Museum De Lakenhal

Bitterbal en Engelse drop | De Grote Optocht van 2012 had als thema 'Hollandsch Glorie'. In de groep 'Hollandsche Pot' liepen er mensen verkleed als Engelse drop, bitterballen en kaasblokjes mee. De kostuums werden ontworpen en gemaakt door Bernadette Drenth. Mede door de harde regen kwam er één bitterbal - dankzij een baldadige figurant - terug als een soort krent. De andere hebben met een aanpassing voor de armen nog jaren dienst kunnen doen op feesten en partijen. De Engelse dropjes en een gerestaureerde bitterbal zijn te zien in de tentoonstelling 'Leiden viert feest - 450 jaar optochten'.

TEX & uitleg, Bernadette Drenth, Kostuums ‘Engelse drop’, ‘Bitterbal’ gedragen in de groep Hollandsche Pot in de 3-oktoberoptocht ‘Hollandsch Glorie’ van 2012.

Foto 1: Erik Flikkenschild
Foto 3: Joep Jacobs

Nu te zien | Na de drukbezochte opening tijdens Lakenhal Laat afgelopen vrijdag is de installatie 'Majalla's Mantel - Rafelranden van het Leidse Laken' nu officieel te zien in Museum De Lakenhal. Kunstenaar Eugenie Boon maakte speciaal voor dit project tactiele sculpturen met textiel uit de 'ontrafelsessies' die deze zomer werden gehouden. De installatie is het resultaat van een participatief project van een interdisciplinaire groep kunstenaars: Sarah van Lamsweerde, Alicia Hoost, Esther Mugambi, Eugenie Boon en Claire Zandvliet. 'Majalla's Mantel' is t/m 12 januari 2025 te zien. Lees meer op lakenhal.nl/majalla.

Fonds voor Cultuurparticipatie Mondriaan Fonds

Uit de collectie | Herken jij dit gebouw? Het staat aan de Witte Singel 1 en is in 1916-1917 ontworpen door architect Willem Marinus Dudok voor het Leidsch Dagblad in opdracht van toenmalig directeur George Henri Sijthoff. Dudok stond bekend om zijn verschillende soorten stijlen en moest aan de slag op een driehoekig perceel; daarom bestaat het gebouw ook voornamelijk uit driehoeken. Het Leidsch Dagblad was hier tot 1993 gevestigd. Er staat nog altijd 'Leidsch Dagblad' op de toren, maar inmiddels wordt het gebouw gebruikt door de Reclassering en het Kantongerecht. Het Leidsch Dagblad zit inmiddels aan het Schuttersveld.

Dit prijswinnende schilderij is in 1981 gemaakt door de onlangs overleden kunstenaar Gerard de Reus. Zijn werk werd vaak omschreven als magisch realisme.

🖼️Gebouw Leidsch Dagblad, 1981, Gerard de Reus, uit het collectiedepot

Sneak preview | Vanavond opent tijdens Lakenhal Laat de installatie 'Majalla's Mantel - Rafelranden van het Leidse Laken'. Geïnspireerd door verhalen van verzet tegen slavernij, besloten Alicia Hoost en Sarah van Lamsweerde om postuum een vrijheidsmantel te creëren voor de tot slaaf gemaakte jongen Majalla en zijn lotgenoten. De bijbehorende installatie en performance werden gemaakt in samenwerking met Eugenie Boon, Esther Mugambi en Claire Zandvliet. Majalla's Mantel is te zien van 9 november 2024 t/m 12 januari 2025. Meer over Lakenhal Laat via lakenhal.nl/laat.

Mondriaan Fonds | Fonds voor Cultuurparticipatie

Aderlating | Een jonge man in een bontgekleurde kamerjas zit klaar voor een aderlating. In de 17de eeuw geloofde men dat het afnemen van bloed hielp bij het genezen van de pest. Die hield op dat moment flink huis in Leiden. Deze behandeling verloopt niet zo soepel: nog voordat de arts is begonnen, is de patiënt al flauwgevallen.

Bekijk dit werk samen met de andere zintuigenschilderijen van Rembrandt nu bij Museum De Lakenhal. Lees meer op lakenhal.nl/zintuigen.

Lakenhal Laat | Aanstaande vrijdag 8 november staat Lakenhal Laat in het teken van het project Majalla's Mantel. Lieneke Hulshof gaat deze avond tijdens ‘Meet the artists’ in gesprek met de kunstenaars van Majalla’s Mantel en met onderzoekers Sjoerd Ramackers en Emma Sow. In het Atelier organiseert kunstenaar Claire Zandvliet een workshop waarbij je met elkaar in gesprek kunt gaan en samen kunt weven. Tijdens flitsrondleidingen kom je meer te weten over de stof laken en de relatie tussen textiel en de stad Leiden. Aan het einde van de avond draait DJ Lashanti op de Achterplaats. Lees meer en bestel je tickets via lakenhal.nl/laat.

Foto 1: DJ Lashanti door Noah Stewart
Foto 2: Lieneke Hulshof door Stephanie de Bakker
Foto 3: Esther Mugambi tijdens de 'ontrafelsessies' door Claire Zandvliet

450 jaar optochten | Heb jij de tentoonstelling 'Leiden viert feest - 450 jaar optochten' al bezocht? Babette Rijkhoff maakte speciaal voor deze expositie een audiotour, waarin verschillende Leidenaren je meenemen door de tentoonstelling met verhalen en anekdotes over hun ervaringen. Wandel mee met Emile van Aelst of kom meer te weten over welke muziek familie De Ru het liefst speelt. En hoe is het om je als Leeuwarder onder te dompelen in de Leidse optochten? Er is ook een speciale kindertour met broer en zus Boaz en Madelief, die al sinds hun achtste meerijden in de Taptoe op hun eenwielers. De audiotour is gratis te luisteren via de Lakenhal-app.

Koloniale tentoonstelling op wielen | In januari 1931 deed het Leidsch Dagblad een oproep aan zijn lezers om ideeën in te sturen voor de 3 October-optocht van dat jaar. De keuze viel op 'Oost en West', om zo een breed publiek kennis te laten maken met de cultuur, geschiedenis, gebruiken en koloniale belangen van Oost- en West-Indië. De optocht trok ruim 66.000 bezoekers om indrukwekkende papieren draken en praalwagens met plantages te bekijken. Aan dit verhaal zit echter een schaduwkant die ongelijkheden toont tussen Nederland en zijn voormalige koloniën. Emma Sow schreef over het vooronderzoek dat zij samen met dr. Ligia Giay en Sjoerd Ramackers voor de Universiteit Leiden / Leiden University doet. Lees het hele verhaal op bit.ly/3october1931.

Terug in de tijd | Museum De Lakenhal bestaat dit jaar 150 jaar, maar de collectie van het museum kent een veel langere geschiedenis. Zo worden in 1574 de eerste objecten van de stadscollectie Beleg en Ontzet bijeen gebracht op het stadhuis. Drie jaar later krijgen 'Het drieluik met het laatste oordeel' van Lucas van Leyden en twee triptieken van Cornelis Engebrechtsz. een ereplaats in de burgemeesterskamer nadat deze tijdens de Beeldenstorm al op het stadhuis in veiligheid waren gebracht.

🖼️Stadhuis van Leiden naar het stratenboek van Salomon Davidsz. van Dulmanhorst en Jan Pietersz. Dou (ca. 1583), via Erfgoed Leiden en Omstreken

Herfst van Valk | Dit herfstige bostafereel werd in 1917 geschilderd door Hendrik Valk. Het schilderij werd in 1997, het jaar dat Valk 100 zou zijn geworden, aan Museum De Lakenhal geschonken door zijn dochter Else Valk. Bijzonder aan het oeuvre van Hendrik Valk is dat hij de werkelijkheid stileerde en abstraheerde, maar de voorstelling in zijn werk altijd herkenbaar liet zijn. Zo zie je hier duidelijk een bos waar de zon doorheen straalt. Zijn oeuvre vertoont raakvlakken met De Stijl. Hoewel Van Doesburg hem vroeg aan te sluiten bij de kunststroming, trad hij nooit officieel toe tot een beweging. Hij wilde zich namelijk niet principieel vasthouden aan abstractie, wat hem tot een divers en eigenzinnig kunstenaar maakte.

🖼️Zonneplekken in kreupelbos, 1917, Hendrik Valk

Van wie is de kerk | Kunstenaar en onderzoeker Krien Clevis onderzocht jarenlang het transitieproces van zes kerkgebouwen in Leiden: de Hartebrug, Joseph, Lodewijk, Antonius, Petrus en Maria Middelares. Dit resulteerde in de multimediale installatie in de Leidse Petruskerk, in een magazine en in twee interventies in Museum De Lakenhal. Hier toont Clevis een foto- en tekstwand waarin de Leidse parochianen en hun stem centraal staan. Op de derde verdieping voegde ze een artistieke interpretatie toe aan het interieur van de katholieke schuilkerk, dat in 1926 in het museum werd opgenomen. De presentatie is vanaf nu te zien en het tijdschrift is o.a. in de museumwinkel te koop. Lees meer op lakenhal.nl/vanwieisdekerk.

📷Krien Clevis, Van wie is de kerk, 2019 - 2024

Spanning in de collectie | Dit spookachtige werk is eigenlijk vreemd binnen het oeuvre van schilder Dirk Nijland (1881 - 1955). Zijn fascinatie bestond namelijk uit water. Dit werk kwam dan ook tot stand toen Nijland door een galeriehouder op pad werd gestuurd om de Zuiderzeewerken vast te leggen op het voormalige eiland Wieringen. Hoewel hij tekeningen van dijken, droogleggingen, machinerie en kusten maakte, heeft hij ook dit werk geschilderd van een begraafplaats aldaar. Het is ergens tegen het schemeren van de avond gemaakt; de lucht geeft een roze gloed af op de grafzerken. Er is echter geen water op te vinden.

🖼️Oude begraafplaats, 1931, Dirk Hidde Nijland

College op Zondag | Hoe zijn historische optochten later nagespeeld en op welke manier heeft de Grote Optocht gekeken naar de Maskerade-optochten? Ontdek het tijdens het College op Zondag op 3 november. Dit college staat in het teken van de tentoonstelling 'Leiden viert feest - 450 jaar optochten'. Tijdens haar lezing vertelt conservator Jori Zijlmans meer over hoe optochten elkaar door de eeuwen heen hebben geïnspireerd. Bestel je tickets via lakenhal.nl/zondag.

🖼️: Ansichtkaart Maskerade, 1905, Collectie Leiden Erfgoed en Omstreken

Lakenhal Laat | Voor de installatie Majalla's Mantel lieten de kunstenaars een nieuwe stof weven, geïnspireerd op historisch onderzoek. Deze stof werd ontrafeld in gesprekssessies met een diverse groep mensen uit Leiden en omgeving. Tijdens deze ’ontrafelsessies’ deelden de participanten verhalen, ervaringen en liederen over kolonialisme en slavernij. Het ontrafelde textiel werd verwerkt in een installatie van tactiele sculpturen en de verhalen verweven tot liederen. Tijdens Lakenhal Laat op vrijdag 8 november zijn de installatie en performance van de kunstenaars Sarah van Lamsweerde, Alicia Hoost, Esther Mugambi, Eugenie Boon en Claire Zandvliet voor het eerst te zien. Bestel je tickets op lakenhal.nl/laat.

Mondriaan Fonds | Fonds voor Cultuurparticipatie

Memorabel | Ook in 2025 kunnen mensen met dementie en hun dierbaren weer gratis terecht bij het dementievriendelijke programma Memorabel in Museum De Lakenhal. Elke eerste donderdag van de maand zijn er rondleidingen en workshops gegeven door getrainde rondleiders. Dankzij steun van Stichting De Carolusgulden, Fonds Sluyterman van Loo en het H.L. Druckerfonds kunnen we Memorabel ook in 2025 weer gratis aanbieden.

📷: Taco van der Eb

150 jaar Museum De Lakenhal | In oktober 1988 opende de tentoonstelling 'Schilderijen zoeken sponsors'. Veel schilderijen waren hoognodig toe aan restauratie om als kunstwerk te kunnen blijven bestaan. In deze expositie werden dit soort schilderijen tentoongesteld om zo te laten zien waarom restauratie nodig was en vervolgens op te roepen tot donaties. Dit soort tentoonstellingen werd vaker gehouden en zorgde ervoor dat veel schilderijen onderzocht en gerestaureerd konden worden.

📷: inrichting van de expositie 'Schilderijen zoeken sponsors', 1988, Jan Holvast, via Erfgoed Leiden en Omstreken

Vaste collectie | John van Deventer was een Nederlandse kunstschilder, tekenaar en aquarellist. Hij woonde tot 1930 in Leiden, daarna in Amsterdam en Frankrijk. Van Deventer heeft Leiden in ieder geval in 1940 nog een keer bezocht en schilderde toen dit stadsgezicht. Hierop is de stoffenmarkt op de Botermarkt te zien. De kale boom verraadt dat het schilderij begin 1940 gemaakt is, of juist aan het eind van het jaar. In het laatste geval is het opmerkelijk dat er van de oorlog of de bezetting geen spoor te zien is.

🖼️ De stoffenmarkt in Leiden, John van Deventer, 1940

Herfstvakantie in het museum| Heb jij al plannen voor de herfstvakantie? In het museum is van alles te doen. Bezoek bijvoorbeeld de tentoonstelling 'Leiden viert feest - 450 jaar optochten.' Op zondag doe je mee aan de instaprondleiding door de tentoonstelling of volg je een workshop in het Open Atelier. Op woensdag 30 oktober is er een extra workshop. Bekijk alle activiteiten op lakenhal.nl/activiteiten

📷Taco van der Eb