Scontri. Pismo Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach

Już niedługo kolejny festiwal "Warszawska Jesień", na którym m.in. będzie można usłyszeć polskie prawykonanie "Maski" Aleksandra Nowaka. Ale zanim to nastąpi, zachęcamy do przeczytania tekstu kompozytora zamieszczonym w 6 numerze "Scontri". Jeśli chcecie się dowiedzieć, co Nowak myśli o operze, ale i poczytać o różnych dylematach wokół komponowania, ten tekst jest dla Was. "Od siebie" to gawęda z samym sobą, która jest ciekawa, nie tylko w kontekście oper już powstałych, lecz i tych, których prawykonanie już tej jesieni!

Pokornie polecamy :-)
http://www.scontri.pl/materialy/scontri6-art/Aleksander_Nowak_Od_siebie.pdf

www.scontri.pl

Na dziś proponujemy lekturę jednego z naszych archiwalnych numerów pisma. W Scontri 2 ukazał się znakomity tekst Krzysztofa Guczalskiego "Harmonia nie tkwi w liczbach. O pitagorejczykach, strojach i zgodnych współbrzmieniach". Tekst ten to coś więcej niż kolejny artykuł. To bardziej traktat, pokazujący relacje między matematyką, teorią strojów muzycznych i filozofią. To tekst należący do tych ważnych i wartościowych, do których wraca się wielokrotnie.

Czytaliście już?
http://www.scontri.pl/materialy/scontri2-art/Scontri_2-2.pdf

W jaki sposób odbieramy to, co dzieje się w operze? jak działa słowo i aspekt wizualny w połączeniu z muzyką? Czemu jedna inscenizacja nas przekonuje, a inne zupełnie nie? Na część z tych pytań i wiele innych, tu nie zadanych, odpowiedź można znaleźć w znakomitym tekście Roberta Doningtona "Symbole w operze". Jest to pierwszy rozdział książki tego autora, pt. "Opera and Its Symbols: The Unity of Words, Music and Staging", wydanej w 1992. Polskie (świetne!) tłumaczenie przygotował dla naszego pisma Krzysztof Wyglądacz.

Zachęcamy do lektury!
http://www.scontri.pl/materialy/scontri6-art/Robert_Donington_Symbole_w_operze.pdf

www.scontri.pl

Now it's easier to send Scontri. Pismo Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach a message.

Dla tych, którzy woleliby czytać Scontri 6 w wersji drukowanej, a nie online, mamy . W Scontri 6 zamieściliśmy znakomity artykuł prof. Marcina Gmysa "Prawych umysłów złączenie. O Operze ahat-ili - Siostra Bogów Aleksandra Nowaka i Olgi Tokarczuk". Nasze konkursowe pytanie również dotyczy opery i brzmi: jaki tytuł nosi pierwsza opera w dorobku Aleksandra Nowaka?

Do trzech pierwszych osób, które w komentarzu pod tym postem udzielą prawidłowej odpowiedzi, wysyłamy najnowszy numer naszego pisma!

Długo zwlekaliśmy, ale w końcu, możemy ogłosić: w najbliższym czasie, kolejny - 6 numer Scontri - zostanie w całości udostępniony na naszej stronie internetowej.

Tematem przewodnim Scontri 6 jest opera widziana z różnych perspektyw: kompozytora, teoretyka, wykonawcy. W numerze znalazły się ciekawe eseje, wnikliwe analizy i jak zawsze - wywiady z kompozytorami.

A na zachętę - spis treści.
Zapraszamy!

Jeszcze przez kilka dni czekamy na zgłoszenia tekstów do najnowszego numeru Scontri. Jeśli ktoś nosi się z takim zamiarem, nie powinien zwlekać! W razie wątpliwości lub pytań, służymy pomocą poprzez naszą skrzynkę mailową [email protected]

Zapraszamy!

Choć prace nad aktualnym numerem Scontri jeszcze trwają, to już teraz zapraszamy do nadsyłania tekstów do kolejnego, siódmego już numeru naszego pisma. Zachęcamy wszystkich zainteresowanych Autorów do nadsyłania tekstów na adres [email protected], w terminie do 15 kwietnia 2021. Wszelkie niezbędne informacje dotyczące pisma, a także artykuły opublikowane we wcześniejszych numerach dostępne są na naszej stronie internetowej http://www.scontri.pl/

Zapraszamy!

Choć prace nad aktualnym numerem Scontri jeszcze trwają, to już teraz zapraszamy do nadsyłania tekstów do kolejnego, siódmego już numeru naszego pisma. Zachęcamy wszystkich zainteresowanych Autorów do nadsyłania tekstów na adres [email protected], w terminie do 15 kwietnia 2021. Wszelkie niezbędne informacje dotyczące pisma, a także artykuły opublikowane we wcześniejszych numerach dostępne są na naszej stronie internetowej http://www.scontri.pl/

Zapraszamy!

Jeżeli od dawna nie zaglądaliście na naszą stronę internetowa, to zapewne nie wiecie, że jakiś czas temu został tam w całości udostępniony numer 5 pisma Scontri. Pojedyncze artykuły są do pobrania w postaci plików pdf, oczywiście bezpłatnie. Być może znajdziecie tam coś ciekawego dla siebie do poczytania w ponure, zimowe wieczory. Zachęcamy do zapoznania się całym numerem!

I ostatni już z tekstów recenzujących koncerty w ramach Śląskich Dni Muzyki Współczesnej. Zapraszamy!
----------------

Finał 19. Śląskich Dni Muzyki Współczesnej (10 grudnia) upłynął przy dźwiękach fortepianów i perkusji. Zróżnicowany stylistycznie program wykonany został przez perkusistów – Adama Bonka i Michała Żymełkę oraz pianistów – Piotra i Agnieszkę Kopińskich. Realizacją warstwy elektroakustycznej zajął się Krzysztof Gawlas - kompozytor jedynego tego wieczoru prawykonania.

"Piano Phase" Steve'a Reicha jest jednym z najbardziej znanych przykładów zastosowania techniki fazowej tego kompozytora. Dzieło w oryginale skomponowane na dwa fortepiany zabrzmiało podczas koncertu finałowego w wersji na dwa wibrafony. Struktury rytmiczne wynikające z nałożonych na siebie symetrycznych motywów i ich asynchronicznych prezentacji przekształcało się w złożoną mozaikę rytmów, wychodząc z unisono i ostatecznie do niego powracając. Perkusiści grali jak w transie, przez prawie 12 minut zachowując ogromne skupienie (czasem tylko zerkali na siebie, by powrócić do sekcji synchronicznych).

Z minimalistycznej hipnozy wprost do świata muzyki jazzowej przeniosła słuchaczy kompozycja "Blue Rondo a la Turk" Dave'a Brubecka. Standard pojawił się na albumie Time Out z 1959 roku, a jego źródła metryczne tkwią w tureckim systemie rytmicznym. Tytuł nawiązuje do utworu, który Brubeck usłyszał na ulicy w wykonaniu tureckich muzyków. Na pytanie, skąd wzięli rytm, usłyszał odpowiedź: „Ten rytm jest dla nas tym, czy dla ciebie jest blues”. Podczas czwartkowego koncertu zabrzmiał w aranżacji na dwa fortepiany i perkusję. Odcinki występujące w partii pianistów między tureckim tematem nie są niczym innym, jak zapisaną improwizacją.

Po muzyce jazzowej przyszedł czas na folklor - 7 utworów na dwa fortepiany ze zbioru „Mikrokosmos” Béli Bartóka. Pianiści wyszli od Rytmów Bułgarskich, przez Etiudę na Akordy i tryle, Perpetuum Mobile, krótki Kanon i jego inwersję, Nową Węgierską Pieśń Ludową (ciekawym efektem jest użycie pentatoniki), Inwencję chromatyczną by zakończyć częścią Ostinato. Agnieszka i Piotr Kopińscy znakomicie oddali bartokowski barbaryzm oraz towarzyszącą mu w wielu miejscach subtelność.

Zwieńczeniem koncertu było prawykonanie "Approaching" na dwa fortepiany, perkusję i warstwę elektroakustyczną Krzysztofa Gawlasa. Na narrację utworu składa się kilka odcinków. Dwa pierwsze wykorzystują figuracje podobne do śpiewu ptaków (partię fortepianu przejmują instrumenty perkusyjne), kolejny z quasi- punktualistyczną „melodią” fortepianów i opadającym tremolando ksylofonu zakończony jest pauzą generalną, po której następuje gwałtowna zmiana charakteru i kulminacja. Burzliwy fragment wycisza się w odcinku najdłuższym, którego materiał czerpie w dużej mierze ze skali całotonowej. Perkusja stanowi tu głównie tło, podobnie jak warstwa elektroakustyczna, która początkowo przetwarza figuracje fortepianu, by dalej urozmaicać kompozycję efektami sonorystycznymi.

Aleksandra Zając

Trzeci koncert w ramach 19. Śląskich Dni Muzyki Współczesnej był prawdziwym świętem muzyki kameralnej. Na scenie wystąpiło cenione i dobrze znane śląskiej publiczności Trio AdAstra w składzie: Anna Szabelka – skrzypce, Łukasz Frant – wiolonczela, Joanna Galon-Frant – fortepian. Muzycy Tria wystąpili także w duetowych konfiguracjach z fortepianem, co świetnie się sprawdziło w warunkach koncertowych, wprowadzając obsadową i wyrazową różnorodność.
------------------------
Jako pierwszy zabrzmiał utwór "Betelgeuse" Marcela Chyrzyńskiego, przeznaczony na trio fortepianowe. Tytułowa Betelgeza, czyli umierająca gwiazda z gwiazdozbioru Oriona, to klucz do symboliki utworu. Czterosegmentowa budowa nawiązuje do kolejnych cykli życia gwiazdy, a wewnętrzna (i przy okazji świetna!) repetytywność, zapętlanie materiału muzycznego przypomina o konsekwencji kolejnych procesów. Wydaje się jednak, że najważniejszymi kolumnami kompozycji Chyrzyńskiego były melodia oraz forma. Pełne napięć tematy z zaciekawieniem prowadziły do kolejnych faz utworu, który kończył się klamrą zaczerpniętą z początku. A może to początek czerpał z końca? Zauważając abstrakcyjność i wielowymiarowość kosmicznych procesów, kompozytor mówi tak: „Istnienie, które dobiega końca. Koniec, który daje początek... Te zagadnienia bardzo mnie zainspirowały do skomponowania niniejszego utworu”.

Prawykonane "Trois nocturnes pour violon et piano" Piotra Senkowskiego przypomniały o sile jaką niesie ze sobą modernistyczna ekspresja. Pierwszy nokturn zachwycał w swej osi rozpiętej między żarliwą linią melodyczną partii skrzypiec, a stabilizującą partią fortepianu. Zaskakująco wtrącone, dominantowe zakończenie powodowało spore uczucie niedosytu. W drugim nokturnie barwowe poszukiwania na impresjonistycznej palecie wydawały się świeże i lekkie, jakby nieobarczone ciężarem historii. Ostatni nokturn wprowadził spokój. Rozrzedzona, oszczędna faktura partii fortepianu wraz z szeroką frazą prowadzoną w skrzypcach zakończyły cykl w atmosferze kontemplacyjnego pożegnania.

Prawykonane jako kolejny utwór "Tentativo III" (na trio fortepianowe) Marty Kleszcz momentalnie zyskiwało uwagę i ciekawość słuchacza swoim żywiołowym i motorycznym wstępem. Szybko okazało się, że było to nieoczywiste i jednocześnie płynne wprowadzenie do głównego trzonu utworu, który pomyślany jest w zgoła odmiennej estetyce. Bardzo udany, ekspresyjny dialog skrzypiec i wiolonczeli rozgrywał się na płaszczyźnie kolorów proponowanych przez fortepian. Eufoniczne współbrzmienia, wysmakowane barwowe zabiegi zwiększały swoją intensywność, aby w końcu pęknąć i powrócić do motorycznego materiału z początku utworu. Tak przemyślana forma i inteligentnie rozmieszczone w niej napięcia pozostawiły świetne wrażenie!

"Undertows" na wiolonczelę i fortepian Aleksandra Nowaka to kompozycja niepokojąca w swoim wyrazie. Tytułowe Undertows to tak zwane prądy wsteczne, powstające przy linii brzegowej. To niebezpieczne wodne zjawisko odpowiada co roku za wiele utonięć, a ponadto kolejna, charakterystyczna dla kompozytora „morska” konotacja. Zarówno wstęp, będący pewnego rodzaju studium nad ekspresyjną wartością dysonansu (szczególnie sekund) jak i późniejsza, wzburzona i rozszalała część utworu zostały wykonane brawurowo, z dużą dbałością o detal.

Na zakończenie koncertu wykonano "Trio fortepianowe" Alfreda Schnittke. Kompozycja została napisana w 1985 roku na setną rocznicę urodzin Albana Berga (stąd wiele cytatów z jego muzyki), a oprócz bergowskich brzmień, kompozytor nawiązywał także do wiedeńskiego klasycyzmu, z charakterystyczną dla siebie dekonstrukcją harmoniczną. Ta kompozycja świetnie materializuje wypowiedziane kiedyś przez kompozytora słowa: „Postawiłem na papierze piękny akord – a ten, nagle, pokrył się rdzą”.

Wtorkowy koncert w ramach 19. Śląskich Dni Muzyki Współczesnej pokazał, iż kameralistyka przeznaczona na tak głęboko osadzone w tradycji składy, niewątpliwie ma w sobie nieskończone pokłady do eksploatacji najśmielszych pomysłów barwowych i ekspresyjnych. Muzyka współczesna czuje się tu bardzo dobrze. Prosimy o więcej!

Miłosz Korpol

Zachęcamy do przeczytania relacji z drugiego koncertu 19. Śląskich Dni Muzyki Współczesnej, które przygotował dla nas Bartosz Witkowski. Kto nie był na koncercie, niech żałuje! Pamiętajcie jednak, że rejestracja wciąż dostępna jest na kanale YouTube lub stronie fb ZKP Katowice. Więc słuchajcie, czytajcie i komentujcie, jeśli tylko macie ochotę.

(https://www.youtube.com/watch?v=7BoqQSd1Gbk&fbclid=IwAR1zRgpToI_GJNaUWLgO_bLwjtWFHYfsOFj7T-ME0AiI26cf3kQ2R1b-OkA)

---------------

Saksofon. Chociaż skonstruowany jeszcze za życia Fryderyka Chopina, swoje triumfy na estradach koncertowych zaczął święcić dopiero w XX w. Od muzyki jazzowej, przejęli go twórcy innych gatunków muzycznych, a kompozytorzy muzyki współczesnej docenili zwłaszcza za nieskończone możliwości barwne, łatwość wydobywania multifonów i popularność rozszerzonych technik wykonawczych. Właśnie ten instrument stał się osią kolejnego koncertu 19. Śląskich Dni Muzyki Współczesnej. Podczas wieczoru (3.12) wystąpili Magdalena Duś – fortepian i Bartłomiej Duś – saksofony (czyli MagDuś Duo), natomiast warstwą elektroniczną zajęli się Przemysław Scheller oraz Stanisław Bromboszcz, którego utwór zabrzmiał na finał. Kolejność utworów w programie interpretowałbym jako próbę stworzenia narracji – od Przemysława Szczotki do Stanisława Bromboszcza, czyli dźwięków delikatnych, rozedrganych, wielokolorowych, ale przez Pieta Swertsa i Edisona Denisova, traktujących materię muzyczną zdecydowanie bardziej tradycyjnie. I rzeczywiście, taka formuła doskonale się sprawdziła.

"Simbiosis" wpisuje się w konsekwentny rozwój języka kompozytorskiego Szczotki. Meandryczna narracja, pełna szmerów i rezonansów pozwoliła w zaskakujący sposób zintegrować brzmienie fortepianu i saksofonu. Dźwiękom klap odpowiadały uderzenia w ramę fortepianu, a glissando na strunach – szybkim pasażom z dużą domieszką szumu. Koherencja materiału została uzyskana także dzięki zaszyfrowanej dedykacji – MagDuś jako Mi-A-G-D-Ut-Si.

"Klonos" Pieta Swertsa, belgijskiego kompozytora urodzonego w 1960 r., greckim tytułem ma odnosić się do gwałtownego spięcia mięśni, towarzyszące intensywnemu wysiłkowi. Zdaje się, że to trop do odczytania tego utworu, arcytrudnego i arcywirtuozowskiego, który, szczególnie w skrajnych ogniwach, nie daje ani chwili wytchnięcia zarówno dla pianisty, jak i saksofonisty. W kawalkadzie chromatycznych pochodów, zgodnie ze słowami samego twórcy, „jest tu co grać”.

Podsumowaniem i rodzajem alter ego dla Swertsa, była o wiele bardziej wyciszona i romantyczna "Sonata" Edisona Denisova, podobnie jak trzy poprzednie utwory – na saksofon altowy i fortepian. Skrzętnie ukrywając muzyczny tetragram swojego mistrza DSCH od Dymitra Szostakowicza, stworzył tym samym jedno z najpopularniejszych dzieł w repertuarze kameralnym. Warta uwagi jest szczególnie druga część, przepełniona liryzmem i niestroniąca od tonów mniej konwencjonalnych. Postać Denisowa pozostaje niesłusznie zapomniana, a w jego portfolio znaleźć można arcydzieła jak "Requiem" czy opera według powieści Borisa Viana "Piana dni".

Na zakończenie wieczoru znalazło się pokaźnych rozmiarów prawykonanie. "Monodram" na saksofon barytonowy i elektronikę Stanisława Bromboszcza to rozbudowana scena dramatyczna, w której solowy instrument staje się protagonistą. Zamiast świateł rampy – topofoniczne brzmienie z głośników. Od melancholii i tęsknoty po nagłe wybuchy gniewu, cała faktura fluktuowała między skrajnościami, pozwalając, jak słusznie zauważył Bartłomiej Duś, czuć się aktorem na wielkiej scenie. Choć to monodram, równie ważna była rola samego kompozytora; niczym reżyser, starannie sterował wszystkimi efektami.

Słowa uznania należą się przede wszystkim wykonawcom, którzy nie tylko w życiu prywatnym, tworzą zgrane duo. Trzeba podkreślić ich ogromną wrażliwość na szczegóły, leżące przecież u podstaw utworów Szczotki i Bromboszcza, a także zrozumienie formy i niezwykły warsztat techniczny obojga. Nie jest to żadną tajemnicą, że MagDuś Duo chętnie i często gra muzykę najnowszą, angażując się w różne projekty, by wymienić ostatni – Bartłomiej Duś uczestniczył w prawykonaniu "Syreny" Aleksandra Nowaka.
Kluczem do zrozumienia całego koncertu stało się przede wszystkim brzmienie saksofonu. Kapryśne, pełne szumu i przydźwięków, a z drugiej strony pełne wigoru i nieskrępowanie potoczyste. Wytężenie słuchu i otwarcie się na kalejdoskop barw instrumentalnych pozwoliło głęboko wniknąć w materię utworów i czerpać dużo satysfakcji. A w nowej rzeczywistości internetowej, rozbudzenie ciekawości jest przecież gwarancją sukcesu.

Bartosz Witkowski

Jeżeli jesteście ciekawi, jak w tym roku przebiegają XIX Śląskie Dni Muzyki Współczesnej, to polecamy Wam krótką recenzję z koncertu inaugurującego, w której Bartek Maślanka opisuje swoje spostrzeżenia. Zapraszamy do lektury!

------------

XIX Edycja Śląskich Dni Muzyki Współczesnej zawitała tym razem przez łącza Internetu do domostw każdego zainteresowanego melomana. Tematem niedzielnego koncertu były pieśni kompozytorów śląskich, a motywem przewodnim stanowiącym o spójności wszystkich utworów, była miłość w najróżniejszych wydaniach. Wykonanie ich przypadło Ewie Biegas (sopran), której przy fortepianie towarzyszył Grzegorz Biegas oraz Maciejowi Bartczakowi (baryton), jemu z kolei akompaniowała na fortepianie Dagmara Niedziela, a na violi da gamba - Justyna Młynarczyk. Wysłuchaliśmy kompozycji sześciu twórców plasujących się w dwóch generacjach. Do pierwszej możemy zaliczyć Władysławę Markiewiczówną, Józefa Świdra oraz Edwarda Bogusławskiego. To pokolenie pedagogów przyczyniło się pośrednio do wykształcenia pozostałej trójki, Wojciecha Stępnia, Tomasza Baucia oraz Adrianny Kubicy-Cypek.

Kompozycje starszego pokolenia zachowywały tradycyjną budowę pieśni, ubraną w nowe szaty harmoniczne. Tonalność dur-moll została rozszerzona, zwiększając napięcia między fortepianem a głosem. Kontemplacje do słów Mieczysławy Buczkówny Bogusławskiego spowolniły muzyczną narrację sprawiając, że słuchacz zmuszony był do wejścia w głębiny tekstu. Chamber Music Świdra charakteryzowała się wysokimi kontrastami między wewnętrznymi segmentami poszczególnych części, a aforystyczna forma korespondowała z wyrazistą poezją Jamesa Joyce’a. Jednym z najmilszych zaskoczeń były pieśni Markiewiczówny, które stylistycznie można zaliczyć do grona kompozycji neoklasycznych. Ludyczność, onomatopeiczność i modalizmy były podstawowymi pojęciami przychodzącymi na myśl, podczas słuchania jej utworów. Na granicy generacyjnej chciałbym postawić Strój do słów Bolesława Leśmiana Tomasza Baucia, który wykorzystał tradycyjną formę ballady. Na inspirację tą formą wskazywał podział na role oraz narracja muzyczna podporządkowana tekstowi. Na nim postawmy pomost, w kwestii języka muzycznego pomiędzy Markiewiczówną, a Kubicą-Cypek.

Tego wieczoru mieliśmy okazję usłyszeć dwa prawykonania – Sonety do słów Williama Szekspira Adrianny Kubicy-Cypek oraz Five Letters to the Beautiful Knight Wojciecha Stępnia według tekstów Raimbaut de Vaqueiras. W pieśniach uwagę zwracał wykorzystany tekst, który w subtelny sposób odwracał kwestię płciowości adresatów wierszy. Jednak na tym kończą się podobieństwa, gdyż język muzyczny twórców różni się, jak dzień od nocy. Utwór Kubicy-Cybek skupiał się na nowej interpretacji oryginalnego tekstu Szekspira, pomijając część wersów, miejscami zmieniając ostateczną konkluzję poszczególnych sonetów. Zaskakiwała konsekwencja, z jaką kompozytorka podeszła do konstrukcji motywicznej, gdzie poszczególne „tematy” przeobrażają się wraz z narastaniem narracji muzycznej. Stępień natomiast, starał się pozostać wierny wierszom Vaqueiras’a, umieszczając violę w partii komentującej, wchodzącej w dyskusję z barytonem. Ponadto kompozytor włącza do pieśni elementy form tradycyjnych z wyraźnym nawiązaniem do Passacagli w finalnej części Skarga.

Bartosz Maślanka

Co łączy muzykę Henryka Mikołaja Góreckiego i Ludwiga van Beethovena ? Odpowiedź znajdziecie w świetnym tekście Marcina Trzęsioka "Regeneracja i rezygnacja. II Kwartet smyczkowy Quasi una fantasia Henryka Mikołaja Góreckiego", opublikowanym w 3 numerze naszego pisma. Zachęcamy do lektury!
http://www.scontri.pl/web/materialy/scontri3-art/Scontri_3-4.pdf

www.scontri.pl

Scontri. Pismo Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach updated their website address.