Siaṱari ḽa Tshiofisi ḽa Mafhungo kha Phalaphala FM

Muthusa minisita wa muhasho wa zwa vhupileli vho-Thabang Makwetla vho sasaladza tshifhinga tsho fhedzwaho u dzhiela vhukando vhahulwane vha mmbi ya vhupileli malugana na u rumelwa zwi siho mulayoni ha maswole u lwa na vilili la nwaha wa 2021 vunduni la KZN.
Vho-Makwetla vhari a zwi pfali uri nga murahu ha minwaha miraru tshiwo tsho bvelela , vhane vha vha na vhudifhinduleli vha kha di bvelaphanda na mishumo yavho.
Vho-Makwetla vho di vhonadza vhana vhurumiwa ubva muhashoni wavho phanda ha komiti ya phalamende ya muhasho wa zwa vhupileli nga ha mvelaphanda malugana na ili fhungo.
Muhasho wo vhudza mirado ya komiti uri u swika zwino hono khwathisedzwa maswole vha 106 kha vha 814 nahone vha do badeliwa nga la 15 la nwedzi udaho.
Fhedzi muhasho wo tenda maitele kwao ovha a songo tevhedziwa musi maswole vha tshi rumeliwa nahone hu kha di fanela u dzhiiwa vhukando.

Vha lihoro la Democratic Alliance vunduni la Mpumalanga vhari vha khou do vulela milandu nedorobo wa masipala wa Nkomazi vho-Phindile Magagula.
Zwi khou tevhela u taha ha uri vho-Magagula vha nga divha vho di dzhenisela mudagasi nga ndila dzi siho mulayoni mudini wavho Aniva tsini na Kamhlushwa.
Vha DA vhari vho-Magagula vha fanela u badela masheleni a minwedzi yothe ye vha vha vhatshi khou shumisa mudagasi zwi siho mulayoni.

U lenga u vhigiwa ha milandu nga vhathu vhane ha khou humbulelwa uri vho tshipiwa nga Bishop Stephen Bafana Zondo zwi khou ambeswa nga hazwo khothe khulwane Pretoria namusi.
Vho-Zondo vhane ndi murangaphanda wa kereke ya Rivers of Living Waters vha khou livhana na milandu ire na tshivhalo ya u tshipa , ino khou kwama mirado ya kereke yavho vha vhafumakadzi vhukati ha nwaha wa 2013 na 2018.
Ramulayo wa muhumbulelwa Advocate, Piet Pistorius vho vhudza thanzi ya mutshutshisi Clinical Psychologist, Gerard Labuschagne uri u lenga u vhiga milandu zwi disa u kanakana malugana na mavharivhari a u tshipa.

Mapholisa shangoni la Eswatini vha khou tahisa mbilahelo malugana na tshivhalo tsha vhahumbulelwa vhano khou shela shangoni lavho u dzumbama musi vho ita milandu mashangoni a havho.
Zwi khou tevhela u farwa ha vhahumbulelwa vhavhili vhane vha khou badekanyiwa na bulayo la ramuzika wa rap kha la Afurika Tshipembe Kienen "AKA" Forbes na khonani yawe Tebello 'Tibs' Motsoane, kha la Eswatini.
Vhahumbulelwa vhavhili vha khou lavhelelwa u senga khothe ya madzhisitarata wa Manzini nga lavhuvhili la vhege idaho malugana na u dzula shangoni zwi siho mulayoni.
Muambeli wa mapholisa kha la Eswatini vho-Nosipho Mnguni vhari vhahumbulelwa vha khou hweswa milandu ya u dzudzanya bulayo , u vhulaha na u wanala na zwigidi zwi siho mulayoni kha la Afurika Tshipembe.
Vho-Mnguni vhari vhahumbulelwa vha khou do endedzwa u vhuya kha la Afrika tshipembe nga murahu ha musi maitele a khumbelo ya u vhuya uda u senga ono khunyeledzwa.

Komimiti ya phalamende ya muhasho wa zwa vhulamukanyi na tshumelo dza ndulamiso yo topola madzina a malo a vhathu vhane vha do lingiwa uitela tshikhala tsha muthusa mutsireledzi wa tsh*tshavha
Tshikhala tsho sala tshi sina muthu musi hu tshi tholiwa vho-Kholeka Gcaleka sa mutsireledzi wa tsh*tshavha mahola.
Komiti yo vha yo tanganedza madzina a vhathu vha 44 u nanga khavho.
Tshifhinga tsha u shuma tsha muthusa mutsireledzi wa tsh*tshavha ndi minwaha ya sumbe nahone tshi nga dovha u engedzwa lwa tshikhala tsh*thihi.

Murangaphanda wa lihoro la IFP vho-Velenkosini Hlabisa vho sasaladza muvhuso wo rangwaho phanda nga lihoro la ANC malugana na thaidzo dza mudagasi dzine shango la khou tangana nadzo.
Vho-Hlabisa vho vha vhatshi khou dzuloni la vho ramafhungo la vha thanganelano ya mahoro mahanedzi are na tshivhalo tsini na tsh*titshini tsha mudagasi tsha Kelvin , Kempton Park.
Vha IFP vhari maitele a u dzimiwa ha mudagasi nga u sielisana vhuponi ho fhambanaho a khou tahadza ikonomi ya lino shango.

Vha mita ya 23 vhe nndu dzavho na mabindu zwa fhisiwa ha Gumbu tsini na Musina vunduni la Limpopo vha khou itela khuwelelo muvhuso uri u tavhanye malugana na fhungo la uri vha humele mahayani avho.
Vho shakuliswa mahola nga nwedzi wa luhuhi musi huna khakhathi dza vhadzulapo ha Gumbu.
Tshigwada tsha vhadzulapo vho sinyuwaho vho vha vhatshi khou vha pomoka uri vha divha zwinwe malugana na bulayo la vhamusanda vhapo vho-Andries Gumbu.
Vho-Gumbu vho wanala vho dzama vhana mbonzhe dzo vhalaho dza gulu.
Vha muhasho wa zwa mavhusele vhari fhungo li kha di sedziwa.
Munwe wa vhadzulapo vho kwameaho vho-Mahwasane Mudzweda vhari ho fhela nwaha vha sina vhudzulo.

Vha lihoro la Democratic Alliance vho swikisa mabammbiri khothe khulwane uitela khaedu khatulo ye ya thudzela thungo huna dzi mbadelo khumbelo yavho ya uri mbekanyamaitele ya ANC ya u thola mirado ya lihoro kha zwikhala zwa ndeme muvhusoni i hanedzana na ndayotewa.
Lihoro lihanedzi lo kundiwa khothe khulwane, musi itshi wana uri DA lo swikisa khumbelo khothe lo di tika nga mavharivhari nahone la balelwa u tahisa mbuno dza hune mbekanyamaitele ya vha ANC ya lwa hone na ndayotewa.

Mulangavundu vha KwaZulu-Natal ,Vho-Nomusa Dube-Ncube vhari ikonomi ya vunduni i khou vhuelela ngonani zwi tshi tevhela zwe ya kwamea nga ndila i si yavhudi nga u taha ha Covid-19 , khakhathi dza nwaha wa 2021 na midalo ye ya vha hone afho vunduni minwaha mivhili yo faho.
Vho-Dube-Ncube vho netshedza tshipitshi tsha u vula phalamende ya vundu Pietermaritzburg.
Midalo ye ya tshinyadza kha vhupo ha tshivhalo afho vunduni mbamahola na mahola zwi khou anganyelwa u vha yo vhangwa tshinyalelo ya rannda dza billlion dza furaru raru.
Naho zwo ralo Vho-Dube-Ncube vhari vundu la KwaZulu-Natal ndi vundu lo khwathaho.

Vhathanganelo ya mahoro mahanedzi ya Multi-Party Charter vha khou dzinginya uri u khethekanyiwa ha maitele a tshumelo ya mudagasi kha khamphani ya Eskom zwi tavhanyiswe u itela u kona u bveledza khamphani ya netshedza mudagasi ya thungo.
Vha thanganelo ya mahoro mahanedzi vho amba na vho ramafhungo nnda ha tsh*titshi tsha mudagasi tsha Kelvin Kempton Park, Ekurhuleni namusi he vha ita na u bvisela khagala pulane dzavho dza u shumana na khaedu ya mudagasi
Dzinwe dza pulane dza vha iyo thanganelo hu katelwa tshanduko kha khamphani ya Eskom na u khwathisedza uri hu pfulutshelwa kha zwiko zwa mudagasi zwa mupo
Murangaphanda vhalihoro la DA ,Vho-John Steenhuisen vhari khamphani ya u netshedza mudagasi yo diimisahoi nga yothe i do fhelisa zwine khamphani ya Eskom ha vha yone i yothe ine ya netshedza mudagasi kha lino shango.

Muhumbulelwa wa vhusumbe o farwa musi zwi tshi kwama bulayo la muimbi wa muzika wa rap, Kiernan 'AKA' Forbes na khonani yawe Tebello 'Tibs' Motsoane.
AKA na Tibs vho thuntshwa vha lovha badani ya Florida doroboni ya Durban mahola nga nwedzi wa Luhuhi
Muhumbulelwa wa vhusumbe we a farwa namusi u na minwaha ya furaru
Vhanwe vhahumbulelwa vhavhili vhe vha farwa kha la eSwatini mafheloni a vhege vha khou do vhuiswa fhano Afurika Tshipembe u senga.
Muambeli wa mapholisa vunduni la Kwazulu Natal ,Vho-Robert Netshiunda vhari vhahumbuelwa vhatanu vha do ya khothe ya madzhisitarata ya Durban matshelo.

Mapholisa vho khwathisedza zwa uri ho farwa muhumbulelwa wa vhusumbe musi zwi tshi kwama bulayo la muimbi wa muzika wa Rap,AKA na khonani yawe Tebello 'Tibz' Motsoane

Khamphani ya Vodacom yo swikisa Khumbelo khothe ya ndayotewa ya u itela khaedu tsheo ya khothe khulwane ya khathululo musi zwi tshi kwama tshelede ine ya khou fanela u badelwa Vho-Nkosana Makate kha zwe vha ita tshumelo ya "Please Call me" kha iyo khamphani

Mivhigo miswa ya vha mbumbano ya mashango a Europa i bvisela khagala uri huna u gonyela ntha ha tshivhalo tsha vhathu vhane vha khou todea vhudzumbamo Europa.Tshivhalo tsha tshavhi tsho gonyo nga phesenthe dza fumi malo musi tshi tshi vhambedzwa na tsha nwaha wo faho

Komiti ya buthano la vundu ya zwa mapholisa vunduni la Gauteng i khou vhilaedzwa nga bulayo la dokotela fhala Dobsonville tshikolobulasi tsha Soweto zwa mafheloni a vhege.

Mugudiswa vunduni la Limpopo o lovha zwi tshi tevhela zwe a la zwiliwa zwi songo tsha lugelaho u liwa tshikoloni tsha sekonndari ya Raleledu tsini na Mokopane. Uyo mugudiswa wa minwaha ya fumi thanu wa gireidi ya vhusumbe o vha o valelwa vhuongeloni.Vhanwe vhagudiswa vha futhanu mmbili vhe vha vha vha tshi khou wana dzilafho vho vhofholowa vhuongeloni

Munna wa minwaha ya futhanu mmbili ane ha khou humbulelwa uri u rengisa video na zwifanyiso zwa vhana zwa vhudzekani o farwa vhuponi ha dzi doroboni sentharani ya mavhengele Cycad doroboni ya Polokwane vunduni la Limpopo

Vha muhasho wa zwa vhuendi Mali vhari vhathu vha furaru thihi vho lovha Kha khombo ya mulovha musi bisi i tshi bva ntha ha buroho ya wela mulamboni tsini na dorobo ya vhukovhela ya Kenieba

Vha mmbi ya la Ukraine vhari vho kombetshedzea u tuwa kha vhunwe vhupo Donetsk musi vhunzhi ha mashango ane a vha mirado ya thanganelo ya NATO vho hana u rumela maswole u thusa la Ukraine u lwa na Russia

U nangiwa ha muthusa muhatuli muhulwane wa khothe ya ndayotewa ,Vho-Mandisa Maya sa vhone muhatuli muhulwane a tevhelaho zwi khou tanganedzwa nga vha masia o fhambanaho

Vha muhasho wa zwa vhuendi vunduni la Eastern vhari vha khou vhilaedzwa nga u thithisea ha vhuendi kha vhupo ho fhambanaho afho vunduni nga nwambo wa misumbedzo ya vhadzulapo. Muambeli wa muhasho wa zwa vhuendi afho vunduni,Vho-Unathi Binqose vhari tshivhilelani dza iyo migwalabo ndi kha gondo la N2 KwaBhaca

Vhalangi vha masipala vha nga di di wana vha tshi khou dzhielwa vhukando nga tsha vhukoma malugana na u kundelwa u netshedza madi o kunaho vhadzulapo arali tshanduko dzo dzinginywaho kha milayo ya lushaka ya madi dza nga phasiswa u vha tshipida tsha mulayo

Vha muvhuso wa shango la South Korea vhari tshivhalo tsha vhana vhane vha khou bebiwa tshi khou tsela fhasi. Muvhuso wo thoma mafulo u tutuwedza vhafumakadzi uri vha vhe na vhana vhanzhi. Vhafumakadzi vhane vha khou vha na vhana vhanzhi vha khou newa tshelede, luafhulelo vha tshi renga dzinndu na u wana tshumelo ya mutakalo ya mathakheni. Fhedzi naho zwo ralo; vhafumakadzi vhari vho sedzesa kha u dibveledzisa siani la mabudo, hu si u vha na vhana.

Vhahumbulelwa vharathi vhe vha farelwa u vhulaha ramuzika Kiernan 'AKA' Forbes na khonani yawe Tebello 'Tibs' Motsoane vha do divhonadza khothe matshelo.

Tsengo ya muhumbulelwa kha milandu ya u vhulaha na u tshipa vhafumakadiz vharathi vha u rengisa muvhili i khou lavhelelwa u bvelaphanda khothe khulwane ine ya dzula Palm Ridge; Ekurhuleni.

Khosi khulu ya lushaka lwa AmaZulu vho-MisuZulu KaZwelithini vha khou ita khuwelelo ya mulalo na u kondelelana musi mahoro a polotiki a kati na mafulo a u kunga vhakhethi phanda ha khetho gute dza la 29 la nwedzi wa shundunthule nanwaha.

Maine wa mushashasha vunduni la Mpumalanga o gwevhiwa u dzula dzhele lwa minwaha ya 22 malugana na mulandu wa u tshipa nga khothe ya madzhisitarata wa Boschfontein
Vho-James Banda vha minwaha ya 49 vho tshipa mufumakadzi wa minwawa ya 24 , Naas, Nkomazi mahola mathomoni a nwaha.

Mapholisa vunduni la Eastern Cape vha khou zwimana na vhathu vhe vha shavha na zwilodelo zwa malori mavhili mahulu o shumiswaho u vala bada ya N2 vhukati ha Dutwa na Butterworth hune havha na misumbedzo ya vhadzulapo.
Vha muhasho wa zwa vhuendi vunduni vho sasaladza zwiito zwa vhadzia misumbedzo.

Phuresidennde vho-Cyril Ramaphosa vho nanga tshanda tsha muhatuli muhulwane vho-Mandisa Maya sa vhone muthu o teaho uvha muhatuli muhulwane wa lino shango.
Zwi khou do sia vho-Maya vha tshi vha muhatuli muhulwane wa u thoma wa mufumakadzi ubva tshe ha thomiwa muvhuso wa dimokirasi arali vha nga fhedza vho thomiwa.
Vho-Maya vho thoma u tholiwa sa muhatili nga nwaha wa 2000 nahone vho no fara maimo a ngaho muhulwane wa vhahatuli khothe khulwane ya khatululo.
Tshifhinga tsha u shuma tsha muhatuli muhulwane wa zwino vho-Raymond Zondo tshi khou swika magumoni mafheloni a nwedzi wa thangule nanwaha.

Phuresidennde wa lihoro la Action SA vho-Herman Mashaba, vho divhadza nkhetheni wa mulangavundu wa lihoro lavho Manenberg vhuponi ha Cape Flats.
Vho- Angela Sobey, vha bvaho Woodstock na hone vha ita na u dzula Manenberg lwa tshifhinganyana, vha khou do vha nkhetheni wa ActionSA vunduni la Werstern Cape.
Vho-Mashaba vhari nga nwambo wa uri lihoro lavho lo vhumbiwa musi wa vhulwadze ha Covid19 nahone litshi khou tou thoma fhasi, zwa zwino lo lugela u tatisanela khetho umona na shango hu tshi katelwa na vunduni la Western Cape.