საქართველოს სახალხო დამცველი Public Defender of Georgia

📢 სახალხო დამცველის მიმართვის საფუძველზე, ეუთო/ოდირმა სამართლებრივი დასკვნა მოამზადა გენდერული კვოტების გაუქმებასთან დაკავშირებულ ორგანულ კანონებზე, უარყოფითად შეაფასა ისინი და პოლიტიკურ და საჯარო ცხოვრებაში ქალთა მიმართ დისკრიმინაციის აღმოფხვრასთან დაკავშირებულ ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სტანდარტებთან შეუსაბამოდ მიიჩნია. შესაბამისი კანონპროექტები საქართველოს პარლამენტმა დაჩქარებულად, 4 დღეში განიხილა და ამა წლის 4 აპრილს საბოლოო, მესამე მოსმენით მიიღო, მოგვიანებით, 15 მაისს კი მათთან დაკავშირებით საქართველოს პრეზიდენტის მიერ გამოყენებული ვეტოც დაძლია.

✅ დასკვნის მიხედვით, კვოტების სისტემა მიზნად ისახავს დე ფაქტო თანასწორობის მიღწევას და ხელს უწყობს ქვეყანაში ქალთა წარმომადგენლობის თანდათანობით გაზრდას. მოცემულ კონტექსტში კი არ არსებობს მტკიცებულება ვარაუდისათვის, რომ გენდერული კვოტების გაუქმება აუცილებელი იყო კონსტიტუციურობის საფუძვლით, ან საერთაშორისო ვალდებულებებთან შესაბამისობის თვალსაზრისით, არაეფექტურობისა თუ იმის გამო, რომ საჭირო აღარ იყო. მიუხედავად იმისა, რომ გენდერული ბალანსი საქართველოს პარლამენტში ნელა, თუმცა თანდათანობით უმჯობესდებოდა სავალდებულო გენდერული კვოტებისა და ფინანსური წახალისების შემოღების გამო, ის კვლავ დაბალი რჩება ეუთოს რეგიონის სხვა ქვეყნებთან შედარებით და არ აღწევს საერთაშორისო და რეგიონული სტანდარტებითა და რეკომენდაციებით გათვალისწინებულ მიზნობრივ მაჩვენებლებს.

✅ დასკვნაში ყურადღება გამახვილებულია იმ გარემოებაზეც, რომ კანონპროექტების თანმხლები განმარტებითი ბარათები არ შეიცავს კონკრეტულ მტკიცებულებას, მონაცემს ან ფაქტს, გენდერული კვოტის მოქმედების მექანიზმის სიღრმისეულ ანალიზს ან მის შესაძლო ალტერნატივას და ვერ ასაბუთებს საარჩევნო გენდერული კვოტებისა და პარტიების ფინანსური წახალისების სისტემის გაუქმების საჭიროებას.

✅ ეუთო/ოდირი თავის დასკვნაში ყურადღებას ამახვილებს ასევე პროცედურულ ხარვეზებზე, კანონპროექტების დაჩქარებულად მიღებაზე, განხილვის პროცესში ადეკვატური და ინკლუზიური მონაწილეობისა და დაინტერესებულ მხარეებთან რელევანტური კონსულტაციების არარსებობაზე, არჩევნების სიახლოვეს საარჩევნო სისტემის არსებითი ელემენტების ცვლილების უარყოფით მხარეებსა და საარჩევნო კანონმდებლობის სტაბილურობის პრინციპის გაუთვალისწინებლობაზე.

✅ დასკვნაში დეტალურად არის მიმოხილული საერთაშორისო ვალდებულებები პოლიტიკურ და საჯარო ცხოვრებაში გენდერული თანასწორობის ხელშეწყობის მიმართულებით, ასევე მოცემულია კონკრეტული რეკომენდაციები.

📌 იხილეთ ეუთო/ოდირის სამართლებრივი დასკვნა ინგლისურ ენაზე: https://shorturl.at/AqHQy

📢 26-29 ივნისს საქართველოს სახალხო დამცველი ლევან იოსელიანი ოფიციალური ვიზიტის ფარგლებში სტრასბურგში იმყოფებოდა, სადაც შეხვედრები გამართა ევროპის საბჭოს გენერალურ მდივანთან მარია პეიჩინოვიჩ ბურიჩთან, ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისართან მაიკლ ო'ფლაერთისთან, ვენეციის კომისიის ვიცე პრეზიდენტთან ვერონიკა ბილკოვასთან, ევროპის საბჭოს ადგილობრივი და რეგიონული ხელისუფლების კონგრესის გენერალურ მდივანთან მეთიუ მორისთან, ასევე ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეზიდენტთან სიოფრა ო'ლირსა და საქართველოს არჩეულ მოსამართლეს ლადო ჭანტურიასთან.

✅ სახალხო დამცველმა სტრასბურგში საქართველოში ადამიანის უფლებათა დაცვის მდგომარეობა მიმოიხილა და სხვადასხვა მიმართულებით მიღწეული შედეგები და გამოწვევები გააცნო. ისაუბრა კონფლიქტურ რეგიონებში და საოკუპაციო ხაზთან მდებარე მოსახლეობის პრობლემებზე, მათ შორის სიცოცხლის უფლების ხელყოფის ჯერ კიდევ დაუსჯელ ფაქტებზე, სოციალურ საკითხებზე, თვითმმართველობათა გაძლიერების აუცილებლობაზე, უმცირესობათა მდგომარეობაზე, მედიისა და უფლებადამცველთა სამუშაო გარემოზე, შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლებაზე, წინასაარჩევნო კამპანიის მიმდინარეობასა, და საზოგადოების ცნობიერების ამაღლების საკითხებზე.

✅ განხილულ თემათა შორის იყო სახალხო დამცველის მიერ მომზადებული სასამართლოს მეგობრის მოსაზრებები და ევროსაბჭოში გაგზავნილი ალტერნატიული ანგარიშები, სამართლიანი სასამართლო დანერგვის შესაძლებლობები, საკანონმდებლო ცვლილებები და სახალხო დამცველის აპარატის მანდატიდან გამომდინარე განხორციელებული საქმიანობა.

✅ შეხვედრებზე საერთაშორისო ორგანიზაციების ხელმძღვანელებმა ხაზი გაუსვეს საქართველოში ადამიანის უფლებებზე დამყარებული ღირებულებების დამკვიდრების მიმართულებით სახალხო დამცველის აპარატის მიერ წლების განმავლობაში გაწეული მუშაობის მნიშვნელობას და თანამშრომლობის გაღრმავების მზაობა გამოთქვეს.

✅ საქართველოს სახალხო დამცველი სტრასბურგში ასევე სამუშაო ვიზიტით მყოფ უკრაინის ომბუდსმენს დმიტრო ლუბინეცს შეხვდა და ომით დაზარალებული უკრაინის მოქალაქეების მდგომარეობას და მათი რეაბილიტაციისთვის მიმდინარე პროცესებს გაეცნო.

📌 სამუშაო შეხვედრები გამართა პროგრამის კოორდინაციის დირექტორთან კლაუს ნოიკირჩთან, სოციალური უფლებების ევროპული კომიტეტის (ECSR) სოციალური უფლებების დეპარტამენტის ხელმძღვანელთან იან მალინოვსკისთან და ამავე დეპარტამენტის წარმომადგენლებთან მარგარიტა გალსტიანთან და ტანია მონტანარისთან. ასევე, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებების აღსრულების დეპარტამენტის, ევროპის საბჭოს წამების პრევენციის კომიტეტისა (CPT) და ადამიანის უფლებათა, მართლმსაჯულებისა და სამართლებრივი თანამშრომლობის სტანდარტების დანერგვის დეპარტამენტის ხელმძღვანელებთან და სხვა მაღალი რანგის თანამდებობის პირებთან.

📢 27 ივნისს საქართველოს სახალხო დამცველი ლევან იოსელიანი, სტრასბურგში მიმდინარე ვიზიტის ფარგლებში, ვენეციის კომისიის ვიცე-პრეზიდენტს ვერონიკა ბილკოვას შეხვდა.

✅ შეხვედრაზე ვენეციის კომისიასა და საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატს შორის თანამშრომლობის შესაძლებლობა განიხილეს.

📌 ასევე ისაუბრეს კომისიის მიერ მომზადებული სხვადასხვა დასკვნის, მათ შორის, „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონპროექტის დასკვნის თაობაზე.

📢 27 ივნისს საქართველოს სახალხო დამცველის ლევან იოსელიანი და სახალხო დამცველის პირველი მოადგილე თამარ გვარამაძე ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეზიდენტს სიოფრა ო'ლირის, საქართველოს არჩეულ მოსამართლეს ლადო ჭანტურიას და სასამართლოს რეგისტრატორის მოადგილეს აბელ კამპოსს შეხვდნენ.

✅ შეხვედრაზე საქართველოს სახალხო დამცველის მიერ სასამართლო მეგობრის მოსაზრებების (Amicus Curiae) მომზადებისა და გაგზავნის პრაქტიკა და სასამართლოს გადაწყვეტილებების მიღებისას მათი მნიშვნელობა განიხილეს. ასევე ისაუბრეს სასამართლოს გაძლიერების შესაძლებლობებზე.

📌 სახალხო დამცველმა ხაზი გაუსვა სტრასბურგის ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ საქართველოსთან მიმართებით მიღებული გადაწყვეტილებების მნიშვნელობას, ქვეყანაში სამართლიანობის ხარისხის გაზრდის თვალსაზრისით.

📢 ევროპის საბჭოს ადგილობრივი და რეგიონული ხელისუფლების კონგრესის გენერალურ მდივანთან მეთიუ მორისთან და კონგრესის თანამშრომლობის განყოფილების უფროსთან მარიტე მორასთან გამართულ შეხვედრაზე სახალხო დამცველმა ლევან იოსელიანმა ადამიანის უფლებათა დაცვის თვალსაზრისით საქართველოს ადგილობრივი თვითმართველობების გაძლიერების შესაძლებლობებზე და ცნობიერების ამაღლების მიმართულებით აპარატის მიერ გაწეულ იმ საქმიანობაზე ისაუბრა, რომლის განხორციელებაშიც, სახალხო დამცველის აპარატს წლების განმავლობაში ევროპის საბჭოს ადგილობრივი და რეგიონული ხელისუფლების კონგრესი უჭერდა მხარს.

✅ მხარეებმა, ამ ეტაპზე საქართველოს რეგიონებში და თვითმმართველობებში არსებული მდგომარეობა და სახალხო დამცველის აპარატის ახალი რეგიონული ოფისების მუშაობა განიხილეს და შემდგომი თანამშრომლობისთვის მზადყოფნა გამოთქვეს.

📌 შეხვედრა 2024 წლის 27 ივნისს, სახალხო დამცველის სტრასბურგში ოფიციალური ვიზიტის ფარგლებში გაიმართა.

📢 27 ივნისს საქართველოს სახალხო დამცველი ლევან იოსელიანი სტრასბურგში უკრაინის ომბუდსმენს დმიტრო ლუბინეცს შეხვდა.

✅ მხარეებმა უკრაინასა და საქართველოში ადამიანის უფლებების მდგომარეობა განიხილეს, ისაუბრეს ომით დაზარალებული უკრაინის მოქალაქეების მდგომარეობასა და მათი რეაბილიტაციისთვის მიმდინარე პროცესებზე.

📌 სახალხო დამცველმა უკრაინის ომბუდსმენი ურთიერთობისა და თანამშრომლობის გაღრმავების მიზნით საქართველოში მოიწვია

📢 27 ივნისს სტრასბურგში მიმდინარე ოფიციალური ვიზიტის ფარგლებში საქართველოს სახალხო დამცველი ლევან იოსელიანი ევროპის საბჭოს გენერალურ მდივანს მარია პეიჩინოვიჩ ბურიჩს შეხვდა.

✅ შეხვედრაზე საქართველოში ადამიანის უფლებათა დაცვის მდგომარეობა განიხილეს; ისაუბრეს მედიის თავისუფლების, შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლების, სოციალური დაცვის უფლებით სარგებლობისა და თანასწორობის კუთხით არსებულ გამოწვევებზე.

✅ ასევე, განიხილეს უფლებადამცველთა და უფლებადაცვითი ორგანიზაციებისთვის შექმნილი სამუშაო გარემო და სახალხო დამცველის აპარატის საქმიანობა მიმდინარე წინასაარჩევნო პერიოდში.

📌 ევროპის საბჭოს გენერალურ მდივანი ახლადმიღებული „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის აღსრულების პროცესში სახალხო დამცველის სამომავლო ჩართულობის შესაძლებლობით დაინტერესდა და კანონთან დაკავშირებული შეფასებები მოისმინა.

📢 27 ივნისს საქართველოს სახალხო დამცველი ლევან იოსელიანი ოფიციალური ვიზიტის ფარგლებში სტრასბურგში ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარს მაიკლ ო'ფლაერთის შეხვდა.

✅ გაცნობითი ხასიათის შეხვედრაზე სახალხო დამცველმა კომისარს თანამდებობაზე არჩევა მიულოცა და წარმატება უსურვა.

✅ სახალხო დამცველმა მაიკლ ო'ფლაერთის საქართველოში ადამიანის უფლებათა დაცვის მდგომარეობა გააცნო და საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატისა და ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარის ნაყოფიერ თანამშრომლობაზე ისაუბრა.

📌 ახლადარჩეულმა კომისარმა ამ მრავალწლიანი თანამშრომლობის გაღრმავების მზაობა გამოხატა.

📢 26-29 ივნისს საქართველოს სახალხო დამცველი ლევან იოსელიანი ოფიციალური ვიზიტის ფარგლებში სტრასბურგში (საფრანგეთი) შეხვედრებს გამართავს ევროპის საბჭოს გენერალურ მდივანთან მარია პეიჩინოვიჩ ბურიჩთან, ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისართან მაიკლ ო'ფლაერთისთან, ვენეციის კომისიის ვიცე პრეზიდენტთან ვერონიკა ბილკოვასთან და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების მაღალი თანამდებობის პირებთან.

✅ სახალხო დამცველი საქართველოში ადამიანის უფლებათა მდგომარეობას გააცნობს და ევროკავშირის კანდიდატის ქვეყნის წევრობასთან დაკავშირებით აღებული ვალდებულებების შესრულების პროცესს მიმოიხილავს.

📢 შრომის უფლების რეალიზაციის კუთხით მისასალმებელია სამედიცინო სფეროში დასაქმებული პირების საათობრივი ანაზღაურების მინიმალური ზღვრის დაწესება. თუმცა, კვლავ ღიაა ციფრულ პლატფორმაზე დასაქმებულ პირთა შრომითი უფლებებით სარგებლობის საკითხი და კერძო დამსაქმებლების მხრიდან ორსულობის, მშობიარობის და ბავშვის მოვლისთვის შვებულების ანაზღაურების ვალდებულება.

📢 შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების დაცვისათვის კვლავ დიდი სამუშაოა გასაწევი. განსაკუთრებით საგულისხმოა შშმ პირთა ინკლუზიური განათლების ხარისხი და უწყვეტობა. დღემდე არ დამტკიცებულა შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა შესახებ მისაწვდომობის ეროვნული გეგმა და ინფორმაციისა და კომუნიკაციის მისაწვდომობის სტანდარტები. პრობლემურია სხვადასხვა დონეზე გადაწყვეტილების მიღების პროცესში შშმ პირთა და მათი ორგანიზაციების არსებითი მონაწილეობა. არსებულ გამოწვევებს შორის რჩება შშმ პირთა მიმართ ძალადობის ფაქტების გამოვლენა და მათზე ეფექტიანი რეაგირება.

📢 2023 წელს აქტუალური იყო მშვიდობიანი შეკრების სარგებლობასთან დაკავშირებული გამოწვევები, შეკრების ფორმისა და შინაარსის შეზღუდვის საკანონმდებლო ინიციატივები, შეკრების დაშლის მიზნით განხორციელებული არაპროპორციული და, ზოგიერთ შემთხვევაში, არალეგიტიმური ღონისძიებები. შეკრების მონაწილეთა დაკავება კვლავ ეფუძნებოდა 1984 წელს მიღებულ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსს, რომელიც ადამიანის უფლებებთან და ძირითად თავისუფლებებთან თავსებადობის მინიმალურ სტანდარტსაც კი ვერ აკმაყოფილებს.

✅ 2024 წელს ადმინისტრაციული წესით დაკავებული პირების უმრავლესობას ფიზიკური დაზიანებები აღენიშნებოდა, რაც მოწმობს, რომ წელს სამართალდამცავები უფრო მეტად იყენებდნენ ფიზიკურ ძალას დაკავებულების წინააღმდეგ, ვიდრე ეს გასულ წელს ხდებოდა.

📢 სიღარიბე ადამიანის ყველა უფლების რეალიზაციაზე ახდენს უარყოფით გავლენას და კიდევ უფრო ამძიმებს მოწყვლადი ჯგუფების მდგომარეობას. 2023 წლის მარტის მონაცემებით, სოციალური შემწეობის მიმღებ პირთა რაოდენობა 676 641-ს შეადგენდა, რაც დღემდე, პროგრამის მოქმედების პერიოდის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელია.

✅ ქვეყნის ერთ-ერთი უმთავრესი პრობლემა - ბავშვთა სიღარიბეა. „სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში“ რეგისტრირებული ბავშვების რაოდენობა, წინა წელთან შედარებით, 5,2%-ით გაიზარდა.

✅ ხანდაზმულთა შორის მაღალია სოციალურად დაუცველთა და სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ მყოფთა მაჩვენებელი, რაც მათ მოსახლეობის განსაკუთრებით მოწყვლად ჯგუფს განაკუთვნებს.

📌 უსახლკარობის გამომწვევი მიზეზებისა და მისი მასშტაბების კვლევის, ასევე, უსახლკარო პირთა ერთიანი მონაცემთა ბაზის არარსებობა თავისთავად იწვევს სოციალური საცხოვრისებში გაუსაძლის მდგომარეობას. ქვეყანაში კვლავ არ არსებობს უსახლკარო პირებისთვის განკუთვნილი სოციალური საცხოვრებლის მოწყობის მინიმალური სტანდარტები.

📢 კვლავ გამოწვევას წარმოადგენს ქვეყანაში მედიის თავისუფლებისა და ჟურნალისტების საქმიანობისთვის შესაბამისი უსაფრთხო გარემოს არსებობა. ამავე დროს, ჟურნალისტების საქმიანობას ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის მარეგულირებელი მოძველებული კანონმდებლობა აფერხებს.

✅ პრობლემურია საქართველოს პარლამენტში მედია ორგანიზაციებისა და ჟურნალისტებისათვის ამოქმედებული სპეციალური წესები, რომლებიც აკრედიტებულ ჟურნალისტს საქართველოს პარლამენტის წევრის, აპარატის თანამშრომლის ან პარლამენტში სტუმრად მყოფი პირის მიერ ინტერვიუს ჩაწერაზე უარის თქმის შემთხვევაში ინტერვიუს შეწყვეტას ავალდებულებს. ამ წესებმა მედიის ნაწილს მოვლენების გაშუქების შესაძლებლობა შეუზღუდა.

📌 უფლებადამცველთა წინააღმდეგ მიმდინარე დისკრედიტაციისა და სტიგმატიზების კამპანიების პარალელურად შემაშფოთებელი იყო „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის პროექტების ინიცირება, რომლებიც არ შეესაბამებოდა გაერთიანებისა და გამოხატვის თავისუფლების, ასევე პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლების დაცვის სტანდარტებს. სამწუხაროდ, 2024 წელს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი, რომლის არაერთი ჩანაწერი პრობლემურია, რაც კანონის ადრესატებისთვის ღირსების შემლახავი შეიძლება გახდეს. სახალხო დამცველმა, არაერთი აქტორის მსგავსად, მოუწოდა პარლამენტს უარი ეთქვა „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ საქართველოს კანონის ასეთი ფორმით მიღებაზე.

📢 14 წლის აითაჯ შახმიროვას გენდერული ნიშნით ჩადენილი განზრახ მკვლელობა ძალადობის პრევენციის, მსხვერპლთა დაცვის და დახმარების მიმართულებით არსებულ ხარვეზებზე მიუთითებს.

✅ სამწუხაროდ, მიუხედავად მნიშვნელოვანი წინსვლისა, არაერთი გამოწვევა რჩება ძალადობის თავიდან აცილების, მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარების მიმართულებით, შედეგად, კვლავ საგანგაშოა ქალთა მკვლელობისა და მკვლელობის მცდელობების შემთხვევების სიმრავლე.
უთანასწორო გარემო ხელს უშლის პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ცხოვრებაში ქალთა თანაბარ მონაწილეობას, საოკუპაციო ხაზის მიმდებარე სოფლებში მცხოვრებ ქალთა გადაწყვეტილების მიღებისა და სამშვიდობო პროცესში მათი ჩართულობას და გაძლიერებას.

✅ პრობლემად რჩება ბავშვობის ასაკში ქორწინებისა და ნიშნობის მავნე პრაქტიკის აღმოფხვრა და გოგოების სათანადოდ დაცვა. გამოწვევაა რეპროდუქციული ჯანმრთელობის და უფლების ეფექტიანი განხორციელება და სერვისებზე წვდომა.

✅ ქვეყანაში მოქმედი პროგრამები ვერ უზრუნველყოფს სათანადოდ ბავშვებისა და მათი ოჯახების გრძელვადიან მხარდაჭერასა და გაძლიერებას. კვლავ მაღალია მოსწავლეთა სწავლის მიტოვების, სტატუსის შეჩერების მაჩვენებელი. მნიშვნელოვანია ბავშვთა მიმართ ძალადობის დროული გამოვლენის, ეფექტიანი, კოორდინირებული და ბავშვზე მორგებული რეაგირების გაძლიერება.

📌 2023 წელს სახელმწიფოს, თანასწორობის პოლიტიკის და დაუცველი ჯგუფების მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად ქმედითი ნაბიჯები არ გადაუდგამს, არ გაუმჯობესებულა არც პოლიტიკის დოკუმენტები, არც საკანონმდებლო რეგულირება.

📢 2023 წელს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სისტემაში დაკავებულ პირთა ნაწილი კვლავ საუბრობდა სამართალდამცავთა მხრიდან ძალის გადამეტებისა და ფიზიკური და ფსიქოლოგიური ძალადობის შემთხვევებზე. ცალკეულ შემთხვევებში კვლავ პრობლემურია დაკავებულებისთვის უფლებების განმარტება, ადვოკატის დროული ხელმისაწვდომობა, ოჯახის ინფორმირება. გამოწვევად რჩება სამხრე კამერების გამოყენების ვალდებულების არარსებობა, აუდიო და ვიდეოჩანაწერების წარმოება.

📢 ფსიქიატრიულ დაწესებულებებში პაციენტები კვლავ ხდებიან ძალადობის მსხვერპლები. სამართლებრივი ჩარჩო და არსებული პოლიტიკა ვერ უზრუნველყოფს პაციენტების მკურნალობას ღირსეულ და იძულებისაგან თავისუფალ გარემოში. არ განახლებულა პაციენტების შეზღუდვის მეთოდების გამოყენების ინსტრუქცია და წესები. ნებაყოფლობით ფსიქიატრიულ მკურნალობაზე მყოფი პაციენტის მიმართ არ არის გაწერილი სავალდებულოდ გასატარებელი ღონისძიებები და არც საკმარისი სამართლებრივი გარანტიებია თვითნებობის თავიდან ასაცილებლად.

✅ ზოგიერთი ფსიქიატრიული დაწესებულების არათერაპიული და ქაოტური გარემო, მათ შორის, სიმჭიდროვე, პირადი სივრცისა და განმარტოების შესაძლებლობის დეფიციტი; ასევე, დამხმარე პერსონალის არასაკმარისი რაოდენობა უარყოფითად აისახება პაციენტთა უსაფრთხოებაზე და მათ მხარდაჭერაზე სხვადასხვა სერვისების მისაღებად. ყველა დაწესებულებაში გამოწვევაა სუფთა ჰაერი, ეზოში გასვლის ან რაიმე აქტივობაში ჩართვის შესაძლებლობა. ინფრასტრუქტურა არ არის ადაპტირებული მობილობის შეზღუდვის მქონე პირებისათვის. პაციენტებს უკიდურესად შეზღუდული აქვთ გარე სამყაროსთან კონტაქტი.

📢 პენიტენციური დაწესებულებების გადატვირთულობა და არაფორმალური მმართველობის ცალკეული შემთხვევები; დეესკალაციის ოთახსა და სამარტოო საკანში პატიმრების ხანგრძლივი, არამიზნობრივი და დასჯის მიზნით მოთავსება; არასათანადო მოპყრობის ფაქტების გამოვლენა და დოკუმენტირება, პატიმართა ადეკვატური სამედიცინო სერვისით უზრუნველყოფა და პენიტენციური დაწესებულებების ფიზიკური გარემო - სისტემის გამოწვევად რჩება.

✅ აუცილებელია დაიხვეწოს პატიმართა პირობით ვადაზე ადრე გათავისუფლებისა თუ სასჯელის მოუხდელი ნაწილის უფრო მსუბუქი სახის სასჯელით შეცვლის მექანიზმთან დაკავშირებული ნორმატიული ბაზა; ასევე სასჯელის გადასინჯვის მექანიზმის ეფექტიანი ფუნქციონირება უვადო თავისუფლებააღკვეთილი მსჯავრდებულებისთვის. უვადო თავისუფლებააღკვეთილი მსჯავრდებულებისთვის ინდივიდუალურ საჭიროებებზე მორგებული რეჟიმის დანერგვა.

📢 2023 წელს თამაზ გინტურის მკვლელობა გამოძახილია იმისა, რომ ამ დრომდე დაუსჯელები არიან დავით ბაშარულის, გიგა ოთხოზორიას, არჩილ ტატუნაშვილისა და ირაკლი კვარაცხელიას მკვლელობაში უშუალოდ მონაწილე საოკუპაციო რეჟიმის წარმომადგენლები.

✅ სიცოცხლის უფლების დარღვევასთან ერთად, ოკუპირებულ ტერიტორიებზე კვლავ გრძელდება მოქალაქეთა უკანონო დაკავებები და არასათანადო მოპყრობა; ეთნიკურად ქართველ მოსახლეობას არ ეძლევა მშობლიურ ენაზე განათლების მიღების შესაძლებლობა. ადამიანთა გატაცება და საკუთრების უფლების დარღვევა ყოველდღიურ გამოწვევად რჩება საოკუპაციო ხაზის მიმდებარედ მცხოვრები მოსახლეობისათვის.

📌 გრძელვადიანი საცხოვრებლით უზრუნველყოფის პრობლემა აქვთ ოკუპაციის შედეგად საკუთარ ქვეყანაში დევნილად ქცეული მოსახლეობის ნაწილს.

📢 25 ივნისს საქართველოს სახალხო დამცველმა საქართველოს პარლამენტის პლენარულ სესიაზე 2023 წელს საქართველოში ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ წლიური ანგარიში წარადგინა.

✅ 386 გვერდიანი ანგარიში ადამიანის უფლებათა დაცვის 30-მდე მიმართულებას მოიცავს და მასში 2023 წელს გამოკვეთილი ტენდენციები, ძირითადი მიგნებები და რეკომენდაციებია ასახული.

✅ წარმოდგენილ თემებს შორის არის - კონფლიქტებით დაზარალებული მოსახლეობის უფლებრივი მდგომარეობა, სიცოცხლის უფლება, წამება და სხვა სასტიკი, არაადამიანური ან ღირსების შემლახავი მოპყრობა, სამართლიანი სასამართლოს უფლება, პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა, გამოხატვის, ინფორმაციის, შეკრების თავისუფლება და უფლებადამცველთა უფლებები. ასევე, ჯანმრთელობის, შრომის, სოციალური უზრუნველყოფის, სათანადო საცხოვრებლის უფლება, შშმ პირთა, ბავშვთა, ხანდაზმულთა უფლებები, თანასწორობის უფლება და გენდერული თანასწორობა, ეროვნული უმცირესობების უფლებები და სხვა საკითხები.

📌 ანგარიშის სრული ვერსია იხილეთ ბმულზე https://shorturl.at/CesTp

📢 24 ივნისს საქართველოს სახალხო დამცველი ლევან იოსელიანი და სახალხო დამცველის პირველი მოადგილე თამარ გვარამაძე ცენტრალური საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარეს გიორგი კალანდარიშვილს შეხვდნენ.

✅ შეხვედრაზე მომავალ საპარლამენტო არჩევნებთან დაკავშირებით წინასაარჩევნო პერიოდსა და კენჭისყრის დღეს ადამიანის უფლებების დაცვის საკითხებზე, მათ შორის, სიძულვილის ენის ტირაჟირებისგან თავის არიდების საკითხებზე ისაუბრეს და მხარეებს შორის კოორდინაციის გაღრმავებისა და სამომავლო თანამშრომლობის მზაობა გამოთქვეს.

✅ ცესკოს თავმჯდომარემ 26 ოქტომბრის არჩევნებისთვის მზადების დეტალებზე ისაუბრა და კენჭისყრის პროცესში ელექტრონული ტექნოლოგიების მასშტაბურად დანერგვის დადებით მხარეებს გაუსვა ხაზი.

📌 საქართველოს სახალხო დამცველი საარჩევნო უფლების რეალიზაციასთან დაკავშირებულ საკითხებზე ზედამხედველობას, მისთვის კანონმდებლობით მინიჭებული უფლებამოსილების ფარგლებში განაგრძობს.

📢 24 ივნისს სახალხო დამცველმა ლევან იოსელიანმა „ვივამედის“ კლინიკაში განთავსებული პატიმრები მოინახულა, და მათ შორის, საქართველოს მესამე პრეზიდენტს მიხეილ სააკაშვილს შეხვდა.
სახალხო დამცველის განცხადებით, თავისი კომპეტენციიდან გამომდინარე და პაციენტის უფლებების გათვალისწინებით, სააკაშვილის ჯანმრთელობის მდგომარეობაზე ვერ ისაუბრებს, თუმცა აშკარა იყო, რომ წინა ვიზიტთან შედარებით ყოფილი პრეზიდენტის მდგომარეობა ბევრად გაუმჯობესებული ჩანს.

✅ მიხეილ სააკაშვილმა, სხვა საკითხებთან ერთან, მადლობა გადაუხადა სახალხო დამცველის აპარატს, რომელიც უკვე რამდენიმე წელია მონიტორინგს უწევს მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობას. ლევან იოსელიანმა დაუდასტურა, რომ აპარატი თავისი მანდატის ფარგლებში მის ჯანმრთელობაზე ზედამხედველობას გააგრძელებს.

📌 სახალხო დამცველის თქმით, ამ ეტაპზე „ვივამედში“ 10-მდე პატიმარი გადის მკურნალობას და არცერთ მათგანს მკურნალობის მეთოდებსა და ხარისხთან დაკავშირებით რაიმე სახის უკმაყოფილება არ გამოუთქვამს.
სახალხო დამცველმა ხაზი გაუსვა პენიტენციურ დაწესებულებებში პატიმრების სამედიცინო საჭიროებების განსაზღვრისა და სამედიცინო დაწესებულებაში დროულად გადაყვანის პროცესის გაჭიანურების პრობლემას.

📢 საქართველოს სახალხო დამცველი ეხმაურება ბოლო პერიოდში პოლიტიკოსებისა და მაღალი თანამდებობის პირების მხრიდან გაკეთებულ განცხადებებს, რომლებიც შეიცავს სტიგმას შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანების მიმართ.

✅ საქართველოს სახალხო დამცველს არაერთხელ აღუნიშნავს, რომ ტერმინ „აუტიზმის“ დამაკნინებელ კონტექსტში მოხსენიება მიუღებელია, ვინაიდან ხელს უწყობს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების მიმართ საზოგადოებაში მძლავრად ფესვგადგმული სოციალურ სტიგმის და მცდარი შეხედულებების გამყარებას, იწვევს საზოგადოების გაუცხოებას ამ პირთა მიმართ და ქმნის საფრთხეს, რომ ისინი მომავალში შესაძლოა დისკრიმინაციას დაექვემდებარონ. ამასთან, საზოგადოებაში ფორმირებული მცდარი სტერეოტიპული შეხედულებები სერიოზულ ფსიქოემოციურ ტრავმას აყენებს შეზღუდული შესაძლებლობის პირებსა და მათი ოჯახის წევრებს.

✅ საქართველოში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებთან, მათ შორის, აუტიზმისა და ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე პირებთან დაკავშირებით ჯერ კიდევ მაღალია სტიგმისა და სტერეოტიპების შემცველი დამოკიდებულება, რის გამოც ისინი ხშირად ხდებიან დისკრიმინაციის მსხვერპლნი ადამიანის ძირითადი უფლებებითა და თავისუფლებებით სარგებლობის დროს. ამ ფონზე, განსაკუთრებით შემაშფოთებელია პოლიტიკოსებისა და საზოგადოების ცნობილი სახეების მხრიდან სიძულვილის ენის შემცველი განცხადებები, რომლებიც კიდევ უფრო ამძლავრებს არსებულ სტერეოტიპებს და ხელს უწყობს არასწორი დამოკიდებულებების ჩამოყალიბებას. პოლიტიკოსებსა და საჯარო პირებს ეკისრებათ განსაკუთრებული ვალდებულება, რომ საჯარო პოლიტიკურ დებატებში არ გაავრცელონ არასწორი, სტერეოტიპებზე დამყარებული განცხადებები და არ გამოიყენონ სიძულვილის ენა.

✅ „შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების კონვენციის“ მე-8 მუხლი წევრ სახელმწიფოებს ავალდებულებს მიიღონ სათანადო ზომების შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებებისა და ღირსების პატივისცემის უზრუნველსაყოფად. შესაბამისად, საქართველოს სახალხო დამცველი მნიშვნელოვნად მიიჩნევს სახელმწიფოს მხრიდან საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებაზე ორიენტირებული ღონისძიებების გატარებას და ყველას მოუწოდებს, თავი შეიკავონ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანების მიმართ სტიგმისა და დისკრიმინაციის შემცველი დამოკიდებულების გამომხატველი განცხადებებისაგან.

📢 საქართველოს სახალხო დამცველმა საქართველოს პარლამენტის ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომიტეტის სხდომაზე 2023 წელს საქართველოში ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ ანგარიში წარუდგინა.

✅ სახალხო დამცველმა მოკლედ წარმოადგინა ანგარიშის ძირითადი მიგნებები, განსაკუთრებული ყურადღება გაამახვილა ადამიანის უფლებათა დაცვის მიმართულებით გამოკვეთილ ტენდენციებზე, რომლებიც ხელისუფლების მხრიდან სათანადო რეაგირებას საჭიროებს.

✅ ანგარიშის თემატური მიმოხილვისას სახალხო დამცველმა საოკუპაციო რეჟიმის მიერ თამაზ გინტურის მკვლელობას - დავით ბაშარულის, გიგა ოთხოზორიას, არჩილ ტატუნაშვილისა და ირაკლი კვარაცხელიას მკვლელობაში უშუალოდ მონაწილე საოკუპაციო რეჟიმის წარმომადგენლების დაუსჯელობის გამოძახილი უწოდა, რაზეც პასუხისმგებლობა რუსეთის ფედერაციას ეკისრება. აქვე აღნიშნა საოკუპაციო ძალების მიერ საქართველოს მოქალაქის თემურ კარბაიას სიცოცხლის ხელყოფის სავარაუდო ფაქტი.

✅ სიცოცხლის ხელყოფასთან ერთად, ოკუპირებულ ტერიტორიებზე კვლავ გრძელდება მოქალაქეთა უკანონო დაკავებებისა და არასათანადო მოპყრობის პრაქტიკა; ეთნიკურად ქართველ მოსახლეობას არ ეძლევა მშობლიურ ენაზე განათლების მიღების შესაძლებლობა; ხოლო, უკანონო ე.წ. ბორდერიზაციის პროცესი, საკუთრებისა და სხვა სახის უფლების დარღვევა, ყოველდღიურ გამოწვევად რჩება საოკუპაციო ხაზის მიმდებარედ მცხოვრები მოსახლეობისათვის.

✅ გენდერული ნიშნით ჩადენილი ძალადობის პრევენციის, აღკვეთის, მსხვერპლთა დაცვის და დახმარების მიმართულებით არსებული ხარვეზების შედეგია 14 წლის აითაჯ შახმიროვას შემზარავი განზრახ მკვლელობის ფაქტი. მთლიანობაში 2023 წელს 24 ქალის მკვლელობისა და 27 ქალის მკვლელობის მცდელობის ფაქტი გამოვლინდა.

✅ 2024 წლის მარტის თვეში შსს-მ დააკმაყოფილა სახალხო დამცველის აპარატის თხოვნა შოვის ტრაგედიის შესახებ მიმდინარე გამოძიების მასალების საგამონაკლისო წესით გაცნობის თაობაზე, თუმცა საქმის მასალებზე ფაქტობრივად დაშვებას ჯერ კიდევ ველოდებით.

✅ ქვეყნის ერთ-ერთი უმთავრესი პრობლემა - ბავშვთა სიღარიბეა. „სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში“ რეგისტრირებული ბავშვების რაოდენობა, წინა წელთან შედარებით, 5,2%-ით გაიზარდა. მოსახლეობის განსაკუთრებით მოწყვლად ჯგუფს განეკუთვნებიან ასევე, ხანდაზმულები.

✅ სახალხო დამცველმა ვრცლად ისაუბრა უსახლკარო პირთა პრობლემებზე, საკანონმდებლო ხარვეზებზე, ერთიანი პოლიტიკის არარსებობაზე, სოციალური საცხოვრისებში არსებულ არასათანადო გარემოზე.

✅ დღემდე არ დამტკიცებულა შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა შესახებ მისაწვდომობის ეროვნული გეგმა და ინფორმაციისა და კომუნიკაციის მისაწვდომობის სტანდარტები. პრობლემურია ინკლუზიური განათლების ხარისხი და უწყვეტობა, ასევე, სხვადასხვა დონეზე გადაწყვეტილების მიღების პროცესში შშმ პირთა და მათი ორგანიზაციების არსებითი მონაწილეობა. გამოწვევებს შორის რჩება ძალადობის ფაქტების გამოვლენა და მათზე ეფექტიანი რეაგირება.

✅ 2023 წელს აქტუალური იყო მშვიდობიანი შეკრების სარგებლობასთან დაკავშირებული გამოწვევები, შეკრების ფორმისა და შინაარსის შეზღუდვის საკანონმდებლო ინიციატივები, შეკრების დაშლის მიზნით განხორციელებული არაპროპო რციული და, ზოგიერთ შემთხვევაში, არალეგიტიმური ღონისძიებები.

✅ 2024 წელს ადმინისტრაციული წესით დაკავებული პირების უმრავლესობას ფიზიკური დაზიანებები აღენიშნებოდა, რაც მოწმობს, რომ წელს სამართალდამცავები უფრო მეტად იყენებდნენ ფიზიკურ ძალას დაკავებულების წინააღმდეგ, ვიდრე ეს გასულ წელს ხდებოდა.

✅ ქვეყანაში გამოწვევას წარმოადგენს მედიის თავისუფლებისა და ჟურნალისტების საქმიანობისთვის შესაბამისი უსაფრთხო გარემოს არარსებობა და ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის მარეგულირებელი მოძველებული კანონმდებლობა.

✅ შემაშფოთებელი იყო „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის პროექტების ინიცირება, რომლებიც არ შეესაბამება გაერთიანებისა და გამოხატვის თავისუფლების, ასევე პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლების დაცვის სტანდარტებს. სამწუხაროდ, 2024 წელს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი, რომლის არაერთი ჩანაწერი პრობლემურია, რაც კანონის ადრესატებისთვის ღირსების შემლახავი შეიძლება გახდეს.

✅ წლებია გამოწვევას წარმოადგენს პენიტენციური დაწესებულებების გადატვირთულობა და არაფორმალური მმართველობის ცალკეული შემთხვევები; დეესკალაციის ოთახსა და სამარტოო საკანში პატიმრების ხანგრძლივი, არამიზნობრივი და დასჯის მიზნით მოთავსება; არასათანადო მოპყრობის ფაქტების გამოვლენა და დოკუმენტირება, პატიმართა ადეკვატური სამედიცინო სერვისით უზრუნველყოფა და პენიტენციური დაწესებულებების ფიზიკური გარემო.

✅ აუცილებელია დაიხვეწოს პატიმართა პირობით ვადაზე ადრე გათავისუფლებისა თუ სასჯელის მოუხდელი ნაწილის უფრო მსუბუქი სახის სასჯელით შეცვლის მექანიზმთან დაკავშირებული ნორმატიული ბაზა; ასევე სასჯელის გადასინჯვის მექანიზმის ეფექტიანი ფუნქციონირება უვადო თავისუფლებააღკვეთილი მსჯავრდებულებისთვის.

✅ ფსიქიატრიულ დაწესებულებებში პაციენტები კვლავ ხდებიან ძალადობის მსხვერპლები. სამართლებრივი ჩარჩო და არსებული პოლიტიკა ვერ უზრუნველყოფს პაციენტების

✅ მკურნალობას ღირსეულ და იძულებისაგან თავისუფალ გარემოში. არ განახლებულა პაციენტების შეზღუდვის მეთოდების გამოყენების ინსტრუქცია და წესები.

✅ თანასწორობის პოლიტიკის და დაუცველი ჯგუფების მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად სახელმწიფოს არ გადაუდგამს ქმედითი ნაბიჯები, არ გაუმჯობესებულა არც პოლიტიკის დოკუმენტები, არც საკანონმდებლო რეგულირება.

✅ პრობლემად რჩება ბავშვობის ასაკში ქორწინებისა და ნიშნობის მავნე პრაქტიკის აღმოფხვრა და გოგოების სათანადოდ დაცვა. გამოწვევაა რეპროდუქციული ჯანმრთელობის და უფლების ეფექტიანი განხორციელება და სერვისებზე წვდომა.

✅ არ დაძრულა საბჭოთა პერიოდში ჩამორთმეული რელიგიური ნაგებობების ისტორიული მესაკუთრეებისთვის დაბრუნების, ასევე, მიყენებული ზიანისა და ჩამორთმეული ქონების ოდენობის აღწერისა და შეფასების საკითხი.

✅ საქართველოს სასამართლო სისტემა კვლავ საჭიროებს საკანონმდებლო და ინსტიტუციური ხარვეზების გამოსწორებას, რაც ევროპის კავშირში ინტეგრაციის წინაპირობას წარმოადგენს.

✅ მისასალმებელია სამედიცინო სფეროში დასაქმებული პირების საათობრივი ანაზღაურების მინიმალური ზღვრის დაწესება. თუმცა, კვლავ ღიაა ციფრულ პლატფორმაზე დასაქმებულ პირთა შრომითი უფლებებით სარგებლობის საკითხი და კერძო დამსაქმებლების მხრიდან ორსულობის, მშობიარობის და ბავშვის მოვლისთვის შვებულების ანაზღაურების ვალდებულება.

📌 სახალხო დამცველის აპარატის საქმიანობის მიმოხილვისას უნდა აღინიშნოს, რომ 2023 წელს აპარატში ადამიანის უფლებათა დარღვევის ფაქტების შესახებ შემოვიდა 4849 განცხადება, რომლებზეც შესაბამისი სამართლებრივი რეაგირება განხორციელდა. ცხელ ხაზზე დაფიქსირდა 17567 ზარი. გამოვლენილი უფლებადარღვევების აღმოსაფხვრელად სახალხო დამცველის აპარატმა 79 რეკომენდაცია/წინადადებით მიმართა სახელმწიფო უწყებებს. საერთაშორისო ორგანოებს წარედგინათ 10 სპეციალური ანგარიში და 3 ალტერნატიული ანგარიში. მომზადდა 3 კონსტიტუციური სარჩელი, 23 სასამართლო მეგობრის მოსაზრება და გაიგზავნა 3 კომუნიკაცია ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტში. უფლებადარღვევებისა და გამოწვევების იდენტიფიცირებისა და მონიტორინგის მიზნით ათეულობით ვიზიტი განხორციელდა სხვადასხვა დაწესებულებებში.