KB nationale bibliotheek

‘De Stijl’ was het invloedrijke tijdschrift rond de gelijknamige stroming in de moderne kunst. Het werd in 1917 opgericht door de schilder, schrijver en dichter Theo van Doesburg (30 augustus 1883 – Davos, 7 maart 1931). 🖌️

😮 Ruim 90 jaar was ons exemplaar van het tijdschrift uit 1932 zoek. Totdat onze conservator Paul van Capelleveen het terugvond in een veilingcatalogus.

Lees hier zijn verslag: https://www.kb.nl/blogs/de-stijl-keert-terug

Bij de meeste Nederlanders is Hugo de Groot (10 april 1583 – 28 augustus 1645) vooral bekend door zijn ontsnapping uit slot Loevestein in een boekenkist in 1621. Hugo de Groot is op last van stadhouder Maurits van Oranje gevangengezet, samen met een aantal andere aanhangers van de ter dood veroordeelde landsadvocaat Van Oldenbarnevelt.

⛵ Internationaal staat hij nog altijd in groot aanzien door zijn boek over het zeerecht: ‘Mare liberum’ (de vrije zee). Hij publiceert dit boek in 1609 en legt daarmee de grondslag voor het internationale recht, het rechtsverkeer tussen staten. Het moderne zeerecht is grotendeels gebaseerd op de ideeën van De Groot. Hij schrijft het werk voor de Verenigde Oost-Indische Compagnie; de kerngedachte is dat de zeeën vrij en voor eenieder toegankelijk moeten zijn.

💻: Bekijk ‘Mare liberum’ online: https://www.kb.nl/ontdekken-bewonderen/topstukken/mare-liberum

Voor de nieuwe serie ‘Redding na de ramp’ van Omroep WNL bracht Welmoed Sijtsma een bezoek aan de KB. Voor een aflevering over de ramp met veerboot De Estonia in september 1994 spitte ze onze AD-collectie van die maand door op zoek naar twee geïnterviewde overlevenden.

In de serie gaat Welmoed op zoek naar redders tijdens rampen, die na hun heldendaden uit beeld verdwenen. Benieuwd of ze een van de Estonia-redders heeft weten te vinden? 📺 Kijk vanavond om 21.20 uur naar de uitzending op NPO1.

Ook in het midden van het land beginnen de scholen weer! 🏫

Keutje is weinig enthousiast… 🐷
Het varken Keutje wil niet naar school gaan, kruiwagen wil hem niet brengen, stok wil niet slaan, vuurtje wil niet branden, water wil niet blussen, os wil geen water drinken, maar de slager wil de os wel slachten.

📗💻 Bekijk het prentenboek ‘De geschiedenis van Keutje die niet wilde school gaan: eene vertelling’ van F.H. van Leent uit 1887 op Het Geheugen in Delpher: https://resolver.kb.nl/resolve?urn=urn:gvn:PRB01:146914317

Voor arachnofoben is dit exemplaar van 'Das unheimliche Buch' uit 1915 misschien niet zo geschikt. De mooie band is door boekbinder Karl Ebert van geitenleer gemaakt en versierd met goudstempeling. Da's een rijke spin dus!

Een publicatie is tegenwoordig meer dan alleen een boek of een krant. Hoe zorg je in een wereld vol websites en social media dat een bibliotheekverzameling de samenleving goed weerspiegelt? 🌍💻 Welke keuzes moet je maken en tegen welke problemen loop je aan?

Op 27 september wordt in het KB-College 'Mee met een veranderende publicatiecultuur, wat verzamelen we als KB?' ingegaan op deze vragen en meer. Ook het belang van meerstemmigheid wordt onder de loep genomen. Na afloop is er gelegenheid voor een drankje en een gesprek met de experts. ☕

Heb jij je ticket al? Zo nee, schrijf je snel in! 🎟️ https://www.kb.nl/agenda/kb-college-mee-met-een-veranderende-publicatiecultuur-wat-verzamelen-we-als-kb

Kijktip! 💻 Op NPO Start is nu de vierdelige documentaireserie 'De Taxioorlog' te zien.

Vrijwel alle Nederlandse media deden in het jaar 2000 verslag van de 'taxioorlog', een duistere periode in Amsterdam. De KB beschikt over tal van kranten- en tijdschriftenartikelen over dit conflict, waarvan de makers van de serie voor PowNed in de KB opnamen maakten.

📺 Op 2 september om 21:30 uur is 'De Taxioorlog' ook te zien op NPO 3.

📆Het jaar gaat snel, de eerste 4 KB-Colleges zijn intussen al geweest! Heb jij er eentje bezocht? Zo nee, geen paniek: je hebt nog genoeg kansen.

Het eerstvolgende college van 6 september is uitverkocht, maar voor bijvoorbeeld 'Een blik op het vroege internet' of 'Nieuws en nepnieuws in de Tweede Wereldoorlog' zijn nog kaartjes te krijgen. 🎟️ Na afloop van elk college kun je onder het genot van een drankje in gesprek met de specialist(en).

💻 Je vindt meer informatie op onze website: https://www.kb.nl/nieuws/kb-colleges-van-start. Daar lees je ook meer over de kaartverkoop.

In onze Bijzondere Collecties zijn de prachtigste schatten te vinden. Vorige week vrijdag kregen de 30 gelukkige bezoekers van het KB-College een aantal hoogtepunten te zien. 🔝

Standplaatscontroleurs Silke, Angélique en Steven vertelden over hun dagelijkse werkzaamheden en wat daarbij allemaal komt kijken. Daarna namen zij het publiek mee naar de leeszaal van Bijzondere Collecties voor een nadere kennismaking met deze mooie boeken. 📖

💡 Wil jij ook een kijkje nemen achter de schermen van de nationale bibliotheek? Er is tot het einde van het jaar bijna elke maand een college te bezoeken, over de meest uiteenlopende onderwerpen: kb.nl/nieuws/kb-colleges-van-start

Het is vandaag internationale kattendag! 🐈 Tegenwoordig zijn katten de absolute sterren van het internet. Door de West-Europese geschiedenis heen werden aan katten echter veelal slechte eigenschappen toegekend. Maar ja, het waren zulke bekwame muizenvangers!

In de 'Hedendaagsche vaderlandsche bibliotheek van wetenschap, kunst en smaak' (1811) wordt ook de kat beschreven. Het stuk bevat onwaarheden (bijvoorbeeld over katten die met ratten zouden hebben gepaard of dat kattenadem giftig is voor de mens) en is overwegend negatief over de dieren:

“De Kat is een ontrouw Huisdier, dat men meest uit noodzake onderhoudt, om zich van het lastig bezoek der ratten en muizen te bevrijden, [...]. Men vindt weinig menschen, die de Katten enkel tot hun vermaak houden […].”

Toch kan de auteur zijn of haar bewondering soms nauwelijks onderdrukken:

“De Katten zijn zindelijk, af keerig van morsigheid, en maken de pooten niet gaarne nat. Hare vniligheid bedekken zij zorgvuldig, en likken zich gedurig het lijf, de pooten en den staart.”

Lees de gehele beschrijving op :
https://www.dbnl.org/tekst/_vad003181101_01/_vad003181101_01_0242.php

📺🚴‍♀️ Vanavond besteedt NOS Studio Parijs aandacht aan een wel heel bijzonder verlopen tandemwedstrijd tijdens de Olympische Spelen van 1924. De Nederlandse wielrenner jonkheer Bosch van Drakestein nam deel aan de finale samen met partner Maurice Peeters. De mannen maakten kans op een gouden plak, maar werden genadeloos verslagen door hun Franse en Deense rivalen. De oorzaak? Die hoor je in de uitzending!

Tandemraces worden er op de Olympische Spelen niet meer gereden, maar mooi dat NOS Sport deze anekdote opdiepte - zoals opgetekend door Het Parool in een interview met Bosch van Drakestein in 1964. 🗞️

💻 In Delpher vind je de hele pagina uit Het Parool van 8 oktober 1964: https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?coll=ddd&identifier=ABCDDD:010836096:mpeg21:p023

In het begin van de negentiende eeuw gingen boeken over zwemmen vooral over zwemmen als overlevingstechniek. 'Het nut der zwemkunst' uit 1829 bijvoorbeeld: https://www.delpher.nl/nl/boeken1/gview?query=%22het+nut+der+zwemkunst%22&coll=boeken1&identifier=ZmdfAAAAcAAJ&rowid=1

In de loop van de negentiende eeuw werd het wedstrijdzwemmen geïntroduceerd. Vanaf 1896 is zwemmen een Olympische sport. 🏅

🏊 In deze tijd kwamen er steeds meer handboeken op de markt die moesten helpen de techniek van het ‘snelzwemmen’ te verbeteren. 'Nederlandsch handboek voor zwemsport' uit 1886 was een van de eerste. Met een mooi omslag. Je krijgt meteen zin in een duik!

Vandaag is het Internationale Vriendschapsdag! ❤️

En wat is nou leuker dan jouw beste vriend verrassen met een lofzang aan de vriendschap? 😉 Dit lied heeft de toepasselijke naam ‘De Vriendschap’ en komt uit het liederenboek ‘De zang-godin aan ’t Y’ uit 1755. 🎶

“Hoe zoet is daar de Vriendschap woond zij is opregt van aardt,
zij word met Myrthen Palm gekroond haar g***s is prijsens waard;
Zij spoort het al tot Blijdschap
aan, Wie kan haar Invloed weeder staan, Geen mensch geen mensch geen mensch.”

🎼 Het hele zangboek vind je hier: https://www.dbnl.org/tekst/_zan002zang01_01/

💻 Link naar dit lied met nog een langer bijbehorend gedicht: https://www.dbnl.org/tekst/_zan002zang01_01/_zan002zang01_01_0007.php

Sportbeoefening was geen gezonde zaak, volgens de Amsterdamse arts Evart van Dieren. Niet voor de lichamelijke en nog minder voor de geestelijke gezondheid. Hij trok in het begin van de twintigste eeuw in verschillende uitgaven flink van leer tegen wat hij ‘de sport-epidemie’ noemde. 🏃🤒

De gevaren van sport en de Olympische Spelen van 1928 voor het zielenheil van de "christenjongeling" werden breed uitgemeten in zijn boek 'Besmettelijke zielsziekten' uit 1931. Sport, dat was verheerlijking van het lichaam, iets voor "spierproleten", en ging het er nou niet juist om dat christenen zich, met het oog op het volgende leven, concentreerden op hun ziel? En die Olympiade, die was nota bene genoemd naar de heidense godenzetel van de Grieken, dus daar kon niets goeds van komen. 😅

Van Dieren was al sinds 1908 een felle bestrijder van sport. In 1909 sprak hij in zijn brochure 'Het socialistische gevaar' over "afbeulende en geestverruwende sport" en ook in 'De nadeelige invloed van fel zonlicht en sport op het lichaam' uit 1918 moet de sport het ontgelden.

Benieuwd naar zijn argumenten? Op Delpher zijn alle genoemde uitgaven te lezen! 📚

📗 De nadeelige invloed van fel zonlicht en sport op het lichaam: https://www.delpher.nl/nl/boeken/view?coll=boeken&identifier=MMKB02A:000032132

📘 Besmettelijke zielsziekten voorheen en thans:
https://www.delpher.nl/nl/boeken/view?coll=boeken&identifier=MMUBA08:000000081

De achtste Olympische Spelen vonden in 1928 plaats in Amsterdam. In en om het speciaal gebouwde Olympisch Stadion streden 2883 atleten, waaronder 277 vrouwen, met elkaar in veertien takken van sport.

🏅 De Nederlandse equipe van 214 sporters behaalde zes gouden, negen zilveren en veertien bronzen medailles. Onder anderen bokser Bep van Klaveren en ruiter Charles Pahud de Mortanges vielen in de prijzen.

🔥 De Olympische Spelen van Amsterdam waren de eerste waarbij een Olympisch vuur werd ontstoken en de enige waarbij kaatsen op het programma stond – als demonstratiesport.

🌴 Op vakantie zijn is heerlijk, maar thuiskomen stiekem ook… 🏡

Albert Helman en Albert Kuyle reisden in de jaren 1925 en '26 door Zwitserland, Italië en Afrika en schreven over hun avonturen in dagbladen en tijdschriften. Op de terugreis maakte minachting voor het thuisland langzaam plaats voor genegenheid.

“Ik ben niet in het minst ontroerd door de moedersprake, die me, na zoo een welluidend Fransch, hard en gevoelloos lijkt.”
[…]
“Ik betrap mezelf op de eerste vage sympathie voor Holland, waarin ik terug ben.”
[…]
“Ik heb je honend herdacht, Holland, in de oases van de Sahararand, in de wijnbergen van de Zuidkust. Ik belijd mijn schuld. Ik heb gespot met de baarddragers die me voorspelden dat ik je meer lief zou hebben als ik terugkwam. Ze hebben gelijk gehad.”

💻 Lees het verdere reisverslag op :
https://www.dbnl.org/tekst/helm003vanp01_01/index.php

Een echte Rembrandt van Rijn in de KB collectie? 😮

Jazeker, een T. rex die Rembrandt van Rijn heet! 🦖 Wie de komende twee maanden in de KB is, kan hem bij de vitrines van de leeszaal 'Bijzondere Collecties' bewonderen. Daar zijn namelijk etsen van de Franse kunstenaar Didier Mutel tentoongesteld.

Deze etsen zijn onderdeel van de Collectie Koopman. Dit is een grote collectie Franse literaire werken en kunstenaarsboeken die in 1968 is nagelaten aan de KB. Dankzij Stichting Fonds Anny Antoine/ Louis Koopman kunnen we de collectie blijven aanvullen. Met deze mooie Rembrandt bijvoorbeeld.

Kom je een kijkje nemen? 🦕 🦖
Collectiespecialist Paul van Capelleveen vertelt je er in zijn blog alvast meer over: https://www.kb.nl/blogs/nu-te-zien-de-kb-etsen-van-didier-mutel

©: Didier Mutel

Word jij ook gekweld door vervelende muggen in de slaapkamer? 🦟 Het lijkt erop dat dit zomerse ongemak al eeuwenlang mensen tot waanzin weet te drijven, zoals ook in dit rijmpje op een centsprent uit de 2e helft van de 19e eeuw te lezen is.

De serie 'Prenten-magazijn voor de jeugd' bevat leerzame prenten met illustraties uit onder andere de Bijbelse geschiedenis, vaderlandse geschiedenis, aardrijkskunde en natuurlijke geschiedenis, zoals dit gekleurde exemplaar met insecten. Onderwijzers gaven deze prenten soms als beloning aan hun leerlingen. ✍️

In Nederland en Vlaanderen werden honderden miljoenen centsprenten gedrukt en verspreid, maar omdat het papier vaak van slechte kwaliteit was, zijn er maar weinig bewaard gebleven. Dankzij verschillende schenkingen heeft de KB nu ongeveer 5000 centsprenten in de collectie.

Update: de storing is verholpen, alle diensten werken weer!

Wegens een storing zijn de websites van de KB en Delpher momenteel niet te bereiken. We zijn hard aan het werk om dit op te lossen. Onze excuses voor het ongemak.

In juli 1847 vertelde kapitein Cornelis Abrahamsz aan zijn vrouw en kinderen dat ze met hem mee mochten op een verre reis, met als eindbestemming Batavia, de hoofdstad van Nederlands-Indië (het huidige Indonesië).

Voor zijn drie dochters – de elfjarige Catharina, de negenjarige Anna en de vijfjarige Sietske – was dat een grote verrassing. Anna begon een dagboek om haar indrukken tijdens de reis vast te leggen. Het originele manuscript van Anna's ‘Journaal eener Oostindiesche Reis’ wordt in het Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam bewaard.

Lees meer over Anna en haar bijzondere dagboek op:
https://www.literatuurgeschiedenis.org/teksten/journaal-eener-oostindiesche-reis

📝: Een pagina uit het originele dagboek van Anna Abrahamsz (Collectie Scheepvaartmuseum, Amsterdam).
🖼️: Portret van Anna Abrahamsz, ongedateerd (Collectie D. Sorgdrager).



Literatuurgeschiedenis.org

Er zijn 57 titels toegevoegd aan Delpher. Dat zijn meer dan 155.000 nieuwe pagina's om doorheen te bladeren! 🗞️

🔎 Dus of je nu op zoek bent naar de Utrechtse Courant uit 1678, een Noord-Nederlandsch Advertentieblad of de Ghendtsche Post-Tydinghen: je vindt het nu allemaal op Delpher.

💻 Meer informatie en een lijst van alle nieuwe titels vind je op de themapagina: https://www.delpher.nl/thema/nieuw/nieuwe-kranten-09-07-2024

Op een hofdag van koning Arthur zweeft er opeens een prachtig schaakspel de grote zaal binnen en kort daarna verdwijnt het weer. Koning Arthur wil het schaakspel hebben en vraagt zijn ridders van de ronde tafel erachteraan te gaan, maar dat zien zij niet zitten. Arthur probeert hen te overtuigen door zijn hele rijk als beloning in het vooruitzicht te stellen. Ridder Walewein dient zich dan toch aan. Hij vertrekt uit het kasteel, waarna het avontuur begint.

De ‘Roman van Walewein’ is een ridderroman van 11.198 verzen. De exacte datering van de roman is onzeker, maar hoogstwaarschijnlijk is het verhaal rond 1250 voor het eerst neergepend. 🖌️

Lees meer over de ‘Roman van Walewein’ op: https://www.literatuurgeschiedenis.org/teksten/roman-van-walewein

🖼️: Walewein achtervolgt het vliegende schaakspel op zijn paard Gringolet.
📝: Fragment van een handschrift van de 'Roman van Walewein'.



💻: Literatuurgeschiedenis.org

🧵 Prachtig hè, die borduurwerken? Vorige week zaterdag was er in de KB een lezing en workshop over Saramakaans borduren. Saramakaners zijn nakomelingen van marrons, voormalige slaven die zich in Suriname vestigden.

Na een inleiding door collectiespecialist Karin Vingerhoets vertelde sociologe Angila Albitrouw over de oorsprong en traditie van het Saramakaans borduren. Daarna mochten de deelnemers zelf aan de slag met stof die was voorbereid door de leerlingen van Villa Zapakara in Paramaribo. Daar kwamen de mooiste resultaten uit, ook bij de deelnemers die nooit eerder geborduurd hadden! 💪

Het lange leerdicht 'Het nut der tegenspoeden' (1762) van Lucretia van Merken leerde de lezer om te gaan met tegenslagen in het leven. Wellicht kunnen we dit wel gebruiken na de nationale tegenslag van gisterenavond? 🥴 ⚽

[…]
ô Drukgenooten, van uw' liefsten wensch gescheiden!
Ik wyde u deezen zang tot stilling van uw pyn:
Leert, met my, in den ramp niet ongelukkig zyn:
[…]

💻: Meer lezen? Hier vind je de hele tekst: https://www.dbnl.org/tekst/merk001nutd01_01/index.php

Een middeleeuws manuscript, een enorme atlas of een rijkelijk versierde boekband: op een gemiddelde werkdag kunnen deze allemaal door de handen van onze standplaatscontroleurs heengaan. Wat komt er allemaal kijken bij zo'n baan en waar moet je als standplaatscontroleur op letten?

📝 Tijdens het KB-College 'Schatzoeken bij de standplaatscontrole' op 2 augustus nemen standplaatscontroleurs Angélique, Steven en Silke je een middag mee in hun werk. Ook laten zij een aantal prachtige bijzondere collectiestukken zien. Na afloop is er tijd voor een borrel.

💻: Meer informatie en tickets: https://www.kb.nl/agenda/kb-college-schatzoeken-bij-de-standplaatscontrole

KB-College: Schatzoeken bij de standplaatscontrole | KB, de nationale bibliotheek De standplaatscontroleurs van de KB krijgen elk kostbaar of bijzonder boek in handen. In dit college vertellen zij meer over hun werkzaamheden.

📖 Lang geleden, toen er nog geen openbare bibliotheken bestonden, en boeken nog dure luxeproducten waren, hadden sommige steden een ‘librije’. Een bibliotheek, meestal verbonden aan een kerk, waar burgers boeken mochten raadplegen die zij zelf niet konden aanschaffen. De kostbaarste boeken gingen aan de ketting, zodat ze niet verdwenen. In Europa zijn er nog maar drie van dit soort kettingbibliotheken in hun oorspronkelijke staat te bezoeken. Eén daarvan is de Librije in Zutphen.

🖌️ Vorige week dinsdag is er een delegatie van 6 medewerkers van de KB naar de Librije afgereisd om een aantal van de bijzondere boeken te beschrijven voor de STCN, de Short-Title Catalogue Netherlands. De KB onderhoudt de STCN sinds 1982. In deze online bibliografie vind je heel veel informatie over boeken die in Nederland of in de Nederlandse taal gedrukt zijn tussen 1460 en 1801. Het bestand groeit nog dagelijks, onder meer doordat redacteuren en vrijwilligers erfgoedinstellingen bezoeken om daar bijzondere boeken te beschrijven. 📚

🕯️ Meer informatie over de STCN? Dat vind je hier: https://www.kb.nl/over-ons/diensten/stcn

Pieter van Woensel (1747-1808) was een excentriek type. Hij begon ooit aan een opleiding tot dominee, maar werd uiteindelijk arts. Ook was hij kortstondig actief als geheim agent en ondernam hij diverse wereldreizen. Die brachten hem onder meer naar Constantinopel (het tegenwoordige Istanbul), de Krim en Suriname. Acht jaar lang maakte hij deel uit van de hofhouding van tsarina Catharina de Grote in Sint Petersburg.

Tussen de bedrijven door schreef hij spitsvondige en ironische beschouwingen, waarin hij met een spottend oog keek naar de snel veranderende wereld om zich heen. Bekend is vooral zijn tijdschrift ‘De Lantaarn’, eigenlijk eerder een soort jaarboek, waarvan tussen 1792 en 1801 vijf edities verschenen. Hij schreef het blad vol met satirische analyses van maatschappelijke en politieke verschijnselen, en voorzag het ook van zelfgemaakte illustraties.

Lees meer over Pieter van Woensel op Literatuurgeschiedenis.org: https://www.literatuurgeschiedenis.org/schrijvers/pieter-van-woensel - herzien door Ivo Nieuwenhuis.

Afbeeldingen:
- Portret van Pieter van Woensel in zijn ‘Aanteekeningen, gehouden op eene reize door Turkeyen, Natoliën, de Krim en Rusland in de jaren 1784-89’, Constantinopolen [Amsterdam], 1789 en 1793.
- Illustratie door Pieter van Woensel in ‘De Lantaarn’.