążali za stadami wędrujących zwierząt - prowadzili koczowniczy tryb życia. Potrafili rozniecać ogień oraz mieli własną technologię wytwarzania kamiennych narzędzi. Dziś wiemy, że neandertalczycy byli inteligentni i wrażliwi, zdolni do planowania i współczucia. Opiekowali się osobami schorowanymi i starszymi. Odnaleziono bowiem znaleziska szkieletów osobników starszych i z zagojonymi złamaniami. Neandertalczycy ciała zmarłych osób układali na boku, z podkurczonymi nogami „jak do snu”. Historia neandertalczyków jest ciągle odkrywana na nowo, i po dzień dzisiejszy budzi wiele emocji nie tylko wśród naukowców.

🫶Serdecznie zapraszamy! Odwiedźcie nowego mieszkańca - będzie mu (i nam) miło!

🪨 Onyks pakistański to pochodząca z Pakistanu marmurowa odmiana onyksu. Inne nazwy tego kamienia to onyks marmurkowy lub kalcytowy.

🪨 Jest skałą węglanową, cechującą się pięknym pasiastym wzorem. Minerał zbudowany jest ze skrytokrystalicznego kalcytu bądź aragonitu. Kamień może mieć zabarwienie zielone, czerwone, brunatne i białe. Sama nazwa onyks wywodzi się od greckiego onux, co oznacza „szpon” lub „pazur”.

🪨 W starożytności wierzono, że noszenie onyksu czyni człowieka niewidzialnym. Kamień wykorzystywano do leczenia oczu i wtedy moczono onyks w naczyniu z winem, a później smarowano powieki tak przygotowanym roztworem.

🪨 Uważa się, że onyks jest kamieniem odważnych. Niektórzy wierzą, że wspomaga cierpliwość i obdarza optymizmem, więc jest polecany osobom rozdrażnionym oraz przeżywającym dużo stresu.

🪨 Onyks pakistański ma bardzo szerokie zastosowanie w wykańczaniu oraz aranżacji wnętrz. Kładzie się go na podłogi, ściany, okładziny kominkowe, parapety kamienne, blaty kuchenne i łazienkowe, lady recepcyjne, bary restauracyjne. Wnętrze ozdobione onyksem staje się synonimem elegancji, dobrego smaku i luksusu – w naszym Centrum nie mogło go więc zabraknąć (tu jest jakby luksusowo😉).

Fot. W. Pszczółka

🤎 Wrzesień to czas godów wielu zwierząt – w tym łosi, których Dzień przypada 16 września.

🤎 Gody łosi nazywane są bukowiskiem, choć według niektórych należałoby je nazywać "stękowiskiem", dlatego że łosie delikatnie i dość nieśmiało wydają dźwięk przypominający stękanie.

🤎 W czasie godów samce zapominają o całym świecie. Niestety, przestają być ostrożne i zachowują się tak, jakby były otumanione miłością. Nie jedzą, tracą wagę i roznosi je popęd.

🤎 Zaloty łosia i jelenia znaczne się różnią. Jelenie biorą siłą harem, którego muszą upilnować przed innymi rywalami. W szczycie rykowiska – i to nie tylko o świcie i zmierzchu – możemy usłyszeć jelenia przez cały dzień. Tymczasem łosie są wprawnymi zalotnikami i nadzwyczaj czułymi absztyfikantami.

🤎 Delikatnie i bez gwałtownych samczych zapędów znanych z rykowiska jeleni, dochodzi do konsumpcji przelotnej znajomości. Bukowisko, czyli okres łosiowego buczenia i jęczenia, a może bardziej obrazowo – wzdychania za wybranką, może oznaczać, tak jak i u jeleni, bezpośrednią konfrontację z innym samcem.
Jednak dramaty związane z taką walką następują w Polsce dość rzadko. Więcej w tym „prężeniu mięśni” gry na pokaz niż agresywnej konfrontacji z innymi samcami. To samica ma tu tak naprawdę najwięcej do powiedzenia: może przyjąć lub odrzucić kandydata. A ten musi zgodzić się na jej warunki, w tym zaakceptować obecność jej podrastającego cielęcia, bo nierzadko świadkami tych zalotów jest właśnie łosiowe potomstwo.

🤎 Obrotny samiec, który cieszy się powodzeniem, nie ograniczy się zresztą do jednej samicy. Prawdopodobnie spróbuje jeszcze parokrotnie swoich szans. Tym bardziej, że taka okazja zdarza się tylko raz w roku...

Źródło: Średziński P. Bo łoś to jest ktoś. Wiez.pl (dostęp 13.09.2023 r.)
Fot. J. Kupryjanowicz

🍄 Rocznie w Polsce występuje przeciętnie 195 (30 – 560) zatruć grzybami, z czego ok. 11 (2- 37) jest śmiertelnych.

🍄 Ok. 30% zatruć grzybami to zatrucia muchomorem zielonawym (sromotnikowym). Grzyb ten, spośród innych polskich gatunków, zawiera najgroźniejsze toksyny prowadzące to najpoważniejszych, często śmiertelnych zatruć.

🍄 Pierwsze objawy zatruć tym muchomorem pojawiają się po 8 – 12, a czasem i po 24 godzinach od spożycia. Są to mdłości, osłabienie, bóle i zawroty głowy, zimne poty, nadmierne oddawanie moczu, skurcze łydek, później dość gwałtowne biegunki i wymioty, które u osób niehospitalizowanych mogą trwać nawet 2 – 3 dni. Niekiedy następuje pozorne polepszenie stanu zdrowia, po czym pojawiają się gwałtowne bóle brzucha, chory traci przytomność i umiera.

🍄 Substancjami trującymi są cyklopeptydy, które nie są neutralizowane podczas suszenia, smażenia, czy długotrwałego gotowania. Należą do nich falloidyna oraz alfa, beta i gamma amanityna o silnie toksycznym działaniu na wątrobę i nerki.

🍄 Zjedzenie ok. 50 g muchomora zielonawego powoduje śmierć dorosłego człowieka.

🍄 Dobre rezultaty w leczeniu uzyskuje się przy wczesnym ustaleniu przyczyny zatrucia – rozpoznanie gatunku grzyba na podstawie resztek potrawy, treści żołądka, kału czy badań krwi i moczu.

🍄 Muchomor zielonawy najczęściej bywa mylony z gąską zielonką, gołąbkiem (surojadką) zielonawym, czy gołąbkiem grynszpanowym. Wymienione grzyby nie mają czysto białych blaszek, pierścieni na trzonie i bulwiastej nasady trzonu z pochwą charakterystycznych dla muchomora zielonawego.

🧐 Uważajcie na siebie w czasie grzybobrania!

Źródło: Grzywacz A. Muchomor zielonawy - najbardziej trujący grzyb naszych lasów. Przyroda Polska Nr 8, Sierpień 2023.
Źródła fotografii: pl.wikipedia.org oraz W. Pszczółka

Sezon na jeżyny trwa!

🌱 Najpopularniejszym gatunkiem jeżyny jest jeżyna fałdowana (Rubus plicatus). Można ją spotkać na skraju lasu, słonecznych polanach, ugorach, czy opuszczonych miejscach.

🌱 W ogrodach i na działkach modna stała się z kolei jeżyna bezkolcowa (nazwa nieprzypadkowa – na pędach tej odmiany nie ma kolców).

🌱 Owoce jeżyny są bardzo bogate w witaminy C oraz A, E i z grupy B. Filiżanka tych owoców pokrywa dzienne zapotrzebowanie na witaminę C.

🌱 W owocach jeżyny znajdziemy sporo makro i mikroelementów. W chorobach mięśni i skóry pomaga duża zawartość potasu. Owoce i liście wspierają w leczeniu anemii (duża ilość żelaza i miedzi). W przypadku przeziębienia i grypy warto pić sok i herbatę z jeżyny ze względu na właściwości napotne. Produkty z jeżyn wspierają również kurację przeciwreumatyczną (usuwanie kwasu moczowego).

🌱 Dzięki olbrzymiej ilości antocyjanów owoce jeżyny mają dobroczynny wpływ na naczynia krwionośne – chronią je przed pękaniem i przed powstawaniem żylaków. Neutralizują także wolne rodniki.

🌱 Susz z liści jeżyny wykorzystuje się jako lek moczopędny, przeciwbiegunkowy, odtruwający z toksyn, przeciwbakteryjny i przeciwzapalny. Napar z liści jeżyny zaleca się także osobom chorym na cukrzycę, dlatego że wspierają regulację poziomu cukru we krwi.
Liście należy zbierać w czerwcu i lipcu.

😊 O przepysznych sokach, nalewkach i dżemach chyba nie musimy wspominać...

Źródło informacji: Nowak Z. T. Jeżyna z sierpniowego słońca. Natura i Zdrowie, sierpień 2023.

Źródło fotografii: home.morele.net

👉Serdecznie zapraszamy na nasz profil na Instagramie! Możecie tam przeczytać o eksponacie miesiąca jakim został obsydian. Czy jest taki sam jak w Minecrafcie?
https://www.instagram.com/centrum_przyrodnicze_uwb/

🤍 Z okazji rozpoczęcia roku szkolnego życzymy wszystkim uczniom, rodzicom, nauczycielom i innym pracownikom oświaty wszystkiego najlepszego! Niech moc będzie z Wami. Dziękujemy za liczne odwiedziny w czasie wakacji i już teraz zapraszamy do naszego Centrum, gdzie z przyjemnością opowiemy o przeciekawym świecie przyrody.

Uniwersyteckie Centrum Przyrodnicze (@centrum_przyrodnicze_uwb) • Instagram photos and videos 40 Followers, 21 Following, 1 Posts - See Instagram photos and videos from Uniwersyteckie Centrum Przyrodnicze ()

👣 Neandertalczycy używali dziegciu, czyli smoły brzozowej

🪵 Smoła brzozowa to lepka czarnobrązowa maź o charakterystycznej, silnie przenikliwej i ostrej woni używana od tysięcy lat ze względu na swoje właściwości klejące i antybakteryjne. To najstarsza syntetyczna substancja, jaką kiedykolwiek odkryto, a najwcześniejsze jej zastosowania przypisuje się neandertalczykom. Smoła brzozowa zawiera wiele cennych substancji, jak kwasy organiczne, w tym salicylowy oraz fenol, fitoncydy, toluen, krezol.

🪵 Naukowcy z Uniwersytetu w Tybindze i Państwowego Muzeum Prehistorii w Niemczech oraz Uniwersytetu w Strasburgu we Francji przeprowadzili niedawno złożoną analizę chemiczną artefaktów neandertalczyków, w których znaleziono kawałki smoły brzozowej. Badacze doszli do wniosku, że sposób jej produkcji była znacznie bardziej zaawansowana, niż dotąd uważano. Neandertalczycy prawdopodobnie w specjalnie zbudowanych podziemnych konstrukcjach, ograniczających dopływ tlenu do spalanego drewna, wytwarzali smołę.

🪵 Homo neanderthalensis wykorzystywał smołę brzozową jako naturalny klej, dzięki któremu myśliwi mocowali groty strzał. Ale smoła brzozowa miała też inne zastosowania, mogła służyć także jako prehistoryczny środek leczniczy na choroby przyzębia. Choć to może być nadinterpretacja, bo smoła brzozowa z czasem zestala się i mogła być żuta, by stała się bardziej elastyczna i nadająca się do zastosowania jako klej.

🪵 Dzisiaj dziegieć brzozowy jest stosowany, m.in. jako dodatek w różnychszamponach, mydłach do oczyszczania skóry, łagodzenia stanów zapalnych oraz jako główny składnik w maści Wiszniewskiego w leczeniu wrzodów, czyraków, ran, odleżyn, oparzeń, odmrożeń, łuszczycy, schorzeń naczyń krwionośnych nóg.

❓ Czy kojarzycie Państwo zapach smoły brzozowej?

Opis i wyniki badań ukazały się na łamach pisma „Archaeological and Anthropological Sciences” (DOI: 10.1007/s12520-023-01789-2).

Źródło informacji i zdjęć: dzienniknaukowy.pl/czlowiek/neandertalczycy-byli-bardziej-zaawansowani-technologicznie-niz-sadzilismy oraz zywienie.medonet.pl/produkty-spozywcze/dziegiec-wlasciwosci-lecznicze-przeciwwskazania-stosowanie/m7q89em