Centrum voor Parlementaire Geschiedenis

Een ambtenaar die premier wordt, dat is een overstap die niet vaak voorkomt. EW magazine besteedt er in de editie van 6 juli aandacht aan en laat daarbij ook CPG-onderzoeker Alexander van Kessel aan het woord. ‘Het verdelen van ministerschappen is steeds politieker geworden. Partijen willen tegenwoordig graag hun man of vrouw op een post hebben’, aldus Van Kessel. Lees het hele artikel via https://bit.ly/3zFGkfp.

Onze CPG-onderzoeker was te gast bij de podcast van Jort Kelder. Samen met parlementair journalist Leonard Ornstein en Kelder maakte hij de balans op van 14 jaar Mark Rutte. Wat heeft Rutte weten te bereiken? Welk politiek klimaat laat hij achter?

Luister nu de podcast terug via Spotify: https://open.spotify.com/episode/1RAH2WMwDlwppamzMyEXrq?si=9lWduDqXRLCDTD1ZNi97Qw🎙️

Het premierschap van Mark Rutte is voorbij. Na de zomer start hij als secretaris-generaal van de NAVO. In zijn eigen woorden: ‘Drie maanden vrij en dan hard werken’. Daar zat meer betekenis in dan het leek. Als premier idealiseerde Rutte een land van hardwerkende fatsoenlijke burgers die eigen verantwoordelijkheid nemen en niet te veel naar de overheid kijken.

Deze opvatting gaf richting aan het beleid van zijn kabinetten. Dat desondanks toch voortdurend de vraag opkwam of hij wel een visie had, kwam omdat hij zijn koers en woordkeus ook aanpaste met de jaren, al dan niet onder druk van de buitenwereld en de veranderende omstandigheden. Zo toont het debat over Ruttes visie dat leiders richting geven maar ook worden gevormd door de context waarin ze opereren.

Lees het hele artike via https://bit.ly/4bC7l0Dl! 📰

📸: Arno Mikkor.
Door Ronald Kroeze.

🎙 CPG-onderzoeker Anne Bos was maandag 1 juli te gast in de podcast van De Publieke Ruimte bij de presentatie van het boek 'De top kijkt om'. In de podcast 'De top kijkt om' worden oud-bewindspersonen en -topambtenaren bevraagd over hun ervaringen. Van deze interviews is nu een boek verschenen, al de tweede in de reeks. Luister de podcast nu via: https://bit.ly/3LbJxpq

Zaterdag 29 juni was onze onderzoeker Alexander van Kessel te gast bij het radioprogramma dr. Kelder en co op Radio 1. Hij sprak daar over ‘In dienst van negen premiers. De dagboeken van jhr. mr. A.J.M. van Nispen tot Pannerden 1946-1972’. Luister het fragment terug via https://bit.ly/3RP2fqw! 🎙️

Jhr. mr. A.J.M. (Buurt) van Nispen tot Pannerden werkte van 1946 tot 1972 als ambtenaar op het ministerie van Algemene Zaken en diende gedurende deze periode onder maar liefst negen opeenvolgende minister-presidenten, waaronder Schermerhorn, Drees en De Jong. Tijdens zijn carrière heeft hij dagboeken bijgehouden, die op aansporing van oud-premier De Jong 50 jaar gesloten zijn geweest. Pas op 1 januari 2023 mocht het zegel worden verbroken.

Op 20 juni 2024 werden deze dagboeken, samen met fragmenten uit eerdere jaren, gepubliceerd in het boek 'In dienst van negen premiers'. Dit boek werd gepresenteerd tijdens een symposium ter ere van het afscheid van Thom de Graaf als scheidend voorzitter van de Stichting Parlementaire Geschiedenis. Ingrid van Engelshoven, de nieuwe voorzitter, overhandigde het eerste exemplaar aan De Graaf.

Lees hier het volledige artikel: https://bit.ly/3L0Xsi8! 📰

Kan een Kamerlid dat minister of staatssecretaris wordt in een demissionair kabinet, deze functies van bewindspersoon en Kamerlid blijven combineren? Anders gezegd: hoe moet artikel 57.3 van de Grondwet worden gelezen? Dat was één van de vragen waarover een commissie, onder leiding van oud-politicus en rechtsgeleerde prof. mr. Hans Engels, zich moest buigen. Emerita hoogleraar parlementaire geschiedenis prof. dr. Carla van Baalen was een van de leden van de commissie. We vroegen haar om een toelichting op de aanleiding voor het onderzoek en de belangrijkste uitkomsten. 🔍

Lees het hele artikel hier: https://bit.ly/4bdGBn1.

Foto: De directeur Constitutionele Zaken en Wetgeving van het ministerie BZK, Wytze van der Wouden, neemt namens de minister van BZK, Hugo de Jonge, het rapport in ontvangst. Van links naar rechts op de foto: Wytze van der Wouden en Hans Engels.

De Radboud Universiteit is op zoek naar een nieuwe Onderzoeker bij het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis!

Ben jij een enthousiaste onderzoeker met kennis van naoorlogse politieke geschiedenis? Wil jij bijdragen aan het onderzoek naar de parlementaire democratie na de Tweede Wereldoorlog en de ontwikkelingen in de jaren tachtig en vroege jaren negentig? Dan ben jij nodig als onderzoeker bij het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis!

Kun jij jezelf vinden in de bovengenoemde beschrijving? Ga dan naar https://bit.ly/3t5q1pa! 🔍

In de laatste fase van de formatie worden aspirant-bewindspersonen aan een screening onderworpen. Hoe gaat zo’n doorlichting in zijn werk en waarom kwam PVV’er Gidi Markuszower er niet doorheen? CPG-onderzoeker Alexander van Kessel vertelt in de Volkskrant over de situatie in 2002 rond LPF-staatssecretaris Philomena Bijlhout. Het bleek dat zij onjuiste informatie had verstrekt over haar betrokkenheid bij milities van Desi Bouterse waardoor zij binnen enkele uren na haar aantreden alweer moest aftreden. Dat was de aanleiding voor aanpassingen in de screening.

Benieuwd naar het gehele artikel? Ga naar https://bit.ly/4ekCat8! 📰

Onlangs verscheen in Tribune een fascinerend interview met onze onderzoeker Naomi Woltring naar aanleiding van haar proefschrift "De marktconforme verzorgingsstaat". In dit proefschrift onderzoekt Woltring de invloed van neoliberale ideeën op de herstructurering van de verzorgingsstaat in de jaren negentig en begin jaren 2000. Haar diepgaande analyse biedt nieuwe inzichten in deze belangrijke periode van beleidsveranderingen. Benieuwd naar het volledige verhaal? Lees het volledige interview hier: https://bit.ly/4c3blbp.

Het proefschrift in boekvorm is vanaf dit najaar verkrijgbaar in de boekhandel! 📚

📸: Fotograaf Maurits Gemmink.

Op donderdag 6 juni mogen we naar de stembus 🗳️ om onze stem uit te brengen voor het Europees Parlement. Dat houdt in dat we alweer bij de laatste post zijn aangekomen in de rubriek 'Europa, best belangrijk', waarin we een aantal interessante artikelen rond dit thema onder de aandacht brengen 🌍.

“Jeanine, je hebt misschien wel gelijk met wat je zegt over het belang van Europa, maar vergeet niet: uiteindelijk spelen wij hier de eredivisie en jullie in het Europees Parlement slechts eerste divisie.” Die woorden kreeg Europarlementariër Jeanine Hennis-Plasschaert te horen van een woordvoerder van de PvdA. Tussen Tweede Kamer en Europarlement heerst nogal wat onmin, onbegrip en onbekendheid. Onder anderen Leon van Damme en Hilde Reiding schreven hier een artikel over. Lees meer via: https://bit.ly/3RbJvRK.

Na 9 juni zullen weer veel nieuwe leden van het Europees Parlement hun opwachting maken. Of dat voor één of meerdere termijnen zal zijn valt nog te bezien, maar weinigen zullen het bijna 20-jarige lidmaatschap van Hanja Maij-Weggen evenaren. Ze was lid van het Europees Parlement namens het CDA van 1979 tot 1989 en van 1994 tot 2003.

In het boek Brusselse verhalen van Hilde Reiding en Leon van Damme vertellen verschillende Nederlandse (oud-)Europarlementariërs over hun tijd in Brussel 📖. Maij-Weggen is een van degenen die vertelt over haar ervaringen, waarbij ze verhalen deelt, zoals de tijd in het Europees Parlement toen ze zich uitsprak voor Europese regelgeving over gendergelijkheid ⚖️🌍. Lees meer via: https://bit.ly/3V3ZNxc of bestel het boek Brusselse verhalen via: https://bit.ly/3V1y54t.

Op donderdag 6 juni mogen we naar de stembus om onze stem uit te brengen voor het Europees Parlement. De komende weken zullen we een aantal interessante artikelen rond dit thema onder de aandacht brengen in de rubriek ‘Europa, best belangrijk’.

📅 Dit jaar is het 45 jaar geleden dat burgers van Europese lidstaten voor het eerst hun stem mochten uitbrengen voor het Europees Parlement. In 1979 was het de eerste keer dat leden van het Europees Parlement rechtstreeks gekozen werden. Tot die tijd bestond het Europees Parlement uit door de nationale parlementen afgevaardigde leden. In ‘Kom op voor Europa!’ beschrijven CPG-onderzoeker Hilde Reiding en Lennaert van Heumen de eerste Europese verkiezingen en de campagne daar naar toe. Lees meer via: https://bit.ly/3V712gt. 🔗

Tijdens de eerstvolgende sessie van RICH onderzoeksgroep ‘The Eighties: Austerity, Reform, Conflict’ duiken we dieper in de ‘homopolitiek’ van de lange jaren tachtig 🏳️‍🌈. De jaren '80 staan in Nederland bekend als het tijdperk van no nonsense en strikte bezuinigingspolitiek. De kabinetten-Lubbers hebben echter ook aan de basis gestaan van het geregistreerd partnerschap voor homoseksuelen. In die jaren kwam tevens de Algemene wet gelijke behandeling tot stand, die discriminatie op grond van onder meer seksuele gerichtheid verbiedt ⚖️.

Dit doen we met Joke Swiebel, die afgelopen januari promoveerde op de maatschappelijke en politieke discussies achter vier wetswijzigingen die de positie van homoseksualiteit in Nederland beïnvloedden en Robby Davidson, die in 2021 een proefschrift schreef over LHBTI-lobby vanaf de jaren '60. Interesse? Lees meer en schrijf je in via: https://bit.ly/3QLcbAR ✍️

De derde dinsdag in september is een breed bekend begrip: Prinsjesdag. De derde woensdag in mei daarentegen is een dag die niet bij iedereen een belletje zal doen rinkelen. Die dag houdt de Kamer Verantwoordingsdag. Dit jaar zal dat zijn op woensdag 15 mei 2024 en wel voor de 25e keer. Waar de Kamer bij Prinsjesdag vooral vooruitkijkt aan de hand van de begroting voor het volgend jaar, werpt zij op 15 mei een blik in de achteruitkijkspiegel. De minister van Financiën en soms ook de minister-president komen zich die dag verantwoorden in de Tweede Kamer over de uitgaven van de verschillende ministeries. Lees meer via: https://bit.ly/4bo0FmQ

Eind 1984 baarde landbouwstaatssecretaris Ad Ploeg veel opzien met boude uitspraken over de Anne Frank Stichting. De zaak liep uiteindelijk met een sisser af, maar de morele paniek die in de Tweede Kamer uitbrak illustreert de huiver die het politieke debat omtrent racisme en discriminatie gedurende de jaren tachtig in haar greep had.

Historicus en CPG-onderzoeker Fons Meijer schreef er een blog over in de blogreeks 'Wandelingen door de Handelingen'. In de blogreeks nemen onderzoekers van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis (CPG) je mee in hun onderzoek naar de periode-Lubbers. Lees het blog nu via: https://bit.ly/49Pirys 🔗

Inmiddels zijn we al ruim 130 dagen op weg in de kabinetsformatie. En ook de formaties die leidden tot de kabinetten Rutte-III en Rutte-IV duurden 225 en bijna 300 dagen. Waarom gaat het zo moeizaam en traag? Een van de oorzaken is de grote beweeglijkheid van kiezers. "Om die reden hechten partijen eraan de kiezer na de verkiezingen te laten zien dat ze niet te makkelijk water bij de wijn doen", aldus CPG-onderzoeker Alexander van Kessel. ,,Daarom kiezen ze ervoor lang vast te houden aan hun uitgangspunten, af te tasten en 'hard to get' te spelen." Lees het hele artikel 'In Nederlandse context is snel formeren lastig' in het Reformatorisch Dagblad (30 maart 2024).

Op 4 april 2024 bestaat de NAVO 75 jaar. Een goed moment om de NAVO-geschiedenis in te duiken. Het debat over de Amerikaanse veiligheidsgarantie in de NAVO en over de noodzaak van een Europees alternatief – dat deze maanden de voorpagina’s domineert – is niet nieuw. CPG-gastonderzoeker Jan Willem Brouwer vertelt over het taboe rond de Amerikaanse veiligheidsgarantie in 1963. Lees meer via: https://bit.ly/4akYeRY

De NAVO, opgericht op 4 april 1949, bestaat dit jaar 75 jaar. Grofweg 21 jaar daarvan was een Nederlander het gezicht van het militaire bondgenootschap. Een bijzondere prestatie voor een klein land als Nederland. Dirk Stikker was drie jaar secretaris-generaal (1961-1964), Joseph Luns zelfs dertien jaar (1971-1984) en Jaap de Hoop Scheffer 5 jaar (2005-2009). Mark Rutte is in de race om de vierde Nederlandse NAVO-sg te worden. Is er een ideaal profiel om in aanmerking te komen voor de hoogste positie bij de NAVO? CPG-communicatiemedewerker Maaike van Deelen-Kamps en onderzoeker Anne Bos zochten uit wat de overeenkomsten tussen deze vier mannen zijn. Lees meer via: https://bit.ly/3VxBfyJ.

Afgelopen week verscheen in het opinieblad Maarten! een interview van Bas Kromhout met historica en CPG-onderzoeker Naomi Woltring over haar proefschrift 'De marktconforme verzorgingsstaat 1989-2008'. Woltring gaat in het interview in op de opkomst van het neoliberalisme en schetst hoe een aantal mensen met neoliberale ideeën in de jaren tachtig op invloedrijke posities (Rijksoverheid, ministeries, maar ook adviesorganen en universiteiten) terechtkwamen.

Naomi vertelt over factoren die neoliberaal geïnspireerde hervormers rugwind gaven, zoals de stagflatie van de jaren zeventig en tachtig, het keynesiaans beleid dat daar geen antwoord op had en de uit de pan rijzende WAO uitgaven. En over de operatie ‘Marktwerking, Deregulering en Wetgevingskwaliteit’, die een onderschatte rol speelde bij de verspreiding van neoliberale beleidsconcepties in de jaren negentig. Ten slotte legt ze uit waarom beleidsmakers niet geassocieerd willen worden met het neoliberalisme. Lees het hele interview nu in de nieuwste editie van Maarten. In de comments onder deze post vind je de eerste pagina 👇

Vrijdag 22 maart wordt het boek Punishment in International Society: Norms, Justice, and Punitive Practices gepresenteerd op de VU in Amsterdam. CPG-directeur Ronald Kroeze is een van de editors van dit boek. Kroeze schreef samen met de Indonesische historicus Farabi Fakih (UGM Yogyakarta) ook een hoofdstuk in dit boek over een ‘strafmaatregel’ die tot flinke beroering leidde in de Nederlandse parlementaire geschiedenis. In 1992 weigerde de Indonesische president Suharto nog langer ontwikkelingshulp van Nederland. Die beslissing betekende het einde van het Nederlandse voorzitterschap van de Inter-Governmental Group on Indonesia (IGGI). Lees meer over de publicatie via: https://bit.ly/48JBGJX

Historicus en CPG-onderzoeker Alexander van Kessel schrijft over het eindverslag van Kim Putters in De Hofvijver, de nieuwsbrief van het Montesquieu Instituut. Putters' motto afgelopen maand was 'stap voor stap', maar de hele formatie lijkt toch nog een fikse wandeling te gaan worden. Lees hier het hele artikel via https://bit.ly/4cnV1Tl.

Historicus Bart Stol gaf op dinsdag 12 maart een lunchlezing bij de RICH onderzoeksgroep ‘The Eighties’ over het Verdrag van Maastricht en de aanloop hiernaar toe. Hij vertelde over de interviews die hij heeft gehouden met de ‘bouwers van de EU’. Zij herinneren zich allemaal dat het onderwerp Europa in de jaren tachtig en begin jaren negentig tot weinig debat leidde. Toentertijd was er veel eensgezindheid: we zijn voor Europa. Maar bij doorvragen was er wel degelijk verschil met wat voor Europa men dan voor ogen had, dat bleek onder andere uit hun houding ten opzichte van monetaire integratie. Lees meer via: https://bit.ly/48Y2aXt

Morgen debatteert de Tweede Kamer met staatssecretaris Vijlbrief (Economische Zaken en Klimaat) over de wijziging van de gas- en mijnbouwwet in verband met de beëindiging van de gaswinning uit het Groningenveld. Hoe kan de regio waar de boringen plaatsvonden een nieuw perspectief geboden worden? Voor die vraag is de afgelopen tijd meer aandacht gekomen. Met het sluiten van de gaskraan lijkt er langzaamaan meer ruimte te komen voor een vertoog over nieuwe perspectieven voor de regio. Lees het hele artikel via: https://bit.ly/3Pamxtw.

Onze Jaarboeken Parlementaire Geschiedenis zijn weer te lezen via onze website. Ook de delen van de serie Parlementaire Geschiedenis zijn open access beschikbaar. De komende weken zullen we regelmatig een pareltje uit onze jaarboeken onder de aandacht brengen. 👇

Het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis van 2002 had als thema Nieuwkomers in de politiek. Onderzoeker bij het DNPP Paul Lucardie schrijft in dit Jaarboek over het ontstaan van politieke partijen. Dat kan zijn door fusie (CDA, 1980) of afsplitsing (SP, 1971/72) maar ook als initiatief van burgers die verontrust raakten door bepaalde problemen (D66, 1966). Lees het hele artikel via https://bit.ly/49z1SYc

Op dinsdag 12 maart komt historicus Bart Stol, verbonden aan Studio Europa te Maastricht, spreken voor onderzoeksgroep 'The Eighties'. Hij is momenteel projectmanager Europees Erfgoed en het Verdrag van Maastricht en is in die hoedanigheid ook betrokken bij een oral history-project over dit verdrag dat in 1992 door de Europese regeringsleiders werd gesloten. Er wordt in gesprek gegaan over de aanloop naar en de impact van 'Maastricht' in Nederland en Europa. Interesse? Meld je aan via: https://bit.ly/3wsdAFv

Maandag 26 februari presenteert de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening haar rapport. Veertig jaar geleden werd de parlementaire enquête herontdekt.
Ronald Kroeze gaat in dit blog in op die enquête, naar het RSV-schandaal van 1983/84 waarbij scheepsbouwer RSV failliet ging. In maart 1984 gingen de verhoren van deze commissie van start. Het was de eerste parlementaire enquête sinds decennia en daarmee ook een herontdekking van dit zware instrument.
👉 Lees het hele blog via https://bit.ly/RSV-schandaal

Inmiddels zijn we een maand of drie onderweg in de formatie, maar er is nog geen zicht op een nieuw kabinet. De onderhandelaars nemen zelfs een weekje vrijaf want formeren is behoorlijk vermoeiend. Een verstandige zet of onnodig tijdverlies? Onderzoeker Alexander van Kessel ziet voor- en nadelen. 'Het verhaal gaat dat een aantal leden toch wel behoorlijk vermoeid is geraakt. Dan kan een weekje vrij helpen. Maar het kan ook juist níét heilzaam zijn om nu rust te nemen. Dan gaat iedereen weer terug naar de eigen achterban en zet de hakken weer in het zand… Je zou kunnen betogen dat het belangrijk is dat er enige druk staat op het formatieproces.' Lees het hele artikel in Het Parool via: https://bit.ly/431ASyd (alleen voor abonnees).

Dat premier Rutte naar de NAVO gaat en daar Jens Stoltenberg opvolgt wordt steeds aannemelijker. Het besluit hierover valt waarschijnlijk in april. Wat betekent dat voor Nederland: wie volgt Rutte op als premier? Hoogleraar parlementaire geschiedenis en directeur van het CPG Ronald Kroeze: 'We hebben het eigenlijk nog niet eerder gezien, dat een premier opstapt terwijl er nog geen nieuwe is.' Kan Rutte ook NAVO-chef zijn en tegelijkertijd premier blijven en hoe wenselijk is dat? Lees meer via het artikel op RTLnieuws.nl en in Editie NL: https://bit.ly/49FtOsX (RTL Nieuws) of https://bit.ly/3SNxn9C (vanaf 4.18 minuten)

Vanaf nu zijn onze Jaarboeken Parlementaire Geschiedenis weer te lezen via https://bit.ly/4bDt6yc. Ook de delen van de serie Parlementaire Geschiedenis zijn open access beschikbaar. De komende weken zullen we regelmatig een pareltje uit onze jaarboeken onder de aandacht brengen.

Deze keer strandde een poging een kabinet met PVV, VVD, NSC en BBB te formeren, nadat Pieter Omtzigt (NSC) de onderhandelingstafel had verlaten. De onderlinge verdeeldheid in het versnipperde politieke landschap en de standpunten van sommige partijen ten aanzien van democratie en rechtsstaat geven aanleiding tot bezorgde artikelen van wetenschappers en (oud-)politici over de staat van de democratie. Lees het hele artikel via: https://bit.ly/3OMdoH4.

Zorgen over de kwaliteit van de democratie zijn niet nieuw. Zo laat de historicus James Kennedy al zien hoe in Nederland sinds de invoering van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging in 1918 is aangekeken tegen het wezen van de democratie. Lees James Kennedy, De democratie als bestuurskundig probleem. Vernieuwingsstreven in de Nederlandse politiek sinds 1918, JPG 2004, p. 12-21 via: https://bit.ly/49eARZH.