Film dhe Poezi

The Crown

Lufta e Kosovës në dramën The Crown në Netflix The Crown (Kurora), drama e jashtëzakonshme që tejkalon muret e trasha të monarkisë britanike, në sezonin e tij të gjashtë, ka përfshirë edhe Kosovën.

Hesht kur dua unë!

Kur më thanë hesht, atë bëra,
Kur më thanë të flas, ashtu s’bëra
Jo se dua, as, jo se s’mundem,
Aq më pak, jo se s’di,
Jo se s’kam çfarë të them,
Apo të nxjerr jashtë, fjalë,
Nga mënxyra e dhëmbëve të mi!

Më thanë se heshtja, të lë rehat,
Të lë të qetë në strofullën e vetmisë,
Së cilës myku i ka krijuar butësi,
Ku letargjia është vyrtyti i vetëm,
Së cilës veç asaj, dhe askujt tjetër,
Duhet t’i bësh gjithmonë, shoqëri!

Kush, unë? Të hesht, unë?!
Ai që jetën e ka të ndërtuar në fjalë,
E që fjalën e ka pushkë, a topin e tij?!

Epo mirë, po, do të hesht,
Por atëherë kur dua unë,
Se të flas a të mos flas,
Kjo s’varet nga ti,
Do të çirrem, qoftë edhe do të shaj,
Fjalë të fëlliqura do të dalin,
Nga gjuha e dhëmbët të mi!

Por, atëherë kur unë dua,
Di apo s’di, kjo fare s’ka rëndësi,
Se ti, s’je gjyqi as shpata e drejtësisë,
Që rron e frymë merr,
Ditë e natë për të gjykuar,
Në janë fjalët e mija,
Të sakta,sipas kutit që ke,
Apo imagjinatë e mëndjes tënde të mjerë,
Që në peshojë vë gjithçka,
Që kot rron, kohën dëm e çon,
E veç jetën time, pa asnjë nevojë,
Mundohesh ta tjerrë!

j.m

Mallëngjimi!

Një kafe po pi, këtu ku ishe Ti,
Derisa shiu, si gjithnjë, bën punën e tij!

Në vendin ku Ti pije, tash, dikush tjetër rri,
Por ai nuk e di, e s’ka se si ta dijë,
Se në karrigën ku është ulur,
Aty ishe Ti!

Thonë, se shiu ka një veti, që deshe apo s’deshe,
Mallëngjimin, dhe asgjë veç tij, ta sjellë për shoqëri,
Sa çudi!

Tani, filxhanin e kam përgjysmë, me kafen që po pi,
E mendja nuk më shqitet, se Ti s’je aty,
Si i dehur, asnjë pikë alkool pa pi,
E kuptoj veç mallin, që kam unë për Ty,
Por kot, asgjë nuk ndryshon, për mua a për Ty,

Prandaj qëndroj këtu, rri i strukur dhe hesht,
Veç me mallëngjimin, që më bën shoqëri!

j.m

“Kurora”(The Crown), filmi që kalon përtej mureve të mbretërisë britanike

Një njëri mund të krijojë histori! Megjithatë, e sigurt është se jo të gjithë do të mendojnë njësoj për të. Jo të gjithë do ta duan apo urrejnë atë! E tillë është edhe figura e jashtëzakonshme e Mbretëreshës së Britanisë së Madhe, Elizabeta II.
Gruaja e cila aksidentalisht u gjend, sipas vijës së gjakut, në fronin mbretëror më me ndikim, jo vetëm për Mbretërinë e Bashkuar, por edhe për rreth 50 shtete të Commonwealth-it, ka shkruar tashmë historinë e saj.
Kur xhaxhai i saj, Mbreti Edward VIII, në vitin 1936, për hirë të dashurisë, refuzoi të qëndrojë Mbret, sipas rregullave të monarkisë, froni i kaloi vëllait të tij, mbretit George.
Ai ishte një burrë i drejtë, por i pabindur në vete për të qenë në krye të mbretërisë. Ndër shumë arsye qe e shtynë atë të besojë në paaftësinë e tij, ishte edhe belbëzimi. Sidoqoftë, sëmundja e kancerit në mushkëri ia shpejtoi ardhjen e vdekjes e në anën tjetër edhe ngjitjen më shpejt në fron të vajzës së tij të madhe, Elizabetës.
E gjendur sa hap e mbyllë sytë në krye të një prej mbretërive më me ndikim në glob, Elizabeta II, duhej të përballej me panjohuritë e saj mbi gjeopolitikën, punët e brendshme, ekonominë e deri tek ato familjare, si telashet me motrën, e mbi të gjitha edhe dashuriçkat e bashkëshortit të saj, Princit Filip të Greqisë, ku mbretëria e babait të tij, tashmë kishte bankrotuar në të gjitha drejtimet.
Ballafaqimi i saj me kryeministrat si Churchill e Thatcher, janë një rrëfim në vetëvete. E kulmi, është sfida e saj me të birin, Princin Charles. Pavendosmëria e tij për t’i dhënë fund dashurisë ndaj Camillas, që ishte grua e martuar e me fëmijë, dhe mospërkushtimi i tij ndaj bashkëshortes Diana, shpotitjet e kësaj të fundit me dashnorë, e inatet e mëdha të anëtarëve të familjes mbretërore ndaj saj, për shkak të aftësisë që kishte për të fituar zemrat e publikut, do të çonin buzë greminës, jo vetëm Mbretëreshën Elizabetë II, por dhe rreputacionin e saj si sovrane dhe gjithë monarkinë.
Kështu, e gjithë jeta e Mbretëreshës Elizabeta II, deri në fillim të viteve të 90-ta, është jetësuar në serlain “The Crown” (Kurora). I realizuar në mënyrë të jashtëzakonshme, duke i vënë në pah edhe detajet më të imta, sipas kohës dhe etapave, madje edhe rolin e veçantë të mediave britanike, dhe me aktorë thuajse të përkryer, ky serial risjell në vëmendje fuqinë e një gruaje e cila nga frika dhe në përpjekje për të mos zhgënjyer popullin e saj, ndrydhë jetën e vet, e në fakt arrin ta bëj një komb që të jetë krenar me të.

Të vetmit janë lotët, mallin ta kuptojnë,
Mall që brenda teje, zien e shpesh shpërthen,
Andaj ngadalë, ata, mbi faqe rrëshqasin,
E nxjerrin jashtë vajin, që derdhet si llavë,
Që as uji i Drinit, freskinë s’mund t’ia kthejë!

Malli i Nanës Poezi nga Jeton Musliu.

“Don’t look up”

Është një film që më pak se për mënyrën e realizimit, është i rëndësishëm për mesazhin e tij! Në një botë ku teknologjia ka ndryshuar njerëzit, duke i bërë ata më pak të ndjeshëm ndaj të gjitha fenomeneve me rëndësi, paradoksalisht i ka bërë shumë të dhënë pas asgjësë. Tjetërsimi i njeriut deri në atë masë sa edhe goditja e tokës nga një meteor shkatërrues dhe përfundimtar për globin, llogaritet për vota nga politikanët dhe kalkulohet me përfitime ari nga biznesmenët, në esencë vë në dukje kalbjen deri në pakthim të mendjes së species dominuese të këtij planeti-njeriut! Me aktorët Leonardo DiCaprio, Jennifer Lawrence dhe ikonën e kinematografisë Meryl Streep, ky film është pasqyra e tanishme ku ndodhet njerëzimi, për të cilin më e rëndësishme është biseda për një karficë xhakete të një këngëtareje,sesa fjala dhe studimi i një profesori astronomie që e kalon jetën duke shikuar lart për të studiuar galaktikën dhe paralajmëron fundin e njerëzimit. “Don’t look up” është filmi në të cilin padashje, shumica e njerëzve do ta shohin vetën!

The Crown

Një njëri mund të krijojë histori!
Megjithatë, e sigurt është se jo të gjithë do të mendojnë njësoj për të. Jo të gjithë do ta duan apo urrejnë atë! E tillë është edhe figura e jashtëzakonshme e Mbretëreshës së Anglisë, Elizabeta II. Gruaja e cila aksidentalisht u gjend, sipas vijës së gjakut, në fronin mbretëror më me ndikim, jo vetëm për Mbretërinë e Bashkuar, por edhe për rreth 50 shtete të Commonwealth-it, ka shkruar tashmë historinë e saj. Kur xhaxhai i saj, Mbreti Edward VIII, në vitin 1936, për hirë të dashurisë, refuzoi të qëndrojë Mbret, sipas rregullave të monarkisë, froni i kaloi vëllait të tij, mbretit George. Ai ishte një burrë i drejtë, por i pabindur në vete për të qenë në krye të mbretërisë. Ndër shumë arsye qe e shtynë atë të besojë në paaftësinë e tij, ishte edhe belbëzimi. Sidoqoftë, sëmundja e kancerit në mushkëri ia shpejtoi ardhjen e vdekjes e në anën tjetër edhe ngjitjen më shpejt në fron të vajzës së tij të madhe, Elizabetës. E gjendur sa hap e mbyllë sytë në krye të një prej mbretërive më me ndikim në glob, Elizabeta II, duhej të përballej me panjohuritë e saj mbi gjeopolitikën, punët e brendshme, ekonominë e deri tek ato familjare, si telashet me motrën, e mbi të gjitha edhe dashuriçkat e bashkëshortit të saj, Princit Filip të Greqisë, ku mbretëria e babait të tij, tashmë kishte bankrotuar në të gjitha drejtimet. Ballafaqimi i saj me kryeministrat si Churchill e Thatcher, janë një rrëfim në vetëvete. E kulmi, është sfida e saj me të birin, Princin Charles. Pavendosmëria e tij për t’i dhënë fund dashurisë ndaj Camillas, që ishte grua e martuar e me fëmijë, dhe mospërkushtimi i saj ndaj bashkëshortes Diana, shpotitjet e kësaj të fundit me dashnorë, e inatet e mëdha të anëtarëve të familjes mbretërore ndaj saj, për shkak të aftësisë që kishte për të fituar zemrat e publikut, do të çonin buzë greminës, jo vetëm Mbretëreshën Elizabetë II, por dhe rreputacionin e saj si sovrane dhe gjithë monarkinë. Kështu, e gjithë jeta e Mbretëreshës Elizabeta II, deri në fillim të viteve të 90-ta, është jetësuar në serlain “The Crown” (Kurora). I realizuar në mënyrë të jashtëzakonshme, duke i vënë në pah edhe detajet më të imta, sipas kohës dhe etapave, madje edhe rolin e veçantë të mediave britanike, dhe me aktorë thuajse të përkryer, ky serial risjell në vëmendje fuqinë e një gruaje e cila nga frika dhe në përpjekje për të mos zhgënjyer popullin e saj, në fakt arrin e bëj atë krenar!

Squid Game

Ndjenja e luftës me jetën, luftës me tjetrin dhe luftës me vetëvetën! Kur të gjithave u shtohet mundësia për të fituar miliona, por fillimisht duke vrarë këto ndjenja, e pastaj tjetrin, atëherë vihet në sprovë vetë humaniteti në tërësinë e tij! I konceptuar mbi një lojë të vërtetë fëmijësh, në filmin Squid Game, humbja do të thotë vdekje e sigurt. Por deri ku arrin gatishmëria e njeriut për t’i marrë jetën tjetrit, aq më tepër kur vdekja e tij do të thotë një shans më shumë për veten, për të mbërritur tek milionat?! Si ka mundësi që njeriu tjetërsohet deri në atë shkallë, kur për arsyetim të vrasjes me gjakftohtësi, e ka pagimin e borgjeve dhe sigurimin e një jete më të mirë, paradoksalisht për nënën që e rriti me ndershmëri apo për fëmijën e pafajshëm?!
Të gjitha këto dilema e shumë të tjera, sa njerëzore aq edhe filozofike, janë të ndërlidhura artistikisht në mënyrë të shkëlqyer në serialin koreanojugor “Squid Game”.

House of Cards

Tradhëti, krim, politikë, intriga, tragjedi, plane, mashtrim, pengesa, shantazh, karrierë, ambicie, poshtërsi, kurvëri e lojalitet! Këto janë vetëm disa nga epitetet që mund të gjenden në serialin amerikan ‘House of Cards’. I vendosur në dhe rreth Shtëpisë së Bardhë e Kongresit Amerikan, seriali prej gjashtë sezonash, shpërfaqë në mënyrë të jaahtëzakonshme prapaskenat e politikës amerikane dhe në disa raste edhe asaj ruse. Sigurisht se është përdour edhe ekzagjerimi i skenarit nga regjisori dhe kjo për efekte filmi, por thelbi i gjithë serialit bazohet në realitetin e hidhur të oligarkisë së politikbërësve. I realizuar në mënyrë të jashtëzakonshme, deri në detaje, aq sa duket sikur seriali është vetë realiteti, ‘House of Cards’ sjell në mënyrë të përkryer të gjitha armët e politikës që përdorin politikanët për të mbërritur atë që duan. Shpesh, e gjitha është e pështirë! Në këtë rast, askund më mirë se këtij seriali, nuk i përshtatet shprehja se ‘mjetet justifikojnë qëllimin’!

Në vitin 2011, Tsunami goditi ashpër Japoninë. Fiks dhjetë vjet më parë, bota ktheu sytë me frikë nga shteti i madh në Azinë e largët. Rreziku që njerëzimi të përballej me një katastrofë sikurse ajo e Chernobylit, ishte i madh. Impianti bërthamor për prodhimin e energjisë në Fukushima, shkaku i katatrofës nga Tsunami, pëson avari të madhe. Rreziku nga një katastrofë ku do të kontaminohej vendi në një rreze prej 250 km, e ku do të prekej edhe Tokio, ishte i lartë. Në krejt këtë situatë gati të pashpresë, vihet në pah shpirti i jashtëzakonshëm japonez për t’u përballur me raste që duken të pamundura të menaxhohen. E gjithë ajo që ka ndodhur brenda impiantit bërthamor, mund të shihet në filmin “Fukushima 50”.

Në fund të viteve të 60-ta, shërbimi sekret britanik dhe ai amerikan, mbesin thuajse të verbër sa u përket informacioneve nga Bashkimi Sovjetik. Situata ishte kritike dhe lufta e ftohtë ishte në kulmin e saj. Gjendja ishte në prag të shpërthimit të një lufte bërthamore mes perëndimit dhe sovjetikëve. Në krejt këtë situatë, shërbimi sekret britanik dhe amerikan, në përpjekje e sipër, arrijnë të rektutojnë një biznesmen të thjeshtë britanik, për të qenë leva e cila do të rindizte mundësinë e marrjes së informacioneve nga Moska. Rrugëtimi i tij dhe marrja e informacioneve ishte i vështirë, por në raste të tilla, sikur edhe fati i ndihmon ata që nuk kanë mendje tërësisht të djallëzuar. Takimi i tij me personin e duhur në Moskë, bën që informacionet sekrete sovjetike të rrjedhin dhe të arrijnë që të paraqiten edhe nga presidenti amerikan, John Keneddy, në mbledhjen e Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Por, cili ishte fati i biznesmenit anglez dhe cili i atij rus, që dekonspiruan vendosjen e armëve bërthamore sovjetike në Kubë?! Sado paradoksale mund të duket, por filmi portretizon ngjarjen e vërtetë se si këta dy persona arritën të parandalojnë luftën bërthamore mes perëndimit e lindjes?! Megjothatë, krejt kjo nuk ishte pa pasoja për ta. Sidoqoftë, e gjitha është e përfshirë në filmin “The Courier”, që përveç se është i bazuar në ngjarje të vërtetë, me realizimin briliant të vitit 2020, risjell atmosferen dhe stilin e jetesës së atyre viteve.

Në një ditë të bukur nëntori në vitin 2008, e gjithë India dhe bota tronditet nga një sulm terrorist. Stafi i hotelit Taj Mahal Palace, rreth 500 pesona, nis punën si zakonisht, kur papritur ata dhe mijëra klientë në hotelin e madh, shndërrohen në pengje. Në këtë rast vihet në sprovë gatishmëria njerëzore për të ndihmuar njëri-tjetrin. Vetë stafi nis përpjekjet për të menaxhuar situatën brenda rrethanve të rënda kurse shteti në anën tjetër, vazhdon me burokracinë e zakonshme. Filmi “Hotel Mumbai”, realizim i vitit 2018, është një realizim
i jashtëzakonshëm kinematografik.

Mes kerenarisë së ndryshkur si vetë paisjet ushtarake dhe mundësisë që me ndihmen e marinës britanike e norvegjeze, të shpëtojë së paku 25 marinarë nga 118 sa ishin në bordin e nëndetëses së aksidentuar ruse “Kursk”, Moska zyrtare, fatalisht zgjodhi kryelartësinë e dështimit. Aksidenti i kësaj nëndetësje që ndodhi në vitin 2000, është shndërruar në film, si prodhim i vitit 2018. Nëndetësja bërthamore “Kursk”, niset për stërvitje në Detin Barent në veri të Rusisë dhe ndonëse evidentohen problemet në të, urdhërat e admiralëve duhen zbatuar. Por, shpërthimi që ndodhi, vret pjesën më të madhe të marinarëve ushtarak. Por, rreth 25 prej tyre arrijnë të shpëtojnë. Megjithatë, paisjet e vjetruara të ushtrisë ruse e bëjnë të pamundur nxjerrjen e tyre. Ndërkohë, inati dhe kryeneçësia e Moskës zyrtare që të kërkojë ndihmë nga jashtë, veprim që në fund detyrohet ta bëjë, ishte shumë e vonshme. Sidoqoftë, filmi me buxhet 40 milion dollarësh, të lë pa frymë për nga mënyra e realizimit dhe shkakton emocione të forta. Edhe një herë, pasqyrohet instikti i njeriut që kërkon të mbijetojë edhe në kushtet kur diçka e tillë, duket e paimagjinueshme.

Njihuni me Fern, gruan nëpërmjet së cilës, portretizohet një nga periudhat më të rënda të ekonomisë amerikane, në fillim të këtij shekulli. Bëhet fjalë për krizën ekonomike të vitit 2008. Nga recesioni i madh ekonomik, miliona njerëz në SHBA, humbën shtëpitë e pronat e tyre. Ata u detyruan të jetojnë në furgonë, të bëjnë punë ngado që mundën dhe të bëjnë jetë nomadësh. “Nomadland”-këtë emër mban edhe filmi i bazuar në raste të vërteta, prodhim i vitit 2020, e që është një nga kandidatët për çmimin Oscar. Filmi nuk ka efekte speciale, por i gjjthi është një dramë njerëzore. Në kohë të liga, del në pah shpirti njerëzor, solidariteti, krijimi i lidhjeve me persona me të cilët nuk i njehesh, por papritur të bëhen të afërm. Rrugët e të gjithëve sa janë të njejta, aq janë edhe të ndryshme. Të gjithë shkojnë diku, por asnjë nuk shkon askund. Kështu, pavarësisht se të gjithë mund të jenë në një situatë të njejtë, sfidat njerëzore të secilit, janë nga një dramë në vete.

Një rrëfim i jashtëzakonshëm mbi jetën e Nikola Teslas, shpikësit më të madh të të gjitha kohërave, është vizuelizuar në filmin me titull “Tesla”. Shpikësi vizionar Nikola Tesla, lufton në një betejë të fortë për të realizuar sistemin e tij të revolucionarizuar elektrik. Por, ai përballet me sfida të mprehta për krijimin e sistemit të tij të ri për energji, pa tela, në të gjithë botën. Në këtë film që është realizim i vitit 2020, pasqyrohet në detaje personaliteti i tij, por edhe marrëdhëniet konfiktuoze me shpikësin tjetër, Thomas Edison. Karriera, jeta dhe botëkuptimi i Teslas, janë pasqyruar në mënyrë të shkëlqyer në filmin prej 1 orë e 40 minuta.

Parisi, qyteti i dashurisë. Por jo vetëm! Ky qytet fsheh brenda vetës shumë skuta, disa me ngjarje të errëta e disa që ofrojnë mundësi të mbushura me kënaqësi. Një prej tyre, në vitet e 60-ta ishte edhe klubi i femrave të Madame Claude. Ajo krijon një zingjir të madh e fortë të pushtetit, duke përdorur prostitucionin si armë. Madame Claude nën kritere të larta, punëson femra të cilat detyrë të vetme kanë që të jenë karrem për njerëzit e pushtetshëm. Prostitucioni elitar që ajo ofron, e bën Madame Claude të jetë e kërkuar edhe tek nivelet e larta të shtetit francez, meqë përmes tyre siguroheshin informacione të rëndësishme dhe arrestoheshin personat e kërkuar. Por, kur gjithçka dukej se po shkonte mirë, shteti vendos të ndryshojë politikën e vet dhe ditët e bukura për Madame Claude mbarojnë më shpejt sesa që ajo e priste. Ky është tregimi për filmin “Madame Claude”, i bazuar në ngjarjen e vërtetë, prodhim i vitit 2021, që në disa raste përmbanë edhe skena +18.

Historia e vërtetë dhe ëndrra e realizuar e francezit Philippe Petitt, e vitit 1974, është shndërruar në filmin “The Walk”, prodhim i vitit 2015. Djaloshi që kishte ëndërr jetësore të ecte në litar, arrin ta realizojë atë në vendin që shumë persona nuk guxojnë as ta paramendojnë. Një gabim fare i vogël, do t’i kushtonte me vdekje të sigurt. Me 7 gusht 1974, Petitt realizon ecjen në litar në Kullat Binjake në New York. Madje, jo vetëm ecje, por vetëm me një shkop në duar dhe me litarin nën këmbë, ai qëndron dhe shtrihet mbi litar, mes dy kullave për gjysmë ore. E gjithë kjo, realizohet ilegalisht. Por si përgatitet Petitt për të përmbushur ëndrrën e tij dhe të hyjë në histori si personi i vetëm që pa masa mbrojtëse, e bën ecjen mes jetës e vdekjes? A shpëton ambiciozi Petitt apo bie nga maja e Kullave Binjake? Të gjitha në filmin “The Walk”.

Filmi “The Queen's Gambit” i ndarë në shtatë seri, na kthen në vitet e 60-ta e 70-ta, kur SHBA-ja e ish-Bashkimi Sovjetik, ishin në kulmin e luftës së ftohtë. Përplasje mes tyre kishte në të gjitha fushat, përfshirë sportin. Shahu ishte një nga sportet, në të cilin tradicionalisht dominonin sovjetikët-si dhe meshkujt! Shkrimtari Walter Tevis ishte edhe vetë lojtar shahu dhe në vitin 1983, publikon novelen me të njëjtin emër. Në libër, autori përfshinë pjesë ngjarjesh të vërteta, të lojtarëve të mëdhenj të viteve të 50-ta e 60-ta, si Robert Fischer, Boris Spassky e Anatoly Karpov. Vetë lojtarët nuk janë përfshirë as në libër e më vonë as në film, por janë shndërruar si karaktere fiksion, ku në qendër është Beth Harmon, një vajzë që mbetet jetime, që në moshë të vogël. Ajo rritet në një shtëpi vajzash të braktisura. Jeta e saj ndryshon kur në bodrumin e jetimores takon mirëmbajtësin e moshuar i cili ashtu i heshtur, e mëson atë të luajë shah. Dashuria e saj për shahun rritet derisa mbërrin majat, sikurse përballja në Moskë me lojtarët e mëdhenj të këtij sporti që kërkon fuqi mendore. Megjithatë, jeta e saj, përtej shahut, thuajse është film në vete. Një realizim i jashtëzakonshëm filmik, që nese shikohet seria e parë, vështirë t'i rezistohet mos shikimit edhe të gjashtë serive të tjera.

T'i shtrëmbohet nofulla, të marrë kokainë, të marrë pjesë në orgji apo të shkojë në zonat e luftës! Këto janë vetëm disa nga detyrat e që Latif Jahia, duhej t'i bënte nën detyrën e vetme, si kopja ose sozia i Udai Husseinit, djalit të madh të diktatorit irakian, Saddam Hussein. Latif Jahia ishte shok shkolle me Udai Hussein dhe nga pamja kishte pak ngjashmëri me të. Por, një ditë, ai kidnapohet nga Shërbimi Sekret i Irakut dhe pas torturave të shumta, detyorohet të pranojë të bëhët kopja ose sozia i ish shokut të shkollës, që për fatin e keq të tij, ishte i biri i diktatorit. Me vitet e kaluara brenda strofullës së diktatorit Hussein, Latif Jahia bëhet dëshmitar i të gjitha mizorive që rrethi i ngushtë, përfshirë Udai Hussein, u bëjnë personave të ndryshëm, përfshirë torturat, vrasjet e përdhunimet. Arratisja e tij do t'i kushtonte me jetën e anëtarëve të familjes, por edhe jeta brenda asaj çmendurie, për të, ishte e vështirë të përballohej! Latif Jahia do të shkruante më vonë librin “Unë, i biri i Saddamit”. Por çfarë ndodhi me saktësi brenda mureve të fortifikuara të pushtetit të diktatorit Hussein dhe cili ishte fati i Latif Jahias, mund të shihet filmi, i bazuar në librin e tij, me titullin “The Devil's Double”, që është prodhim i vitit 2011.

Vetëm të numërosh, janë shumë, e lere më të jetosh si e marrë peng në bodrumin e ngushtë, në vetëm disa metra katror, për plot 3096 ditë. Këto janë ditët që austriakja Natascha Kampusch i kaloi si e grabitur nga Wolfgang Priklopil, kur ishte vetëm 10 vjeç. Tetë vitet pasuese, Natascha i kalon si e zhdukur, por gjithmonë me shpresen se një ditë do të kthehet tek prindërit e divorcuar. Pa shumë pamje dramatike pasi vetë ngjarja është e tillë, ky është filmi me titull “3096 Days”, i bazuar në rastin e vërtetë, ku e gjitha fillon në Austrinë e vitit 1998. Fati i keq i Nataschas nis një ditë kur ajo nuk u shoqërua nga nëna për në shkollë dhe rrëmbehet nga një person që më vonë do të ishte i vetmi njeri, të cilin ajo do ta shihte në vitet pasuese. Sidoqoftë, ndonëse jetonte e mbyllur, jo shumë larg nga shtëpia, ajo humbet pa gjurmë. Jeta e saj në bodrumin e errët kalon mes mbijetesës dhe çmendurisë. Megjithatë, fatet e Nataschës së kidnapuar dhe Wolfgangut kidnapues, janë të ndryshme dhe ato ndahen përgjithmonë në vitin 2006. Krejt kjo është e pasqyruar në filmin që është prodhim i vitit 2013.

Grabitja e shekullit në Argjentinë, ndodhi në vitin 2006. E në vitin 2020, kjo ngjarje është shndërruar në film me titull “El robo del siglo”, që mes seriozitetit, përmbanë edhe doza të shumta komedie. Madje, humori në krejt këtë ngjarje të madhe ku grabitet Banka Rio, më e madhja në Argjentinë, është pjesë e rëndësishme e filmit. Kjo për faktin se e gjithë grabitja bëhet me armët lodra. Ideja për këtë grabitje nis në një natë me shi e planifikuesi është një trajner i xhudos. Ky i fundit krijon grupin e harton planin kurse e gjithë grabitja bëhet për disa orë. Por si ndodhi e gjithë ngjarja dhe përse grabitësit edhe pse vodhën milionat, përfshirë kallëp ari, u dënuan vetëm nga 1 e deri në 7 vjet burg?! Për këtë edhe shumë ndodhi që e përcjellin ngjarjen, ia vlenë të shikohet filmi “Vjedhja e shekullit”.

Lufta e Dytë Botërore ishte ferri mbi tokë. Shumë filma janë realizuar për katër vitet e rënda që njerëzimi ia shkaktoi vetës. Sidoqoftë, filmi “Unknown battle”, jep një këndvështrim tjetër të luftës së egër të viteve 1941/45, e pasqyruar përmes një beteje. Kur Hitleri në vitin 1942 ishte në kulmin e fuqisë së tij ushtarake e pushtuese, ushtria e tij ishte jo shumë larg Moskës, për ta nënshtruar ashtu siç tashmë kishte bërë me pjesen më të madhe të vendeve të Evropës. Ashtu,copë-copë, pa furnizime siç duhet me armatim e ushqime, Ushtria e Kuqe e Bashkimit Sovjetik i bën ballë armatës së fuqishme e mirë të organizuar naziste. Pikërisht, një betejë mes tyre në fshatin Ovsyannikovo në Rusinë e sotme, është marrë si shembull për të pasqyruar përpjekjet e Ushtrisë së Kuqe që Hitleri të mos pushtonte Moskën, edhe pse ndodhej vetëm rreth 150 km larg saj. Filmi “Unknown battle”, prodhim rus i vitit 2019, me skena të jashtëzakonshme, paraqet përpjekjet thuajse të pashpresa të ish BRSS-së që të ndalojnë pushtimin e Moskës. Nderi, frika, uria, të ftohtit e mbi të gjitha, trimëria në një betejë thuajse të humbur, janë shtyllat mbi të cilat është ndërtuar filmi,në të cilat paraqiten skena thuajse reale të mizorisë njerëzore.

Nuk është Bond,James Bond. Është Iljaz, Iljaz Bazna apo Çiçero. Në fakt, dallimi mes tyre është shumë i madh. I pari është personazh filmi amerikan kurse i dyti personazh i vërtetë, shqiptar, i vizuelizuar në filmin me të njëjtin emër- Çiçero. I lindur në Prishtinë, filmi mbi personazhin e jashtëzakonshëm fillon pikërisht në Prishtinën e vitit 1904. Vrasja nga serbët të vëllait të tij autik dhe dy prindërve, ia ndryshon atij fatin e jetës. Pjesa tjetër e filmit vazhdon në Ankara, ku për llogari të shërbimit sekret të Perandorisë Osmane, ai punon në Ambasadën e Mbeetërisë së Bashkuar, ndërkohë që për ta ruajtur Turqinë e sotme nga mosprfshirja në Luftën e Dytë Botërore, Çiçero i përcjellë informacionet sekrete Ambasadës së Gjermanisë naziste. Megjithatë, informacionet, me qëllim, nuk ishin krejt të sakta. E arsyet, shpjegohen në fund të filmit. Sidoqoftë, gjatë filmit, ndodhin shumë gjëra që e bëjnë Iljaz Baznën, një ndër spiunet e dyfishtë, më të njohur në botën sekreteve të mëdha.

Një film ku emocionet të përfshijnë çdo pjesë të trupit! Dhimbja, frika, uria e terrori, të gjitha bëhen një, përballë atyre që mbajnë armë dhe duan të të asgjësojnë. Paradoksalisht, deri dje, të njëjtit i kishe fqinj, e madje disa prej tyre edhe nxënës të cilëve u mësoje shkronjat. Ky është filmi “Quo Vadis, Aida?”, prodhim i vitit 2020, që për temë ka masakrën e Srebrenicës, më të madhen që nga Lufta e Dytë Botërore, e kryer nga serbet mbi boshnjakët. Aida, mësuese e gjuhës angleze, është përkthyese e trupave paqëruajtëse të OKB-së, që në këtë rast dështuan të mbrojnë mijëra civilë. Aida, bëhet dëshmitare e një tragjedie njerëzore, kur forcat serbe të Bosnjës, ndajnë meshkujt nga gratë e fëmijët, e ku mbi 8 mijë prej tyre i pushkatojnë dhe varrosin në varre masive. Në krejt këtë situatë, Aida duhet të përballet edhe me frikën e humbjes së bashkëshortit dhe dy djemve të saj, më i vogli 17 vjeç, të cilët përfunduan gjithashtu në kampin famëkeq. Përpjekjet titanike të një nëne të dëshpëruar për ta shpëtuar familjen, janë të jashtëzakonshme. Por,a arrin ajo ta bëjë këtë? Cili është fati i tyre e cili fati i saj? Ky film që bazohet në ngjarje të vërtetë, nuk duhet humbur, sidomos nga ata që mund të kenë harruar se çfarë kanë bërë serbët në tri dekadat e fundit.

Aq sa me armë, lufta bëhet edhe në fronte të tjera, e që janë thuajse të padukshme. Një prej tyre është depërtimi përtej vijës së armikut, përmes qasjes në planet e tij. E kjo mund të bëhet vetëm përmes spiunazhit. I gjetur nën presionin e madh të Hitlerit, i cili po përparonte me shpejtësi në të gjitha frontet, e ku një nga synimet kishte edhe kalimin e kanalit të La Manche, Kryeministri britanik, Winston Churchill, kërkon krijimin e një njësie të veçantë spiunazhi, që do të përbëhej vetëm nga femrat. Gjetja, rekrutimi, besimi, dërgimi e më pas infiltrimi i tyre në teritorin armik, si në Gjermani apo Francën e pushtuar nga nazistët, janë histori të jashtëzakonshme, të përmbledhura në filmin “A call to spy”. I bazuar në copëza ngjarjesh të vërteta, filmi në tërësi risjell në vëmendje heroizmin e grave që lënë gjithçka prapa, për t’u vënë në shërbim të Atdheut.

Një film i jashtëzakonshëm që shpërfaqë fuqinë e mendjes njerëzore e cila kërkon rrugëdalje në një situatë mbijetese. I bazuar në ngjarje të vërtetë, filmi “Persian Lessons”, na kthen në kohën e holokaustit. Një hebre i kapur si miliona të tjerë, arrin t’i shpëtojë ekzekutimit fal fatit që i solli një libër i shkruar në gjuhen p***e. Ai vetë nuk dinte asnjë fjalë persisht, por fati i zi e takon me një komandat të SS-ve, i cili e dashuronte këtë gjuhë dhe mendonte ta mësonte, që pas lufte të shkonte tek vëllai i tij në Tehran. E hebreu që nuk dinte asnje fjalë persisht, arrin ta krijojë një gjuhë imagjinare, të cilën komandantit ia paraqet si gjuhë p***e. E çfarë ndodhë më hebreun dhe komandatin?! Duhet parë filmin që është prodhim i vitit 2020.

Gjithçka e ka një histori. Secila ngjarje dhe secili zbulim. Edhe spektaklet kanë historinë e tyre. Filmi “The Greatest Showman”, që është zhanër, mjuzikëlli, për të gjithë të apasionuarit pas muzikës dhe vallëzimit të mrekullueshëm, risjell në vëmendje rrëfimin mbi mënyrën se si filloi spektakli, jashtë kornizave të të zakonshmes. Muzikë, akrobacione e çudi, janë themelet e shfaqjeve të cilat nisën të zënë vend në fillim të shekullit të kaluar.

Mendjet e jashtëzakonshme nuk janë domosdoshmërisht rezultat i njerëzve që arsimohen në shtetet e përparuara. E tillë mund të konsiderohet edhe historia e një djaloshi indian i cili arrin të zbulojë apo përcaktojë infinitin. As ai vetë nuk e di pse është aq i aftë në matematikë, por përpjekjet e tij që diturinë që kishte ta lë të shkruar në libra, e çon atë në dyert e akademikëve anglezë në Oxford. Mes përbuzjes e dyshimeve që anglezët kishin ndaj tij dhe vendosmërisë për të arritur atë që donte, indiani përballet edhe me nisjen e Luftës së Parë Botërore, tuberkulozin dhe dashurinë ndaj nënës dhe nusës së lënë mijëra kilometra larg. Mbi të gjitha, ai arrin atë që deshi në Oxford, edhe pse jeta u tregua në fund shumë e padrejtë me të! E gjithë kjo histori për zbuluesin e infinitit, është përmbledhur mrekullueshëm në filmin ‘The Man Who Knew Infinity’.

Një nga kriminelët më të urryer dhe të frikshëm në SHBA, gjatë viteve të 30-ta, shkon përgjithmonë në varr duke u lënë familjarëve dhe bashkëpunëtorëve të tij, një peng të madh! Ku dreqin i ka fshehur 10 milionë dollarë?! Ky është Al Capone, njeriu i frikshëm i cili vitin e fundit të jetës e kaloi në shtëpinë e tij në Florida, edhe pse ishte i dënuar me burg. Aty qëndroi i shoqëruar nga bashkëshortja dhe bashkëpunëtorët e tij të cilët i rrinin afër, në përpjekje për të kuptuar per milionët e fshehur. Megjithatë, i pjerdhur nga trutë por dhe nga trupi, ai do të largohet nga kjo botë bashkë me dollarët e fshehur, një Zot e di se ku! Shumë filma janë realizuar për Al Caponen dhe pashpirtësinë e tij, por “Capone” është i vetmi që sjell të plotë, grahmat e fundit të njeriut të frikshëm të nëntokës amerikane.

Jeta e saj ishte e rëndë dhe nuk u tregua shumë e drejtë me të! Pati shumë momente që në shumë raste i shkaktuan dhëmbje të forta. Madje, përjetoi edhe dhunë. Megjithatë, sa herë dilte në skenë, ajo sikur përtrihej, ndryshonte dhe mbushej me jetë. Kjo është Édith Piaf, këngëtarja ikonë e muzikës franceze e cila pavarësisht vuajtjeve personale, botës i dha këngë të paharruara. E gjithë jeta e saj që ishte dramë e vertetë, është jetësuar në filmin ‘La Vie en Rose’.

Po, është pak film i vjetër, por pakrahasimisht shumë më i mirë sesa shumë të rinj. “Stalin” është film i realizuar në vitin 1992 i cili në mënyrë brilante paraqet mënyrën e ardhjes së diktatorit komunist në krye të ish Bashkimit Sovjetik. Një fodull, i padijshëm, arrogant, i pashpirt, vrasës e mbi të gjitha diktator i egër sidomos ndaj ukrainasve e polakëve. Ky film është i veçantë për t’u parë edhe për një arsye tjetër. Me një person të tillë të cilit i shërbenin spiunë, vrasës, servilë e maskarenjë, kishin punë vendet e botës perëndimore, atëherë kur Lufta e Ftohtë ishte në fillimet e saj!