Kaung Htet San Family Medicine Clinic

#‌မိုးရာသီနဲ့ရာသီတုပ်ကွေးအန္တရာယ်****
*အားလုံးသိကြတဲ့အတိုင်းပဲမိုးရာသီရောက်လာပြီဆိုတာနဲ့ ရာသီတုပ်ကွေးလေးစလာပြီပေါ့
*ရာသီတုပ်ကွေးဆိုတာကတော့ Influenza လို့ခေါ်တဲ့ virus ပိုး ကြောင့်ဖြစ်တဲ့အဖျားရောဂါ တစ်မျိုးပါ။
*ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံးမှာ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း လူဦးရေ ၃သန်းမှ ၅သန်းအထိ ပြင်းထန်တဲ့ ရာသီတုပ်ကွေးရောဂါဝေဒနာခံစားရပြီး လူဦးရေ ၂၉၀,၀၀၀ မှ ၆၅၀,၀၀၀ အထိ အသက်သေဆုံးနေတယ်လို့ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ WHO မှထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။

#ရောဂါလက္ခဏာတွေကတော့
∆ အဖျားတက်ခြင်း။
∆ ကိုယ်လက်၊အဆစ်အမြစ်နာကျင်ကိုက်ခဲခြင်း။
∆ နှာရည်ယို၊နှာပိတ်ခြင်း။
∆ လည်ချောင်းနာခြင်း။
∆ ချောင်းခြောက်ဆိုးခြင်း(တခါတရံ ၂ပတ်ထက်ပိုပြီး ချောင်းဆိုးနိုင်ပါတယ် )
∆ နုံးချိ၍မအီမသာဖြစ်ခြင်း တို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။
*အများစုကတော့ ဘာမှသိပ်လုပ်စရာမလိုဘဲ ၁ပတ်လောက်နေရင်ပြန်ကောင်းတတ်ပေမယ့် တချို့တွေအတွက် အသက်ဆုံးရှူံးနိုင်လောက်တဲ့အထိပြင်းထန်နိုင်ပါတယ်။
#သတိထားရမယ်သူတွေ(High risk)ကတော့
∆ အသက်၆၅ နှစ် အထက်သက်ကြီးရွယ်အိုများ
∆ အသက် ၅နှစ်အောက်(အထူးသဖြင့် သက်၂ နှစ်အောက်)ကလေးများ
∆ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်များ
∆နာတာရှည်ရောဂါရှိသူများ
(သွေးတိုး၊နှလုံး၊ဆီးချို၊ကျောက်ကပ်ရောဂါ၊အသည်းရောဂါ၊ပန်းနာရင်ကြပ်..စသဖြင့်)
∆အဝလွန်သူများ ပဲဖြစ်ပါတယ်။

#ရောဂါကူးစက်ခံရတဲ့အခါ
∆ ကောင်းမွန်စွာ အနားယူပါ
∆ ရေနဲ့ အရည်များများသောက်ပေးပါ
∆ အားရှိစေမယ့်အစာများများစားပါ
∆ နီးစပ်ရာ ဆေးရုံ၊ဆေးခန်းများမှာ ကုသမှုခံယူပါ

#ကာကွယ်ခြင်းသည်ကုသခြင်းထက်ပိုထိရောက်ပါသည်။

∆ လက်ကိုစနစ်တကျဆေးကြောပါ
∆ လူစည်ကားတဲ့နေရာတွေရှောင်ပါ၊ Mask တပ်ပါ
∆ တုပ်ကွေးဖြစ်နေသူနဲ့ ခပ်ခွါခွါနေပါ
∆ တုပ်ကွေးရောဂါလက္ခဏများခံစားရပါက သီးသန့်နေထိုင်ပါ
∆∆∆ရာသီတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး ပုံမှန်ထိုးပါ∆∆∆

Dr.Kyaw Ko Ko Oo
မိသားစုကျန်းမာရေးဆိုင်ရာအထွေထွေရောဂါကုဆရာဝန်
Photos credit

WHO ရဲ့လမ်းညွှန်ချက်တွေကိုမြန်မာမှုပြုထားတာလေး တော်တော်ကောင်းပါတယ်။
မူရင်းပိုင်ရှင်ကို creditပေးပါတယ်။

Date - 1-8-21
Prof Daw Than Than Aye

အပိုင်း (၄)

COVID ကိုဘယ်လို ကုသပေးရင် ကောင်းမလဲ?
===============================

ဝန်ခံချက်။ ။This is just the ideas based on my understanding, based on some scientific literatures and my experience... ပြောခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံအတွက် Standard Covid management guideline များရှိလျှင် ၎င်းအတိုင်း လိုက်နာကြပါလို့ သတိပေးပြောကြားလိုပါတယ်။

ကိုဗစ်လူနာအားလုံးကို ဆေးကုထုံး (regimen) တစ်မျိုးထဲ ပုံသေနည်းအတိုင်း ပေးလို့မရပါဘူး။
အရှေ့မှာ ရှင်းပြပြီး ဖြစ်တဲ့ ရောဂါဖြစ်စဉ် stages တွေကို နားလည်ပြီး ကုမှ အဓိပ္ပါယ်ရှိမယ်။ ထိရောက်ပါမယ်။

အောက်ပါအချက်တွေကို စဉ်းစားရမယ်။

၁။ ကိုဗစ်က ရောဂါရဲ့သက်တမ်းကာလအလိုက် Phases အလိုက်စဉ်းစားပြီး ကုရပါမယ်။
၂။ High risk for severe covid ရှိမရှိ ထည့်စဉ်းစားပြီး ဆုံးဖြတ်ရပါမယ်။
၃။ ရောဂါ severity (Stage) အလိုက် ကုသမှု ပေးရပါမယ်။
၄။ ရှိတဲ့ Resources (ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု အခြေအနေ အလိုက်စဉ်းစား ကုသရပါမယ်။)

Poor resource countries can't follow the guideline of well developed countries.
But poor country has rich people. So, we can go individualized approach.

Early Antiviral agent during Viral phase
================
Viral replication အများဆုံးကာလ မှာAntivirus ပေးသင့်ပါတယ်။ ပုံ (၁) ကိုကြည့်မယ်ဆိုရင် ကိုဗစ် ဗိုင်းရပ်ပိုးဟာ ရောဂါလက္ခဏာ စပြတဲ့ရက်မတိုင်ခင် တစ်ရက်ကစပြီး ၄၈ နာရီ(၂ရက်) အတွင်းမှာ လေရှူလမ်းကြောင်း Respiratory tract မှာပိုးကောင်ရေအများဆုံး ဖြစ်ပြီး နောက် ၅ ရက်လောက်မှာ ခုခံအားစနစ်ကြောင့် ပိုးတွေအလိုအလျောက် လျော့သွား ပါတယ်။ ၇ ရက်ကျော်ရင် ပိုးကမရှိတော့သလောက် ဖြစ်သွားပါတယ်။ ဒါလူတိုင်း နီးပါး ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် ဗိုင်းရပ်သတ်တဲ့ Remdesivir ဆေးကို ရောဂါစဖြစ်ပြီး ၇ရက် အတွင်း ပိုးများနေစဉ် ပေးမှ ထိရောက်ပါမယ်။ ၃ ရက်အတွင်း ပေးနိုင်ရင် အကောင်းဆုံး ဖြစ်ပါမယ်။
Viral load ဗိုင်းရပ်အကောင်ရေ လျော့နည်းသွားအောင် လုပ်ပေးခြင်းဖြင့် ခုခံအားစနစ် Immune system မှ cytokines ထွက်အောင်လှုံ့ဆော်တာ
နည်းသွားစေပြီး hyper inflammation နဲ့ cytokine storm ကို လျော့စေပါမယ်။

ယခုလက်ရှိ ကျင့်သုံးကြရတဲ့ guidelines က အောက်စီဂျင် ၉၄% ထက်ကျမှ (moderate severity) ရောက်မှ ဆေးရုံတင်ပြီး Remdesivir ကိုစထိုးဖို့ ညွှန်ထားသလို ဖြစ်နေတယ်။ (သူခိုးပြေးမှ ထိုးကွင်းထရသလိုဖြစ်နေပါတယ်။ )

သူတို့နိုင်ငံတကာရဲ့ Standard Guideline တွေမှာ Early Remdesivir ထိုးချင်ထိုးလို့ရကြောင်းသာ ဖော်ပြပါတယ်။ ထိုးပါလို့ မပြောထားပါဘူး။
ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့...
၁။ လေ့လာချက်က strong evidence မရသေး။
၂။ Diagnosis အစောဆုံးမသိနိုင်။ လူတိုင်းအတွက် မစစ်ပေးနိုင်။
၃။ ဆေးက ထိုးဆေးဖြစ်နေလို့ ဆေးရုံခေါ်ထိုးဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။ အိမ်မှာလာထိုးဖို့ မဖြစ်နိုင် ။ (Health care problem with the risk of transmission)
ဒါကြောင့် သူတို့ရဲ့ guideline က အောက်စီဂျင် မကျရင် အိမ်မှာနေ၊ အောက်စီဂျင် ကျလာရင် ဆေးရုံတင်ပေးမည်။ waiting list ရှည်ရင် အိမ်မှာသေမည်။ "Stay home; wait for blue" .
မြန်မာနိုင်ငံလက်ရှိအဖြစ်က အောက်စီဂျင်မလုံလောက်၊ ဆေးရုံ တက်ရန် အခွင့်အလမ်းဝေးနေကြတာ ဆိုတော့ ဘယ်လို လုပ်ရင် ပိုကောင်းမလဲ။ အကြံပြုခြင်းသာ ဖြစ်ပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ အတွက် private health care မှာ ရတဲ့အခွင့်အရေး နဲ့ ဖြစ်နိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေကို စဉ်းစားကြည့်ပါမယ်။ ဒီ idea က individualized approach ဖြစ်ပါတယ်။ အားလုံးအတွက်တော့ မဆိုလိုပါဘူး။

viral phase မှာ ဘယ်လိုကုရင်ကောင်းမလဲ?
==================================
(၁) ပထမအုပ်စု...
အသက်ငယ်သူ၊ high risk မရှိသူတွေ ၊ အဝမလွန် သူတွေ ကိုတော့ Viremic phase မှာSymptomatic treatment ပဲပေးမယ်။ မော/မမော၊ အောက်စီဂျင် ကျ/မကျ စောင့်ကြည့်ရန်သာ ရှိပါတယ် ။
Remdesivir သွင်းရန် မလိုပါဘူး။
Antibiotics are also not required.

(၂) ဒုတိယအုပ္စု...
ပထမ ၇ ရက် အတွင်း...
High risk အုပ်စု Viremic phase ဘာလုပ်သင့်သလဲ?
Early Remdesivir ထိုးပေးဖို့စဉ်းစားပါ။ အဖျားမကြီးလည်း စဉ်းစားပါ။ မဖျားလည်း စဉ်းစားပါ။
RDT test ကို အစောဆုံးစစ်ပြီး အစောဆုံးသိတာနဲ့ Remdesivirကို အစောဆုံးပေးလိုက်နိုင်ရင် နောင်ဖြစ်လာမယ့် ဒုတိယအဆင့် Pulmonary inflammatory phase, အဆုတ်ရောင်ခြင်း၊ အောက်စီဂျင်ကျခြင်း၊ ဆေးရုံတက်ရခြင်း၊ အထူးကြပ်မတ်ကုသရခြင်းနှင့် အသက်ဆုံရှုံးရခြင်း တွေကို မရှောင်ရှားနိုင်ရင်တောင် လျော့နည်းစေနိုင်မယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။
ဒီလို ကုသထားလို့ အောင်မြင်ခြင်းကို case report and smaller studies များမှာ ဖော်ပြထားတာ ရှိပါတယ်။ မိမိရဲ့ case တွေမှာ တော်တော်ကောင်းတာ တွေ့ရပါတယ်။ (case များစုပေါင်းပြီး study တစ်ခုလုပ်ပါမယ်။)

ဒါက လက်တွေ့လုပ်နိုင်ရင် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် cost benefit အကျိုးရှိနိုင်ပါတယ်။ လူအများသိရှိမယ်၊ idea ရှိမယ်ဆိုရင် လုပ်ကြည့်သင့်ပါတယ်။ နောက်ပိုင်းဖြစ်လာမယ့် ဆိုးကျိုးတွေရလာရင် အလွန်အကုန်အကျများပြီး ၊ စိတ်အဆင်းရဲရဆုံး အခြေအနေနဲ့ ရင်ဆိုင်နိုင်ရဖွယ် ရှိပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ ယခု အများဖြစ်နေကြတာက ရောဂါမပြင်းလို့ စောစော မစစ်ကြဘူး။ စစ်လို့သိရင်လဲ အဖျားအတွက် ချောင်းဆိုးအတွက်၊ ဝမ်းလျှောအတွက်ပဲ အာရုံစိုက်ကြတယ်။ ဆေးမြီးတိုတွေ၊ ဆေးပေါင်းစုံတွေ သောက်နေကြတယ်။ အဖျားကျသွားရင်လည်း ဆေးထိုးဖို့ တိုက်တွန်းရင်တောင် မလိုက်နာချင်ကြပါဘူး။ အရေးကြီးတဲ့ အခွင့်အရေးဖြစ်တဲ့ Remdesivir သွင်းရမည့် ပထမအချိန် ကုန်သွားခဲ့ကြပါတယ်။ ဒုတိယအပတ် အောက်စီဂျင်ကျလာမှ ဆရာဝန်၊ ဆေးရုံလိုက်ရှာကြတယ်။ အများအားဖြင့် "Therapeutic window for Antivirus" အချိန်ကျော်သွားခဲ့ပါပြီ။

အကြံပြုချင်တာက
ယခုမြန်မာနိုင်ငံ အတွက် အိမ်တွေမှာ RDT test strip ဝယ်ထားကြတာ တွေ့ရတယ်။ မိမိဘာသာ စစ်နေကြတာ တွေ့ရတယ်။ ဒါကလည်း အစောဆုံးသိရနိုင်တဲ့ နည်းကောင်းတခုပါပဲ။ contact ထိတွေ့ပြီး ၃ ရက်အကြာမှာ စစ်ကြည့်ပါ။ မရှိရင် ၂ ရက်ခြား သို့မဟုတ် ကိုဗစ်လက္ခဏာ ပေါ်တာနဲ့စစ်လိုက်ပါ။ သို့မဟုတ် စောစော စစ်နိုင်ရန် နည်းလမ်းရှာပါ။ (...Home lab services ရှိပါတယ်)။

Positive ဖြစ်ပြီဆိုရင် ဆရာဝန်တွေ နဲ့ဆက်သွယ်ပါ။ Tele consultation များရှိပါတယ်။ GP or physicians မည်သူမဆို ကုပေးနိုင်ပါတယ်။
သွေးစစ်ပါ။ အသည်းကျောက်ကပ် ကောင်းရင်၊ ALT, AST ပုံမှန်ထက် 5 folds ပိုမများရင်၊ eGFR < 30 အောက်မကျရင် သွင်းနိုင်ပါတယ်။
တပြိုင်တည်း အခြားစစ်ဆေးချက်တွေလုပ်ရန် လိုပါတယ်။
CP, CRP, Ferritin, D-dimer, Creatinine, U&E, Blood Glucose ဒါတွေကို Home service with full PPE လုပ်ပေးသူရှိပါက အဆင်ပြေပါမယ်။ IV Remdesivir infusion ကို ဆရာဝန်၊ သူနာပြု တွေက home care service လုပ်ပေးနိုင်ပါက After allergy test လုပ်ပြီး ထိုးပေးနိုင်ပါတယ်။
- 2 vials of 100 mg infusion Day 1
- 1 vial for 4 days
စုစုပေါင်း ၆ လုံးသုံးရပါတယ်။
၂ ရက်ခြား Monitoring of LFT, CRP, CP, Ferritin ကျလာတာ တွေ့ရပါမယ်။ Lymphopenia (absolute lymphocyte count 1 အထက်ရှိသင့်ပါတယ်) ဆေးသွင်းပြီး ပြန်တက်လာ တတ်ပါတယ်။
အဖျားအမြန်သက်သာ၍၊ second phase ကို မကူးတော့ရင် အကျိုးများစွာ ရှိပါတယ်။

(ဆက်ပါမည်).

Credit:Prof Than Than Aye

ကိုဗစ်ရဲ့ မါယာ
( Course of COVID )

ကိုဗစ်ကို ကြောက်ရမလား၊ မကြောက်ရဘူးလား? ကိုဗစ်ရောဂါဟာ ဘယ်သူတွေမှာ ပိုဆိုးတတ်သလဲ? လူတိုင်း အခြေအနေ ဆိုးသွားမလား?

Course of COVID ကိုဗစ်ရဲ့ ဖြစ်တတ်တဲ့ လမ်းကြောင်းကို သိရှိထားသင့်ပါတယ်။ ကိုဗစ်ဖြစ်သူတွေ အားလုံးမှာ ရောဂါက ပုံစံ တစ်မျိုးထဲ ၊ course တလမ်းထဲပဲ မသွားကြပါဘူး ။
ကိုဗစ် ရောဂါ ဟာ အဓိက အလားအလာ ၂ မျိုးနဲ့ ရင်ဆိုင်ရနိုင်ဖွယ် ရှိပါတယ်။

၁။ မပြင်းထန်တဲ့ ကိုဗစ်ရောဂါ (Mild)

(၈၀%) ကတော့ ဒီအုပ်စုထဲမှာ ပါတယ်။ သာမန် ရိုးရိုး တုတ်ကွေးနဲ့ အရမ်းတူတယ်။ ဒါပေမဲ့ တုတ်ကွေးထက်တော်တော် ခံရတတ်တယ်။ ဒါ့အပြင်ဝမ်းလျှောတာ၊ အနံ့ပျောက်တာ၊ အစားပျက်တာ၊အရမ်းနုံးတာ ၊ အားမရှိတာ ပိုခံစားရတယ်။ တုတ်ကွေးလိုပဲ ရက်ပိုင်းအတွင်း နေကောင်းသွားတဲ့သူတွေ အများကြီးရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ အချိ့ဖျားတာ ရက်ကြာတတ်တယ်။ ၁၀ ရက်လောက်ထိ ကြာတာတွေ့ရတယ်။ အဖျားကြာတိုင်းလည်း အခြေအနေဆိုးတတ်တာ မဟုတ်ပြန်ဘူး။
ကလေးတွေ၊ လူငယ်တွေ က လုံးဝ ဖျားတာ ကိုက်ခဲတာတောင်မရှိဘဲ Asymptomatic ဖြစ်ကြတာရှိတယ်။ Silent Carrier အဖြစ်နဲ့ ရောဂါဖြန့်နေတာ သတိထားရမယ်။
အသက်ငယ်လေ Immunity ကောင်းလေပဲဆိုတော့ လူငယ်တွေ အားလုံးနီးပါး ပြန်ကောင်းကြတယ်။ ဘာဆေးမှ သိပ်မလိုဘဲ အလိုလို ပြန်ကောင်းပါတယ်။

********************

အဖျားနောက်က အမေါ

အဖျားကျတိုင်း မပျောက်ကင်းသေးပါ။
အဖျားကျသွါးပြီးရင် ရောဂါအပြီးပျောက်ပြီလို့ စိတ်အေးမနေကြပါနဲ့ ။ ဆိုးရွားလှတဲ့ ဒုတိယအဆင့် အဆုတ်ရောင် ကလိုက်လါတတ်ပါတယ်။

"ငလျင်လှုပ်ပြီး နောက်ကလိုက်လါမည့် ဆူနာမီ ရေလှိုင်းကြီး" တွေကပိုကြောက်ရပါတယ်။

တချို့မှာ အဖျားနဲ့ အမေါ တဆက်ထဲ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။

***********************

၂။ ပြင်းထန်တဲ့ ကိုဗစ်ရောဂါ (Moderate, Severe COVID)

တချို့မှာ အဆုတ်ရောင်ပြီး ပြင်းထန်တဲ့ ကိုဗစ် ဖြစ်လာတတ်တယ်။ ဘယ်သူတွေ ဖြစ်ကြတာလဲ? လူနာ ၂၀% ကဒီအထဲမှာ ပါတယ်။ ဒီထဲက ၅% ကတော့ အဆိုးဆုံး critical ဖြစ်ပြီး နောက်ဆုံး အခြေအနေ ဖြစ်သွားရတတ်ပါတယ်။

ဘယ်သူတွေက ဒါမျိုးပိုဖြစ်တတ်လဲ?

အသက်က စကားပြောတယ်။ "အသက်၆၀ ကျော်" တွေအရမ်းသတိထားရမယ်။ ဆိုးလာမယ့် အလားအလာရှိတယ်။ ပြီးတော့ အခြား ပူးတွဲရောဂါ (Co- morbidities) တွေရှိသူ... အထူးသဖြင့် Gross Obesity အလွန်အကျွံ ဝသူ (ဝလျှင် အသက်ရှူ ရတာပိုအားစိုက်ရတယ်။ Hypoventilation ဖြစ်လွယ်တယ်။ ကိုဗစ်ပါ ဖြစ်လိုက်တော့ မခံနိုင်တော့ဘူး။) Diabetes ဆီးချို သွေးချိုရှိသူ , Hypertension and CVD သွေးတိုး နဲ့ နှလုံးရောဂါရှိသူ, CKD ကျောက်ကပ် အားနည်း နေသူ, HD patients ကျောက်ကပ်ဆေးနေရသူ, Respiratory disease အဆုတ်မကောင်းသူ၊ အဆုတ်ပွ၊ ပန်းနာ ရင်ကြပ်, Malignancy ကင်ဆာရောဂါ , Autoimmune disease ခုခံအားနိမ့်စေတဲ့ ဆေးသောက်နေရတဲ့ လေးဘက်နာ ရောဂါခံစားနေရသူများ စတဲ့သူတွေဟာ ဖျားတဲ့ အဆင့် (Viremia phase ) ပြီးတာနဲ့ ဒုတိယအဆင့် (ကာလ) Pulmonary phase or Inflammatory phase ဖြစ်လါတတ်ကြတယ်။ ဒီcomplication ဖြစ်လါရင်
အဆုတ်ယောင် ၊ အောက်စီဂျင်ကျပြီး အချို့ အသက်ဆုံးရှုံးရတဲ့ ဆိုးရွားသော ကိုဗစ် ဖြစ်လာတတ်ပါတယ်။

***တစ်ခု သတိထားရမှာက
အဖျားနဲ့ အမောနဲ့ သိပ်ဆက်စပ်မှု မရှိဘူး။
ခန့်မှန်းလို့ခက်ပါတယ်။အရမ်းဖျားတိုင်း အောက်စီဂျင်ကျတါ မဖြစ်သလို အချို့ ခဏဘဲဖျားလိုက်ပြီး
အောက်စီဂျင်ကျတာ ရှိတတ်တယ်။
အချို့အသက်ကြီးသူတွေမှာ မဖျားဘဲ
မောမှ စသိတာမျိုးဆိုရင် နှလုံးဖောက်လို့ ဖြစ်တဲ့ heart failure နဲ့မှားတတ်တယ်။

ဘယ်သူ ဘယ်လမ်းကိုရွေးမလဲ တိကျစွာ မပြောနိုင်ပါဘူး။ မဲနှိုက်ရသလို ကံကြမ္မာ ကစကားပြောတယ်လို့ ဆိုချင်ပါတယ်။

အချုပ်အားဖြင့် ......

***အသက်
"ငယ်လေ စိုးရိမ်စရာမရှိလေ။ ကြီးလာလေ ပိုစိုးရိမ်ရလေ။ ၆၀ ကျော် အားလုံးသတိထား!"

***အခြားရောဂါ
အထူးသဖြင့် ဆီးချို၊သွေးတိုး ရှိရင် ဆိုးလာနိုင်မည့်အုပ်စုလို့ ကြိုကြည့်ထား။ ငယ်ပေမဲ့ အဝလွန်ရင် ဆီးချိုအခံရှိရင် သတိထား စောင့်ကြည့်ရမည့်သူ အုပ်စုမှာ ထည့်ထားပါ။

***ကြားကာလ
ကြားကာလကို သတိပြုပါ။အောက်စီဂျင်တိုင်းကြည့်နေပါ။ Happy Interval မှာ Happy Hypoxia ကိုသတိပြုပါ။.

Credit : Prof Than Than Aye , Prof / Head (Rtd) , Dept. of Medicine, UM 2,

ကိုဗစ်ရဲ့ အရေးကြီးချိန်

Happy Hypoxia (Silent Hypoxia) အကြောင်း
(အောက်စီဂျင် ကျသော်လည်း သိပ်မမောခြင်း)

ဒီအဖြစ်အပျက်လေးကို အရင်ဆုံးလေ့လာကြည့်ပါ။ ကျမတို့ ဆရာဝန်တွေအားလုံး နေ့စဉ်တွေ့နေရတဲ့ အဖြစ်တွေပါ။ လူနာက Viber Video Call ဖြင့် ကုသမှု ခံယူနေပါတယ်။ အိမ်သားတစ်ယောက်က ပြောတယ်။
"ဆရာမရေ လူနာက ကိုဗစ် ပေါ့စတစ် ဖြစ်တာ ၁ ပတ်ရှိပြီ။ အခု အောက်စီဂျင်တိုင်းထားတာ ၈၀ လောက်ထိပဲ ကျသေးတယ်။ မောလည်း မမောဘူး ဆရာမ။ ပုံမှန် စားနိုင်တယ်။ စကားလည်းပြောတယ်။ အိမ်သာထသွားပြီးမှ အရမ်းမောသွားတယ်။ သိပ်တော့ မဆိုးသေးပါဘူးနော်။"

ဒီဘက်က ဆရာဝန်ကတော့ အရမ်းကိုစိတ်ပူနေရပြီ။ သူတို့ကတော့ အရှေ့မှာ ဂျောက်ကြီးကြီး တစ်ခု ဘွားကနဲ ပေါ်လာလိမ့်မယ် ဆိုတာ လုံးဝမသိရှာဘူး။ "ဒါကို "Happy Hypoxia" or Silent Hypoxia"လို့ခေါ်ကြတယ်။ ဆိုလိုတဲ့ Happy အဓိပ္ပါယ်က မမောလို့၊ မစိုးရိမ်သေးဘဲ "အေးအေးဆေးဆေး ပျော်နေတုန်း"........

သို့သော်လည်း ဆရာဝန်က Happy မဖြစ်နိုင်ဘဲ စိုးရိမ်စိတ် အရမ်းဖြစ်နေရပြီ။ နောက်ကျနေပြီလို့ မပြောရက်ပါဘူး။ ပိုဆိုးတာက ဘယ်ဆေးရုံ တက်ခိုင်းရမလဲ။ ဘယ်လို ညွှန်ကြား ပေးရမလဲ။

ဒါဟာ ကိုဗစ်ရဲ့ ထူးခြားချက်ပါပဲ။ ကိုဗစ် ရောဂါ ခံစားရသူတွေမှာ တွေ့ရတဲ့ အလွန်ထူးခြားပြီး mechanism အသေးစိတ် မရှင်းပြနိုင်သေးတဲ့ တွေ့ရှိချက်တစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။

နာမည်က ဘာလို့ "Happy"လို့ ခေါ်သလဲ ဆိုတာ အထက်မှာ ပြထားတဲ့လူနာရဲ့ နမူနာ ဖြစ်စဉ်ကို လေ့လာလိုက်ရင် သိလောက်ပါတယ်။ တကယ်တော့ Hypoxia ရဲ့ လက္ခဏာတွေ ဖြစ်တဲ့ မောတဲ့ခံစားချက်တွေဟာ warning sign for a life threatening condition အရေးကြီးတဲ့ အချက်ပေးခေါင်းလောင်းတစ်ခုပင် ဖြစ်ပါတယ်။

တွေ့နေကျ အခြားရောဂါတွေမှာ..... ဥပမာ နှလုံးရောဂါ ၊ ပန်းနာ ၊ အဆုပ်ရောဂါတွေမှာ မောရင် SPO2 ၉၄% အောက် ၊ ၉၀% အောက်ကျရုံနဲ့ မောတဲ့လက္ခဏာတွေကို လူတိုင်းတွေ့မြင်နိုင်တယ်။ ဟောဟဲ ဟောဟဲ ဆိုပြီး အသက်ရှူနှုန်း မြန်မယ်၊ အသက်ကိုအားစိုက် ပင့်ရှူနေမယ်၊ လည်ပင်းကြောတွေထောင်နေတဲ့အထိ ဆွဲရှူနေရမယ်၊ လူနာက ရုန်းကန်ရင်း သိပ်မောတယ် လို့ ပြောတာတွေ တွေ့ရှိရပါမယ်။
ဥပမာ ။။ အောက်စီဂျင် ၉၄% အောက်ကျပြီဆိုရင် အသက်ရှူနှုန်းကလည်း တစ်မိနစ်မှာ ၂၄ ကြိမ် ထက် ပိုမြန်နေတာ တွေ့ရမယ်။ ဒါက ထုံးစံပါ ။ ဒါဆိုရင် မောတာနဲ့ အောက်စီဂျင်ကျတာက ကိုက်ညီမှုရှိတယ်။

ကိုဗစ်ရောဂါမှာ ကျတော့ အောက်စီဂျင် SPO2 (၈၀%) လောက်ကျနေချိန်မှာ အသက်ရှူနှုန်းကတော့ တစ်မိနစ်မှာ ၂၄ ကြိမ် မကျော်ဘူး။ ပုံမှန်နီးပါး စကားတွေ ဆက်တိုက်ပြောနေနိုင်တာ အချို့တွေ့ရလိမ့်မယ်။ ဖုန်းပွတ်ကောင်းတုန်း တွေ့ရမယ်။ စက်များ မှားနေမလား ဆိုပြီး ထင်မိတတ်တယ်။
ဒါကို Happy Hypoxia လို့ခေါ်ပါတယ်။
*********************************

Happy hypoxia ကဘာလို့အရေးကြီးတာလဲ

အောက်စီဂျင်ကျသော်လည်း မမောသေးဘူး။ မမောတော့ warning ခေါင်းလောင်းမတီးတော့ဘူး။ ဒါကြောင့် မီးအကြီးကြီး လောင်မှ ထလုပ်ကြတဲ့ အဖြစ်မျိုးလိုပါပဲ။ စ Action ယူတာ၊ စကုတာ နောက်ကျတတ်တယ်။ စောစော အောက်စီဂျင်ကျမှန်းသိမှ သိပ်မဆိုးသွားခင် အချိန်မှီ လုပ်နိုင်ပါမယ်။

*********************************

Happy Hypoxia ဖြစ်နေတာ သိဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ ဘယ်လိုသိရှိအောင်လုပ်ရမလဲ။

အောက်စီဂျင်ကျမှန်း ဘယ်လိုသိနိုင်မလဲ ဆိုတော့ pulse oximeter လို့ခေါ်တဲ့ ကိရိယာလေးကို လက်ထိပ်မှာ တပ်ကြည့်ရင် ပေါ်လာတဲ့ အဖြေကို အလွယ်တကူ ဖတ်ကြည့်လိုက်ရုံနဲ့ သိနိုင်ပါတယ်။ ဒီစက်လေးမှာ နှလုံးခုန်နှုန်း ကိုလည်း သိရပါမယ်။ ပုံမှန်က တော့ ၉၅% နဲ့ အထက်မှာရှိရပါမယ်။

ဒါကြောင့် မမောလဲ မကြာခဏ တိုင်း ကြည့်နေရမယ်။ အသက်ကြီးသူတွေ အရမ်း မှိန်းပြီး အအိပ်များနေရင် တိုင်းကြည့်ပါ။ လူက နေကောင်းနေပုံ ရရင်လည်းတိုင်းနေရမယ်။ ၂-၄ နာရီခြား တိုင်းပါ။ နားနေစဉ် ကောင်းရင်လည်း ဒီထက်စောစောသိချင်ရင် အခန်းထဲမှာ လမ်း၁ ပတ်လောက် လျှောက်ပြီတာနဲ့ တိုင်းကြည့်ပါ။ ကျတာကို ပိုပြီးစောစောသိရပါမယ်။
၉၄% အောက်ကျရင် စပြီးလိုအပ်တဲ့ အရေးကြီးတဲ့ဆေးတွေ အထူးသဖြင့် အယောင်ကျဆေးတွေ ပေးရမယ်။ လူမောတာမကြည့်ဘဲ တိုင်းစက်က အဖြေကိုသာအရင်စောင့်ကြည့်ပါ။ ဒီအချက်က အလွန်အရေးကြီးပါတယ်။ ၉၄% အောက်ဆို အရေးကြီးပြီ ဆိုတာမသိကြဘူး။ တဖြည်းဖြည်း ၈၀% အောက်ကျလာပြီး ရုတ်တရက် သေသွားတတ်ပါတယ်။

ဘယ်အချိန် ဆရာဝန်ဆီ အကြောင်းကြားသင့်သလဲ

အောက်စီဂျင် ၉၄% အောက် ကျခါစ ၊ ၉၀% ထက်အောက်မကျခင် စောစော အကြောင်းကြားရပါမယ်။ အဆုပ်ယောင် သက်သာဆေးတွေ အချိန်မှီပေးကြည့်နိုင်ပါတယ်။

Hypoxia ရဲ့ အမောဖောက်ခြင်း အပြင်အခြားအရေးကြီးတဲ့ လက္ခဏာတွေ သိထားသင့်ပါတယ်။ သွေးခုန်နှုန်း သိပ်မြန်တာ၊ သိပ်နှေးသွားတာ၊ မမှန်တာတွေ တွေ့ရမယ်။ သွေးပေါင် တက်မယ်၊ နောက်တော့ ကျမယ်။ ချွေးအရမ်း ပျံမယ်။ ခြေဖျားလက်ဖျား ပြာလာမယ်။ အရေပြားမှာ အနီ၊ ခရမ်း အကွက်ကြားတွေပေါ်လာမယ် ။ သိပ်မှိန်းမယ်၊ အားမရှိဘူး ဖြစ်မယ်။ ဒီလက္ခဏာတွေရှိရင် လူနာက သိပ်မောမနေရင်လည်း သွေး အောက်စီဂျင်တိုင်း ကြည့်ပေးရပါမယ်။

အားလုံး Happy hypoxia (silent hypoxia) ကို အထူးသတိထားပြီး ရှာဖွေနိုင်ခြင်းဖြင့် လူနာတွေကိုကယ်တင်နိုင်ကြပါစေ

Credit- Prof. Than Than Aye

ြစ်ပြီးပြီ
Oxygen_မကျတော့ပေမယ့်
လူကကောင်းမလာဘူး_ဆရာ

္ခဏာများ_နှင့်_အကြံပြုချက်များ

1. အားမရှိဘူး ၊ နုံးနေတယ်၊ မလှုပ်ချင်ဘူး
2. အသက်ရှူရခက်တယ်၊ နည်းနည်း လှုပ်တာနဲ့ မောတယ်
3. ရင်ကြပ်တယ် သလိပ်ထွက်တယ်
4. ချောင်းဆိုးတယ် (အေးရင် ပိုဆိုးတယ်)
5. အစားမစားချင်ဘူး ၊ အစာဝင်ရင် ပျို့တယ် အန်တယ်
6. ခေါင်းကိုက်တယ်
7. ဘာလုပ်လုပ် အာရုံမလာဘူး (စိတ်မဝင်စားဘူး)
8. စိတ်ဖိစီးမှုများတယ်၊ ကြောက်တယ် လန့်နေတတ်တယ်
9. ည အိပ်မပျော်ဘူး
___________

1. #အားမရှိဘူး_နုံးနေတယ်

နေမကောင်းတုန်း အစားဘယ်လောက်ပဲ စားတယ်ပြောပြော ကောင်းနေစဉ်ကလောက် မစားနိုင်ပါဘူး၊
Virus အသစ်ကို သတ်ဖို့အတွက် ကိုယ်ခံအားက အစွမ်းကုန်ထုတ်ပြီး တိုက်ထားရတဲ့အတွက် #ခရီးအဝေးကြီးကိုပြေးထားရတဲ့_မာရသွန်အပြေးသမား လို ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ပြီး အားမရှိဖြစ်ကာ နည်းနည်းလှုပ် လိုက်တာနဲ့ မောနေရတာပါ။

- ပုံမှန်အတိုင်း အစာပြန်စားပါ (ထမင်း၊ အသား/ငါး၊ အဆီ၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်၊ အသီးအနှံမျှတအောင်စားပါ)
- ရေများများသောက်ပါ (ရေနွေးဖြစ်ဖြစ်၊ ရေအေးဖြစ်ဖြစ်ရပါတယ်)
- ချွေးထွက်များပါက (သွေးတိုးမရှိပါက ဓာတ်ဆားရည်သောက်ပါ)
- အားဆေးဆိုသည့် Multivitamins များကို အရမ်းကြီးအားမကိုးကြပါနဲ့ (Multivitamins တွေဟာ => ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေနဲ့ တူတူပဲမို့ အားဆေးလို့ခေါ်ပေမယ့် အားရှိစေတဲ့ဆေး မဟုတ်ပါဘူး)

2. အသက်ရှူရခက်တယ်၊ နည်းနည်း လှုပ်တာနဲ့ မောတယ်

Virus ဟာ အဆုတ်ကို အဓိက ဖျက်ဆီးတာဖြစ်လို့ လူတိုင်းမှာ အနည်း နဲ့ အများတော့ အဆုတ်က ဒဏ်ဖြစ်ပါတယ်
​SpO2 ကျခဲ့တဲ့ လူနာတွေက ဒဏ်ရာပိုပြီးကြီးပါတယ် ၊ ရောဂါ သက်သာလာပြီး SpO2 ပြန်တက်လာပေမယ့်
👉 ဒဏ်ရာတွေကို ကုစားဖို့ အချိန်ယူရပါသေးတယ်
👉 ဒဏ်ရာတွေ ပို မဆိုးလာစေဖို့လည်း ဂရုစိုက်ရပါတယ်

- ဆေးလိပ် လုံးဝ (လုံးဝ) မသောက်ပါနဲ့
- ပြင်းထန်တဲ့လှုပ်ရှားမှုတွေ မလုပ်ပါနဲ့
- အသက်ရှူလေ့ကျင့်ခန်း မှန်မှန်လုပ်ပါ

3. ရင်ကြပ်တယ် သလိပ်ထွက်တယ်

ရောဂါပြင်းထန်တုန်းက ထွက်ထားပြီး ခဲနေတဲ့ ချွဲသလိပ်တွေ ပြန်ပျော်နေတာ ဖြစ်လို့ သလိပ်ထွက်ပါတယ်၊
- Position ခဏခဏ ပြောင်းပေးခြင်း
- ကျောကုန်းကို ပုတ်ပေးခြင်း
- ရေနွေးသောက်ပေးခြင်း
- ရေနွေးငွေ့ရှူပေးခြင်း (ခဏပဲလုပ်ပါ အလွန်အကျွံမလုပ်ပါနဲ့ ရေပူငွေ့တွေက အသက်ရှူလမ်းကြောင်းကို အပူလောင်စေပြီး ပြန်ပြီးရောင်စေနိုင်ပါတယ်)

သလိပ်စွန့်ပစ်မှုကလည်း အလွန် အရေးကြီးပါတယ် (တပါးသူများကို ကူးစက်မှုမရှိအောင် အထူးဂရုစိုက်ပြီး စွန့်ပစ်ဖို့လိုပါတယ်)

4. ချောင်းခြောက်ဆိုးတယ်

အဆုတ်ကရောင်ထားတော့ လေပြွန်လေးတွေ ကျဉ်းသွားတဲ့အတွက် ရှူတဲ့လေကအေးပြီး ခြောက်သွေ့တဲ့အခါ၊ လှဲအိပ်တဲ့အခါ လည်ချောင်းယားပြီး ချောင်းဆိုးပါတယ်

- နွေးနွေးထွေးထွေးနေပါ (စွပ်ကျယ်ဂျိုင်းပြတ်၊ လက်ပြတ်၊ ဘောင်းဘီတို ထက်စာရင် T-shirt, ဘောင်းဘီရှည်နှင့်နေပါ)
- ရေနွေးသောက်ပေးပါ (ချောင်းဆိုးချင်လာလျှင် ရေနွေးကို နည်းနည်း နည်းနည်း ခဏ ခဏ သောက်ပေးပါ)
- ဆားရည် + ရေနွေးဖြင့်ပါးလုတ်ကျင်းပါ (ပါးလုတ်ကျင်းတာ မျိုချတာမဟုတ်လို့ သွေးမတိုးပါဘူး) ဆားရည်မသုံးချင်လျှင် (ပိုက်ဆံပေါလျှင်) Betadine mouthwash သုံးပါ
- ငုံဆေးလေးငုံထားပါ (Lozenges - အဆင်ပြေရာ/ဝယ်လို့ရတာ ငုံလို့ရပါတယ်)
- မသက်သာရင် သောက်နေကျ ချောင်းဆိုးပျောက်ဆေး သောက်ပါ။

5. အစားမစားချင်ဘူး၊ အစာဝင်ရင် ပျို့တယ်

သာမန်နေကောင်းကာစ နလန်ထ လူနာတွေဟာ ဖျားနာတုန်းက ကုန်ဆုံးသွားတဲ့ စွမ်းအင်တွေ ဖြည့်ဖို့အတွက် အစားများများပြန်စားကြပါတယ်၊ (နေကောင်းတာနဲ့ စားချင်သောက်ချင်စိတ် တိုးလာတယ်ပေါ့)
ကိုဗစ်လူနာတွေကြတော့
👉 နောက်ဆက်တွဲအနေ နဲ့ အနံ့ပျောက်တာ၊ အရသာပျက်တာတွေကြောင့် (အာရုံ နှစ်ပါးချို့တဲ့ပြီး) စားချင်သောက်ချင်စိတ် မရှိကြပါဘူး၊
👉 တချို့ ရောဂါပြင်းပြင်းထန်ထန် ခံစားလိုက်ရတဲ့ လူတွေမှာ ရောဂါခံစားရစဉ် အစာစားလည်း မောတဲ့အတွက် ရောဂါသက်သာလာလည်း အစာစားရမှာ ကြောက်နေတတ်ကြပါတယ်။
👉 Virus နဲ့ ကိုယ်ခံအား တိုက်ပွဲကြီးဖြစ်တော့ ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံး ရောင်ရမ်းမှုတွေဖြစ်တဲ့အတွက် အစာအိမ်နှင့်အူလမ်းကြောင်းပါ ထိခိုက်မိရင် အစာအိမ်အနာအခံရှိသူတွေ ရောဂါပြန်ကြွတတ်ပါတယ်
👉 အူက ကောင်းကောင်း မလှုပ်တဲ့အခါ (Gastric emptying ကြာတဲ့အတွက်) စားလိုက်တာနဲ့ ရင်ပြည့်ပြီး အန်ချင်တာပါ။

- မစားချင်လည်း၊ အရသာမရှိလည်း ကြိုးစားပြီး စားကြပါ။
- အများကြီး မစားပဲ နည်းနည်းနဲ့ ခဏခဏ စားပါ
- ဘယ်လိုမှ ကိုမရဘူး နည်းနည်းဝင်တာနဲ့ကို ပျို့လာတယ်၊ အန်ပါတယ် ဆိုတဲ့ သူများကတော့ (Motilium M (သို့မဟုတ်) Maxalon ဆိုတဲ့ဆေးကို မနက်စာ၊နေ့လည်စာ၊ ညစာ မစားမီ မိနစ် (၃၀) ကြိုသောက်ပါ။

အရေးတကြီးမှာလိုတာက

👌 အရသာမရတာဟာ လျှာပေါ်မှာရှိတဲ့ အရသာခံတဲ့ အဖုလေးတွေ ခေတ္တခဏ အလုပ်မလုပ်နိုင်တာဖြစ်ပြီး သူ့အလိုလိုပြန်ကောင်းပါတယ်
#အရသာမရဘူး (ပွင့်ထွက်သွားအောင် ဆိုပြီး) အရသာပြင်းလွန်းတဲ့ ချဉ်လွန်း စပ်လွန်း ပူလွန်းတဲ့ အစားများ ကို မစားကြပါနှင့်
တကယ်ပွင့်ထွက်သွားမှာက အစာအိမ်ပါ 😰 ပါးစပ်ကသာ အရသာမရတာ စားတဲ့ဟာတွေရဲ့ ဒဏ်ကို ကျန်းမာရေးသိပ်မကောင်းတဲ့အစာအိမ်က ခံရပြီး အစာအိမ်ပေါက်သွားပါလိမ့်မယ်

6. ခေါင်းကိုက်တယ် ၊ (7) ဘာလုပ်လုပ် အာရုံမလာဘူး (စိတ်မဝင်စားဘူး) ၊ (8)စိတ်ဖိစီးမှုများတယ်၊ ကြောက်တယ် လန့်နေတတ်တယ်၊ (9) ည အိပ်မပျော်ဘူး

ကျန်တဲ့ အချက်တွေကတော့ စိတ်နဲ့ပဲ ဆိုင်တာပါ။
ကျွန်တော် စာတစ်ပုဒ်ရေးဖူးပါတယ် (Pandemic stress reactions ) ကပ်ရောဂါကို အကြောက်ကြီးကြောက်နေရာက ကိုယ့်မှာဖြစ်လိုက်ရတဲ့ အခါ အကြောက်ကြီးကြောက်သွားတဲ့အတွက်

👉 ပြန်ဖြစ်ရင် ဘယ်လိုဖြစ်မှာလဲ
👉 ငါ့ ခန္ဓာကိုယ်ကြီးရော ဘယ်လောက်ပျက်စီးသွားပြီလဲ
👉 အပေါ်က ပြောခဲ့တဲ့ လက္ခဏာတွေခံစားရတော့တကယ်ပြန်ကောင်းတာရောဟုတ်ရဲ့လား

စတဲ့ အတွေးတွေနဲ့က ညအိပ်မပျော်ပဲ အထက်ပါ (6,7,8,9) ကို ခံစားကြရပါတယ်။

- စိတ်အေးအေးထားပါ
- အဆိုးဆုံးအခြေအနေကို ကျော်ဖြတ်ပြီးပြီ ကောင်းလာမှာပါ
- ချက်ချင်းကြီး မကောင်းနိုင်ပေမယ့် တဖြည်းဖြည်း တိုးတက်လာပါလိမ့်မယ်
- Post-covid မှာ ဘာဖြစ်တယ် ညာဖြစ်တယ် ဆိုတဲ့ သတင်းတွေဖတ်ပြီး စိုးရိမ်မနေပါနဲ့ (ကိုယ့်အလုပ်ကိုယ်လုပ်ပါ 👉 နားနားနေနေ နေ၊ အသက်ရှူလေ့ကျင့်ခန်းလုပ်၊ အစားဝင်အောင်စား၊ အိပ်ပျော်အောင်အိပ်
- ဖြစ်နိုင်တယ် ဒါပေမယ့် ရှားတယ်လေ (တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ တစ်ယောက်လောက်တွေ့လည်း) ဆောင်းပါးရေးတော့ (လူကိုခွေးက ကိုက်တာ သတင်းမဟုတ်ပေမယ့် ခွေးကိုလူကသွားကိုက်တာရေးတော့) နာမည်ကြီးတာပေါ့
- အိပ်ပျော်ရင် အားလုံးသက်သာလာပါလိမ့်မယ်
- ဘယ်လိုမှ အိပ်မရရင်တော့ Melatonin 3mg သောက်အိပ်ပါ။
(Melatonin နဲ့မရရင်တော့ ဆရာဝန်နဲ့ဆွေးနွေးပြီး စိတ်ငြိမ်ဆေးသာသောက်ပါ)

သက်ရှည်ကျန်းမာ စိတ်ချမ်းသာကြပါစေ


Prof Than Than Aye

via Swe Lwin Prof. Than Than Aye

Credit to Prof Than Than Aye

Date 26-7-21

ကိုဗစ်ကို နည်းနည်း အတွင်းကျကျ သိရင် ကိုယ်ပေးမည့်ဆေးက rationale ပိုဖြစ်ပါမယ်။

Pathophysiology ...

ကိုဗစ်ကို ရောဂါ ဖြစ်ပွါး တဲ့ အချိန် အလိုက် ပြောင်းလဲနေတါ သိဖို့လိုတယ်။ ဘာတွေပြောင်လဲသွါးသလဲ ။ရောဂါ မှာ မျက်နှာ ၂ မျိုး ရှိတယ်။ သူဘယ်လိုရုပ်ပြောင်းမလဲ ဆိုတါ စောစော မသိနိုင်ဘူး ။ သဲလွန်စ နည်းနည်းတေါ့ ရှိနိုင်တယ်။ ခန့်မှန်းနိုင်တယ်။
ဆေးကုမည့်သူက ဒါကိုသိနေရမယ်။

ကုတဲ့အခါ မေးရမဲ့ အချက်တွေက

***ဖြစ်နေတာ ဘယ်နှရက်ရှိပြီလဲ ( အတိအကျ ... symptom အစကိုယူပါ)
( which phase ? ) သိရမယ်။
****ဆိုးနေလါး။ ဘယ်လေါက်ဆိုးနေလဲ ။ ကြည့်ရမယ်။

အကြမ်းဖျင်း 3 phases

First week - viral replication phase
Second week - inflammation phase
Third week - Hyperinflammation phase ( cytokine storm)
phase အတိုင်း အလိုက် ကုရမယ်။

( က) ပထမ အပတ် Viral Dominant Phase or Early Imfection phase ....

ဗိုင်းရပ်စ်ပွါးတဲ့အချိန် Virus replication stage လက္ခဏာ မပြမီ ရက်ပိုင်းလေးက စပြီး ၁ ပတ်အထိက လည်ချောင်း၊ လေပြန်နဲ့ သွေးထဲမှာ virus တွေအများဆုံး ရှိချိန် ။ ဒီအချိန် ဟာ transmission အများဆုံးကာလ။
Covid symptoms တွေခံစားရချိန် ဖြစ်ပါတယ်။
Virus ရဲ့ direct effect တွေပါဘဲ။
ဒီကာလက အချို့ ၁ပတ် ၁၀ ရက်ထိအောင်ဖျားတာရှိတယ်။သူ့ဘာသူ အလိုလိုပျောက်ပါမယ် ။ အချို့ ၁၀ ရက်ထိဖျားတယ် ။

ဒီကာလ အတွင်း ဗိုင်ရပ်ပိုးကို သတ်ရင်ပို ထိရောက်နိုင်ပါတယ်။antivirus ( Remdesivir ) , Antibody( Casirivimab plus Imdevimab ) , convalescent plasma တွေကို ၉ ရက်အတွင်း
မှသာ ထိရောက်နိုင်မယ် ။ဒါပေမဲ့ ၈၀% သော ကောင်းသွားမဲ့ အုပ်စုကို ဒီဈေးကြီးတဲ့ဆေးတွေ သွါးပေးရင်လည်း ကုန်တာအပြင် ဆေးရဲ့ ဆိုးကျိုးတွေ ခံစားရမယ်။
ဒါကြောင့် high risk သမားတွေကို predict ခန့်မှန်း ပြီး ရွေးချယ်ကု ရမယ်။

(ခ) ပထမပတ် ကျော်လွန်ပြီးနောက် ဒုတိယအပတ်ရောက်လါရင် Inflammation တွေများလါလို့ (hyper inflammatory phase )ဖြစ်လါတါ
ကြောင့် lung tissue damage ဖြစ်တယ်။ ( Pullmonary phase ). Oxygen saturation ကျတယ်။ ဒီအချိန်မှာ virus က hit and run ပြေးသွါးပါပြီ။ အထိများတါက ရန်သူက Virus ကိုနှိမ်နင်းဖို့ ထွက်လါတဲ့ Immune response အားတွေ အထွက်လွန် ပြီး cytokine storm တွေ ဖြစ်လါတေါ့ virus လည်းသေ tissue လည်း damage ဖြစ်သွါးတါ ပါ။ pathology ကြည့်လိုက်ရင် thickened alveolar septum , inflammation , endothelitis , Non cardiogenic pulmonary oedema , ARDS . ဒါအပြင် Uncontrolled complements mediated release of tissue factor causing micro thrombi . သွေးခဲ လွယ်တယ်။ especially endothelium inflam and damage ဖြစ်တဲ့နေရာ pulmonary vessels တွေမှာ thrombosis ဖြစ်ပါတယ်။
Pathogy ( post mortum ) မှာ လေ့လါကြည့်ရင်
အဆုပ် လေအိပ် အမြှေးပါးတွေ ထူထဲလါတယ်။ လေပေါက်လေးတွေထဲမှာ အရည်တွေနဲ့ ပိတ်သွါးတယ်။ လေပေါက်က အောက်စီဂျင် ကို သွေးထဲ ပို့ဆောင်ပေးလို့မရ။ တဘက်မှာ အောက်စီဂျင် သယ်ယူဖို့ သွေးကြောတွေထဲမှာ သွေးခဲ လေးတွေနဲ့ ပိတ်စို့ထားပြန်တော့ အောက်စီဂျင်ကိုသွေးထဲ ပို့လိုမရ ဖြစ်သွားပါတယ်။
ဒါကြောင့် ဒီ ဒုတိယအပတ်မှာ ပိုးကိုလိုက်သတ်ရမှာထက် hyper immunity ကြောင့် hyper inflammation တွေ ဖြစ်မလါအောင် immunosuppression (Corticosteroid ) တွေ ပေးရမယ်။
ဒါကြောင့်လည်း၁၀ရက် ကျော်ရင် Antivirus Remdesivir လုံးဝ မသုံးသင့်တေါ့ပါဘူး။

(ဂ) 2nd week အကျော် 3rd weekမှာ recovery ဖြစ်ကြတာများတယ်။ဒါပေမဲ့ အချို့ က ပိုဆိုးလာတယ်။ CXR ပိုဆိုးလာတယ် ။ O2 ပိုကျ ၊ Respiratory support တွေလိုကြတယ်။
ဒါ cytokine storm Induced by IL-6 amplifier ကြောင့် hyper- inflammation ဖြစ်ပြီး severe ARDS ဝင်တာ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။
high mortality .
IL-6 amplifier is a therapeutic target ..ဖြစ်လာတယ်။ ဒါကိုနှိမ်ဖို့ဆေးပေါ်လာပါတယ်။
ဒါကြောင့် ဒီအဆင့်မှာ IL-6 Inhibitor (Tozelezumab)
ဒီ cytokine storm မှာ Infection septisemia especially drug resistant strain and fungus infection တွေ ရှုပ်ထွေးလာတတ်တယ်။

ကိုဗစ်ရဲ့ pathophysiology သိပြီ ဆိုရင်
ကုသမှုမှာ ဘယ်လို apply လုပ်ကြမလဲ ?

ကိုဗစ်ဖြစ်နေတါ ဘယ်နှရက်ရှိပြီလဲ။ဘယ်အပတ်Phase မှာရောက်နေပြီလဲ ။
ဘယ်လောက်ဆိုးနေလဲ။ Severity သိရမယ် ။

virus ကို တိုက်ရမလား။ immune reaction ကိုပြန်လျှော့ရမလါး ။

hypercoagulablity ကြောင့် Micro thrombi in pulmonary capillaries ဖြစ်ရင် ....Hypoxia ပိုဖြစ်တတ်တယ်။ ဒါကြောင့် anticoagulant လိုတယ် ။

သူ့ချိန်နဲ့ သူ ကိုက်ညီ၊ သင့်လျော်တဲ့ ဆေးကို ပေး
ရပါမယ်။

ဒါက ကုသတဲ့ algorithm ထဲမှာ စဉ်းစား အသုံးပြုရမည့် အချက်တွေပါဘဲ။

ဘယ်သူတွေကို ၊ ရောဂါသက်ဘယ်ကာလ မှာ ဘယ်လိုဆေးတွေနဲ့ ကုပေးရင် အကေါင်းဆုံး ဖြစ်မလဲ။

( ဆက်ရန်)

ေ၈နာရီ

စံချိန်တင် ကူးစက်သူအရေအတွက်
******* ******** ******** ******
!ကူးစက်မှု အလွန်မြင့်မားနေသဖြင့် တတ်နိုင်သမျှ မိမိအိမ်မှာနေပါ။
!မလွှဲသာ မရှောင်သာ အပြင်ထွက်သည့်အခါတိုင်း(ဖြစ်နိုင်လျှင်) ၃ လွှာ နှာခေါင်းစည်းတတ်ပါ။
!အနည်းဆုံး ၆ ပေခွါ၍နေပါ။
!လက်ကို ဆပ်ပြာအသုံးပြု၍ (သို့ hand gel)စက္ကန့် ၂၀ ကြာအောင်ဆေးကြောပါ။

မိဘပြည်သူ မိတ်ဆွေများခင်ဗျာ..
ခုချိန်မှာဆိုရင် COVID 19 ပြည်တွင်းကူးစက်မှု ဟာ နေ့စဥ်တိုးပွားလျက်ရှိပါတယ်။
ဒါ့ကြောင့် မိတ်ဆွေတို့အနေနဲ့ တတ်နိုင်သမျှ အိမ်ပြင်မထွက်ဖို့လိုအပ်ပါတယ်။
မလွှဲသာ၍ အပြင်ထွက်ကြတဲ့အခါ
ကို စနစ်တကျ မဖြစ်မနေတပ်ဆင်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။
အများသူငါတို့နဲ့ ၆ ပေခွါပြီးသွားလာပါ။
#ပူပြင်းတဲ့နေရောင်နဲ့ ရုတ်တရက်မိုးရွာခြင်းတို့ ကြောင့် ဖျားနာခြင်း၊ အာသီးယောင်ခြင်း၊ နဲ့ ချောင်းဆိုးခြင်းတို့ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။
#ဖျားနာခြင်း ဖြစ်တဲ့အခါမှာ ပြနေကျ မိသားစုဆရာဝန် (သို့) ရင်းနှီးတဲ့ ဆရာဝန်တစ်ယောက်ကို ph ဆက်ပြီးအကြံဉာဏ်တောင်းသင့်ပါတယ်။
လိုအပ်ပါက သက်ဆိုင်ရာမြို့နယ် အလိုက်ဖွင့်လှစ်ထားတဲ့ ဖျားနာကုဆေးခန်းများမှာ သွားရောက် ကုသမှုခံယူသင့်ပါတယ်။
အားလုံးပဲ ရောဂါဘေးမှကင်းဝေးကြပါစေ။
Photo crd

ဒုတိယအသုတ် တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး တွေရနေပါပြီ စာရင်းပေးထားသူများလာရောက် ဆေးထိုးနိုင်ပါပြီခင်ဗျာ။

မြန်မာနိုင်ငံ FDA အသိအမှတ်ပြု
ပြင်သစ်နိုင်ငံ sanofi pasteur မှထုတ်လုပ်သော လေးမျိုးစပ် ရာသီတုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး Vaxigrip tetra 2020 ထိုးချင်သူများလာရောက်စာရင်းပေးနိုင်ပါသည်။
(အရေအတွက်ကန့်သတ်ထားပါသည်။)

မိမိ တို့၏ သားသမီးရတနာများ ကို ကာကွယ်ဆေး ထိုးရန်/တိုက်ရန် မမေ့ကြပါနှင့်။