3i.arch

Người ta chặt bỏ hàng cây cổ thụ ven đường khu trung tâm thành phố để làm ga tàu điện ngầm, sau đó để xuất việc thi công mái che nắng nhằm tạo ra bóng mát cho người đi bộ.

Gác qua những khái niệm to lớn và phức tạp như kinh tế, đầu tư, hay xã hội. Nói đơn giản nhất thì mái che nắng khác gì với những hàng cây ?


Thật ra, mái che nắng không thể làm mát. Nó chỉ tạo ra bóng đổ. Khác biệt này giống như đi bên dưới hàng cây và bên dưới những mái hiên bằng bạt kéo.

Để đổi lấy được bóng râm, ánh sáng mặt trời bị mái che phản xạ ngược trở lại. Ánh sáng bị phản xạ này, hay gọi đúng hơn là bức xạ vì có kèm theo nhiệt độ, có thể tiếp tục hắt vào những tòa nhà xung quanh hoặc trả lại bầu trời.

Tuy nhiên kể cả trường hợp quay ngược lên trời, bức xạ dĩ nhiên cũng không trở về mặt trời mà bị giữ lại ở tầng khí quyển bởi bụi và hơi nước trong không khí.

Mái che cũng không thể ngăn được bức xạ bị phản xạ bởi mặt đường nhựa ngay bên cạnh nó. Nghĩa là nhiệt độ bên dưới mái che đôi khi thậm chí còn có thể cao hơn bên trên, bởi vì nhiệt từ mặt đường bị giữ lại bởi chính những tấm vật liệu cách nhiệt dùng làm mái.

Điều này hiểu đơn giản là ánh sáng và nhiệt độ không mất đi đâu cả, chúng chỉ phản xạ loanh quanh rồi làm cho cả khu vực nóng lên. Đây chính là mô hình đơn giản nhất của cái gọi là hiệu ứng nhà kính.


Ngược lại, cây xanh hấp thụ ánh sáng và chuyển đổi nó thành năng lượng, rồi dùng để tạo ra oxi. Đó là quá trình quang hợp mà ai cũng biết.

Giống như những mái che, lá cây cũng phản xạ ánh sáng. Tuy nhiên, bởi vì là một sinh thể sống, cây chủ động điều chỉnh sắp xếp lá ở những khoảng thời gian trong ngày để tối ưu việc nhận ánh sáng. Cũng có nghĩa là ánh sáng bị phản xạ được cây "tung hứng" một cách tinh vi từ lá này sang lá khác rồi bị triệt tiêu.

Đồng thời, cây cũng làm việc như một cái bơm. Rễ cây hút nước từ sâu dưới lòng đất và đẩy lên lá. Bằng sự tác động của ánh sáng và nhiệt độ, nước thoát qua mặt lá khiến độ ẩm tăng lên, làm mát vùng không gian xung quanh nó.

Cây xanh, về bản chất là những cái quạt hơi nước tự nhiên sử dụng ánh sáng mặt trời.


Điều này dễ dàng cảm nhận được khi đi bên dưới những hàng cây rợp bóng. Bóng mát khi này dễ chịu hơn rất nhiều những bóng đổ nhân tạo. Chênh lệch có khi đến vài độ, mặc dù rõ ràng lá cây vẫn để lọt một số đốm nắng xuống mặt đất, trong khi mái che thì phủ kín hoàn toàn.

Đó là bởi vì cây hấp thụ ánh sáng, đồng thời làm tăng độ ẩm và giảm nhiệt độ, trong khi mái che chỉ đơn giản là phản xạ ánh sáng đi nơi khác. Nơi khác đó có thể là một tòa nhà có mặt tiền bằng kính ở ngay bên kia đường, và thế là bức xạ quay trở lại gần như ngay lập tức. Việc này cũng giống như mở máy lạnh mà cục nóng thay vì để bên ngoài thì lại để ngay bên trong nhà, cạnh cục lạnh.

Như vậy, nếu một ai đó nói với bạn rằng những mái che thực ra cũng chẳng khác gì cây xanh, thì hãy nói với họ so sánh đó cũng khập khiễng như so một căn nhà với sân thượng betong được trồng kín cây xanh với một căn nhà nhỏ nằm giữa một khu vườn rộng. Diện tích phủ xanh có thể như nhau, nhưng cuộc sống bên trong hoàn toàn khác. Vì không phải màu xanh nào cũng là màu xanh.

Và dĩ nhiên, không phải bóng mát nào cũng là bóng mát.

-House on Tree-